2020 was een baanbrekend jaar voor de ‘roze film’

Ondanks alle tegenslagen, zeker voor de filmsector, was 2020 voor de roze film een baanbrekend jaar. Filmjournalist Nico van den Berg blikt terug. “We zijn er nog niet, maar dit jaar kende een aantal bijzondere mijlpalen.

Het klinkt inmiddels als een cliché: 2020 was een jaar dat we vanwege corona het liefst zo snel mogelijk willen vergeten. De Roze Filmdagen niet door, los van een paar beperkte vertoningen en een paar mooie nieuwe gayfilms werden doorgeschoven naar volgend jaar. Maar als het gaat om de positie van lhbtq’s in films, mogen we best even stil staan bij 2020. Want nee, we zijn er nog lang niet, maar het jaar kende een paar bijzondere mijlpalen. Een voorzichtige maar trotse blik achteruit naar een veranderend wit bioscoopdoek.

Het was voor veel voorvechters van lhbtq-rechten een van de ontroerendste momenten van het afgelopen jaar: de coming-out als trans persoon van Hollywoodacteur Elliott Page. In een Instagram post die inmiddels door meer dan 3 miljoen mensen is geliket, schreef de acteur: "Tegen alle trans personen die elke dag te maken hebben met intimidatie, een negatief zelfbeeld, vernedering en de dreiging van geweld zeg ik: ik zie jullie."

“Studio’s als Disney en Warner moeten zich steeds vaker verantwoorden over diversiteit in hun films – of het ontbreken daarvan”

Dat zien kun je letterlijk nemen. Dit soort oproepen is vaker gedaan vanuit Hollywood, maar het lijkt alsof ze nu voor het eerst echt blijven hangen. Niet alleen bij de bekende medestanders, ook bij een groep mensen die hier eerder misschien onverschillig over was. Hollywood is een tanker waar veranderingen altijd van buitenaf moeten worden opgedrongen, maar het simpelweg negeren van de roep om meer lhbtq karakters in de grote blockbusters kan niet meer worden genegeerd. Sterker: de top van grote studio's als Disney en Warner moet zich steeds vaker verantwoorden over de diversiteit – of het ontbreken ervan – in de cast en verhaallijnen. Zo was er in januari het nieuws dat er in de Marvel-franchise zowel een trans als een gay karakter aan zit te komen. Door het doorschuiven van alle grote films zullen we hier nog even op moeten wachten, maar de doorbraak is een feit.

Afgelopen zomer bracht de Amerikaanse lhbtq-belangenorganisatie GLAAD hun jaarlijkse rapport over roze representatie in Hollywoodfilms uit. Daaruit bleek dat 2019 een recordjaar in positieve zin was. Nog niet eerder zaten er in films uitgebracht door de grote filmstudio's zoveel queer karakters en verhaallijnen. Natuurlijk viel daar wat op af te dingen, het ging hier vooral om witte homomannen die op het witte doek te zien waren geweest. En lang niet iedere filmstudio gedroeg zich even vooruitstrevend. Maar in dit jaar van negativiteit en sombere vooruitzichten moet je ook met z’n allen de vooruitgang vieren die er op dit terrein is geboekt.

Ook buiten de Hollywood-bubbel zijn er mooie voorbeelden van regenboogvooruitgang te vinden. Zo was in Taiwan de film Your Name Engraved Herein, over de liefde tussen twee schooljongens, een van de best bezochte films van 2020 met een box office van omgerekend drie miljoen euro. De beelden van de twee zoenende acteurs tijdens een promotietour voor de film gingen in no-time viraal. En dan te bedenken dat Taiwan pas een jaar geleden het huwelijk openstelde voor koppels van gelijk geslacht. Door een deal met Netflix is Your Name Engraved Herein vanaf 23 december ook wereldwijd te zien. Bij dezen alvast een mooie filmtip als alternatief voor de kerstfilms die we al tig keer voorbij hebben zien komen.

Over streaming platforms gesproken, deze kerst betekende nóg een bijzondere doorbraak. Op diverse online kanalen in de VS gaan maar liefst zes kerstfilms in première waarin twee mannen of twee vrouwen op elkaar verliefd worden en elkaar zelfs in beeld zoenen. Het zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn, maar in het kuisheidsgenre dat de kerstfilm nu eenmaal is, betekent dit een kleine aardverschuiving. Zo zien we in Dashing in December twee boerenjongens zoenen op een boerderij, en kijkers van het conservatieve Hallmark-kanaal zullen verrast worden door een mannenstel in The Christmas House. Hoofdrolspeler Jonathan Bennett, zelf gay, speelde eerder alleen hetero rollen in Hallmark-films, maar mag nu dus een karakter spelen dat dicht bij hem zelf staan. "Voor het eerst bij Hallmark voelt het alsof ook ik bij de kersttafel welkom ben" aldus Bennett in een recent interview. Je kunt je iets voorstellen bij de vreugdedans die hij tijdens het filmen van de rol in zijn hart moet hebben gemaakt.

Dat de verhalen in deze kerstfilms vol staan van clichés en kitsch, is minder belangrijk. Ook hier gaat het om zichtbaarheid van niet-hetero personages. In de arthouse cinema is die zichtbaarheid een stuk beter. Zo draaide in juni in de filmtheaters het mooie Matthias & Maxime van Xavier Dolan, over twee vrienden die plotseling verliefd op elkaar worden. En online ging het indrukwekkende Boy Erased in Nederlandse première, waarin een jongen zich verzet tegen conversietherapie waar hij gedwongen door zijn ouders naartoe wordt gestuurd.

Na deze positieve balans van 2020 kan ik alleen niet anders dan een negatief beeld schetsen van de Nederlandse film, waarin het aantal lhbtq karakters nog bedroevend laag ligt. Of beter gezegd: haast nihil is. Dan doen ze het bij onze buurlanden een stuk beter. Laat het een goed voornemen zijn voor 2021: naast corona ook de heteronorm uit de Nederlandse film van ons af zien te schudden.

Beeld: still uit Your Name Engraved Herein - © Netflix