Alex Klaasen: “Als ik mijn leven over kon doen, zou ik álles anders doen”

Voor het eerst in veertien jaar staat Alex Klaasen met een soloprogramma op het podium, No Ponies. De 47-jarige alleskunner laat alle ruis van de drie bejubelde Showponies-voorstellingen achter zich: dit wordt een ‘angstrevue’ waarin Klaasen meer van zichzelf laat zien dan ooit tevoren.

Alex Klaasen blaakt van de energie in de repetitieruimte op een industrieterrein in Amsterdam-Noord waar Winq hem in de derde week van augustus ontmoet. Hij is opgeladen tijdens een vakantie in Frankrijk en repeteert nu dagelijks acht uur om zijn nieuwe voorstelling No Ponies vorm te geven. Op tafel ligt een script van 68 pagina’s met ideetjes, sketches, gedachten en liedjes die binnen een maand moeten resulteren in een avondvullende voorstelling.

Het is dag twee van een intensief repetitieproces van drie weken – de cabaretier praat veel met regisseur Peter van de Witte over de grote thema’s van de show. ‘Queer’ zal minder aanwezig zijn dan in de vorige drie Showponies. En nog een winstwaarschuwing: misschien zitten er minder typetjes in de voorstelling dan het publiek zal hopen of verwachten. “De meest gestelde vraag aan mij de afgelopen vijftien jaar was: wanneer gaan we de échte Alex nou zien? Wie is toch de mens achter al die typetjes en liedjes? Jarenlang verzette ik mij daartegen. Maar ik merk dat ik de laatste jaren steeds vaker denk: misschien hebben de mensen wel gelijk. Ik wil mezelf deze keer dwingen alle ruis en poespas weg te snijden. En dan zien we wel wat er overblijft.”

Je vorige drie voorstellingen stond je met een groep op het podium. Hoe bepaal je of je solo gaat of niet?
“Ik denk dat het een beetje van de inhoud van het programma afhangt. Het was heerlijk met een club mensen om mij heen. Ik zie ook wel op tegen het alleen toeren en het alleen in de kleedkamer zitten wachten voordat het doek opgaat. Maar soms dacht ik ook wel: hou nou allemaal je bek eens, jullie maken veel te veel herrie. Dit wordt de meest persoonlijke voorstelling die ik tot nu toe heb gemaakt. Bij Showponies 2 had ik af en toe al het idee: misschien moet je sommige zaken alleen vertellen. Dat is krachtiger.”

Wat wordt het grote thema dit keer?
“Showponies was een identiteitsrevue. Showponies 2 was een coming-outrevue. Dit wordt een angstrevue – ik vind dat een heel lekker woord. Het gaat over angst in al zijn facetten en hoe je angst in de ogen moet kijken.”

Ben je daar op dit moment erg mee bezig?
“Ik heb mijn hele leven al veel last van angsten. Angst voor álles: grote mensenmassa’s. Angst om dood te gaan. Hoogtevrees, vliegangst, hypochondrie. Anderhalf jaar geleden kwam ik mijzelf enorm tegen in dat opzicht. En toen dacht ik: ik moet hiermee aan de slag, ik ga er een voorstelling over maken.”

Het is een thema dat bij deze tijd past.
“Ja, heel veel mensen zijn bang in deze tijd. En tegelijkertijd is dit ook een tijd waarin je niet bang mág zijn. Iedereen moet alles zeker weten: weten wie je bent, weten waar je voor staat, weten wat je wilt in het leven. Spreek je uit, sta voor je standpunt, spring in het diepe! Terwijl een heel grote groep mensen zich daar helemaal niet goed bij voelt.”

“Mijn nieuwe show wordt een angstrevue”

Regisseur Pieter Kramer zei dat je enorm worstelt met het spanningsveld tussen wat mensen van je verwachten en wat je zelf wilt. Je bent een pleaser.
“Ja, ik heb mijn hele leven al last van verwachtingen. Niet alleen van het publiek, maar ook van familie en vrienden. Ik ben een ster in het voldoen aan verwachtingen, ook als ik het eigenlijk niet wil. In Nederland doe je het als artiest eigenlijk nooit goed. Als iets aanslaat, dan wil iedereen dat je de volgende keer weer exact hetzelfde doet. Maar als je dat doet, dan zeggen ze: het lijkt toch wel héél erg op wat je vorige keer deed. En als je iets anders doet, zeggen ze: de vorige keer was het toch leuker.”

De wijsheid van Gijs

Klaasen vertrok in het voorjaar van 2022 naar New York om daar twee maanden te werken aan een nieuwe musical. De metropool is normaal een van de plekken waar hij zich gelukkig voelt – de energie, de kunst en de mensen inspireren hem. Maar hij zat in die periode niet lekker in zijn vel, door de coronapandemie vol lockdowns en eenzaamheid. De klik die de cabaretier normaal voelt met de stad, bleef ditmaal uit. “Ik werd doorlopend overmand door paniek- en angstaanvallen: in de metro, in Central Park, op straat. Ik voelde mij totaal overprikkeld en sliep nauwelijks. Op zo’n moment is New York de allerslechtste plek op aarde waar je kan zijn; ik ergerde mij aan alles en iedereen. Ik dacht: wat dóe ik hier?” Na anderhalve week besloot hij naar huis te gaan.

Je hebt tien jaar geleden een burn-out gehad. Je vertelde na die periode dat zaken als yoga, meer sporten en goed slapen je hielpen. Werkte dat nu niet?
“Nee, dit zit dieper. Yoga en sporten zijn goed en gezond. Maar angsten gaan vaak over zaken uit het verleden die nog in je systeem zitten en die opgelost moeten worden. Die je moet erkennen, waar je je bewust van moet worden. Dat verandert pas als je daar werk van maakt.”

“Ik ben een ster in het voldoen aan verwachtingen, ook als ik het eigenlijk niet wil”

Is een voorstelling maken dan de beste manier? Of heb je ook therapie overwogen?
“O, ik ben al honderd jaar in therapie! Ik ben wel naar een andere therapeut gegaan. En dat is goed voor mij geweest. Therapie is een van de allerbeste uitvindingen op aarde – ik gun het iedereen, je knapt er enorm van op. Mijn eerste therapie was twintig jaar geleden, toen ik kapot dreigde te gaan aan een onbeantwoorde liefde. Toen dacht ik: wat gênant, niemand mag dit weten. Maar inmiddels rust er gelukkig geen taboe meer op. Ik ken bijna niemand om mij heen die niet in therapie is of is geweest.”

Je maakt de show samen met regisseur Peter van de Witte. Wat doet een regisseur eigenlijk precies?
“Dat varieert per stuk. Er zijn regisseurs met een eigen visie hoe een stuk eruit moet gaan zien. Maar bij mijn shows helpt een regisseur vooral om te ontdekken waar mijn voorstelling over gaat. Bij Showponies had ik een stapel ideeën. Gaandeweg het repetitieproces zei regisseur Gijs de Lange: weet je zelf eigenlijk dat de voorstelling over identiteit gaat? Ik heb zo iemand nodig. Ik snap zelf altijd pas na drie jaar wat ik nou precies gemaakt heb.”

Gijs regisseerde de vorige drie voorstellingen. Hij overleed ruim een jaar geleden. Mis je hem?
“Ja. Ik moet de laatste tijd veel aan hem denken – wij hebben hier in deze ruimte wekenlang gerepeteerd, gelachen, gepraat. Pizza gegeten en wijn gedronken. Ik mis vooral het praten met hem. Je hebt mensen bij wie tijdens gesprekken werk en privé strikt gescheiden zijn. Bij Gijs liep alles altijd door elkaar heen. En dat hielp mij zowel in mijn werk als privé verder. Ik mis zijn wijsheid – Gijs wist zoveel. En hij was grappig en lief. Je hebt van die wijze, belezen mensen waar je bang voor bent omdat zij dingen weten die ik nooit zal weten. Maar Gijs was belezen en tegelijkertijd een jongetje. Dan had hij weer een nieuwe fiets gekocht die hij meteen moest laten zien. Of hij belde dat we nú samen gingen winkelen omdat hij kleren nodig had en geen idee had wat hij moest kopen.

Je kende hem vijftien jaar. Wat mis je het meeste aan hem als regisseur?
“Hij had altijd vertrouwen in mij, ik vond rust bij hem. We hadden een bepaalde vertrouwdheid samen. Als ik iets voorlas en Gijs moest lachen, dan wist ik dat het goed was.”

Hoe kwam je terecht bij Peter van de Witte?
“Peter ken ik al jaren, het was een klasgenoot van mij op de Kleinkunstacademie. Hij werkte mee aan de muziek van Showponies en hij is vaak geregisseerd door Gijs, dus hij kende zijn manier van werken. Maar hij lacht minder snel om mij dan Gijs. Dat maakt mij soms onzeker, maar het is ook goed. Het daagt mij uit om na te denken: waarom lacht hij niet? En waarom word ik daar dan onzeker van?”

Wat brengt Peter mee als regisseur dat Gijs niet had?
“Peter is een generatiegenoot – hij herkent zich erg in de gedachten en gevoelens waar ik mee worstel. Maar hij is veel analytischer dan Gijs. Peter werkt met allemaal schema’s: hij zet alle sketches en liedjes met kleurtjes in kolommen en tabellen om de perfecte volgorde te bepalen. Scènes zijn groen, liedjes zijn roze, geëngageerde monologen zijn blauw. Hij pakt dat bijna wiskundig aan.”

Wat als...?

Een andere rode draad in No Ponies wordt de succesvolle balletcarrière die Alex Klaasen nooit had. Hij volgde balletlessen van zijn zesde tot zijn achttiende, zijn grote droom was om een klassiek geschoolde danser te worden. Toen de jonge Alex tien jaar oud was, kwam er een afvaardiging van de Balletacademie kijken naar het Brabantse klasje om te zien of er grote talenten tussen zaten. Zijn ouders kregen een telefoontje dat hun zoon het talent had voor een glansrijke carrière in de balletwereld. Toch sloegen zij het aanbod af.

Wat gebeurde er?
“Mijn balletjuf zei: ik ben ervan overtuigd dat Alex iets in het theater gaat doen. Maar ik denk niet dat het alleen ballet gaat zijn. Hij heeft nu al zoveel interesse in zaken buiten dansen, zoals zingen of toneelspelen. Volgens mij beperk je hem als je hem nu naar de Balletacademie stuurt. Daar gaat hij zich heel intensief alleen maar op dat talent focussen. Ik denk dat hij gelukkiger wordt als hij zich breder kan ontwikkelen. Ik ben haar daar nog steeds ontzettend dankbaar voor. Als ik balletdanser was geworden, was ik nu al jaren met pensioen geweest.”

“Therapie is een van de allerbeste uitvindingen op aarde, je knapt er enorm van op”

Als danser of sporter word je daar natuurlijk op voorbereid, dat je carrière sneller eindig is dan andere carrières.
“Ja. Maar ik zou daar zo niet oké mee zijn. Ik zat anderhalf jaar geleden in de Stopera bij een voorstelling van het Nationaal Ballet. Aan het einde van de avond nam een danser afscheid van het ensemble, Jozef Varga. Hij kreeg speeches en een filmpje met alle hoogtepunten uit zijn carrière en een staande ovatie. Ik vond het fantastisch en triest tegelijkertijd. Daar stond een sterke viriele man van 38, in de bloei van zijn leven. En hij werd gedwongen afscheid te nemen van wat hij het allerliefste doet in dit leven. En hij was daar oké mee, dat ontroerde mij enorm. Ik zou niet moeten denken aan een leven zonder theater. Niet nu al.”

Weet je nog hoe de juffrouw heette die je leven veranderde?
“Juffrouw Josje. Ik heb haar later nog ontmoet en bedankt voor het advies dat ze toen gegeven heeft.”

Ik kan die balletlijn in je show zo lastig rijmen met het thema angst.
“Ik denk vaak aan de dingen die je in je leven anders had kunnen doen. En hoe mijn leven er dan had uitgezien. Dat gaat óók over angst: angst iets gemist te hebben, angst dat ik niet de juiste keuzes gemaakt heb. Elke keuze die je maakt, verandert de rest van je leven. Was ik dan gelukkiger geweest? Was ik dan ongelukkiger geweest? Was ik dan misschien wél met iemand samen geweest, was ik een leuker persoon geweest? Mensen zeggen vaak: als ik mijn leven over kon doen, zou ik alles hetzelfde doen. Nou ik absolúút niet! Ik zou álles anders doen! Niet omdat mijn leven nu kut is. Maar omdat ik erg nieuwsgierig ben hoe mijn leven eruit zou hebben gezien als alles anders was gelopen.”

We zijn even oud – dit zijn ook vragen die in mijn hoofd rond dwarrelen. Zitten we niet gewoon in een midlifecrisis?
“O, misschien is deze voorstelling een totale midlifecrisis! Ik sluit niets uit. Ik nader de vijftig. Dat is natuurlijk een enorm balans-opmaak moment.”

Katholieke Brabander

Alex Klaasen toert tot half januari door Nederland met de voorstelling No Ponies. Meteen daarna stapt hij over op de nieuwe Nederlandse versie van Jesus Christ Superstar, onder regie van Ivo van Hove. De hoofdrol in de iconische musical over de laatste week van Jezus wordt gespeeld door Jeangu Macrooy. Klaasen is te zien als koning Herodes, een rol die in het verleden door sterren als Rik Mayall en Alice Cooper werd vertolkt. Het is de eerste grote musicalproductie voor Klaasen in tien jaar tijd. “Ik heb hier zoveel zin in!”, knikt de cabaretier enthousiast, met stralende ogen. “Het is een kleine rol, dus de verantwoordelijkheid voor de voorstelling rust niet op mijn schouders zoals bij Showponies. En ik heb na vijf maanden solo toeren ook weer veel zin om even te reizen met een groot ensemble.”

Wat maakt Jesus Christ Superstar zo bijzonder?
“Het is een meesterwerk, een van de beste musicals ooit gemaakt. Je doet mij een groot plezier om dat elke avond te mogen ervaren. Vaak is de muziek van een voorstelling goed, of de tekst goed – in dit geval is het allebei fantastisch en daardoor versterkt het elkaar. Zeker in combinatie met de hippie-interpretatie van het verhaal. Er is niets wat lijkt op Jesus Christ Superstar.”

“De flirt-blik is precies dezelfde blik als die van iemand die je herkent van televisie, dat is verwarrend”

Wat wordt jouw interpretatie van Herodes?
“Ik moet daar nog over praten met Ivo van Hove, ik begin pas in november met repeteren. Ik heb maar één nummer, dus ik hoef niet zo lang van tevoren te starten als bijvoorbeeld Jeangu. Maar ik ben erg benieuwd naar wat voor versie Ivo precies voor ogen heeft.”

Meespelen in Jesus Christ voelt als een spanningsveld met de aversie die je in Showponies uitte over religie.
“Ik heb een haat-liefdeverhouding met religie. Ik ben net op vakantie geweest in Frankrijk, daar struikel je over de kerkjes. En dan voel ik toch altijd de onbedwingbare behoefte om een kaarsje aan te steken. Maar tegelijkertijd vind ik het ook belachelijk dat ik dat moet doen van mijzelf. Er zit blijkbaar nog altijd iets katholieks Brabants in mij van vroeger. Ik voel die behoefte altijd, in elke kerk waar ik naar binnen ga.”

Je hoeft zo’n kerk niet in te stappen natuurlijk.
“Nee, maar tegelijkertijd vind ik het ook iets moois hebben, zo’n serene kerk. Ik word er rustig van en ik vind het ritueel van een kaarsje branden ook heel mooi. Maar daarna komt altijd de reflex: wat belachelijk eigenlijk! En heb ik daar nou echt 2 euro voor neergeteld?”

Verwerp je de denkbeelden van de katholieke kerk?
“De kerk keurt zoveel dingen af waar ik voor sta. Ik had het er laatst met een vriend over: misschien moet ik mij toch maar een keertje laten uitschrijven. Het is natuurlijk heel gek dat ik zoveel aan de kerk belachelijk en hypocriet vind en verwerp, maar dat ik nog steeds sta ingeschreven.”

Een moeilijk huwelijk

De ochtend na het gesprek spreekt Klaasen nog een voice-memo in, omdat hij na het gesprek nog een paar gedachten kreeg die hij wil delen. Eerder vertelde hij in Winq over het activisme dat het maken van Showponies in hem aanwakkerde. De cabaretier voelde zich gesterkt in zijn activistische toon door de vele berichten die hij kreeg van jonge gays die zich in zijn verhalen herkenden. Maar tegelijkertijd merkt Klaasen ook nu, tijdens het maken van No Ponies, hoe lastig het is om activisme met humor te combineren: “Humor begint voor mij als je over grenzen heen gaat – je kijkt op een nieuwe manier tegen dingen aan. Terwijl activisme juist gaat over grenzen aangeven. Dat maakt het een heel moeilijk huwelijk.” Bovendien breekt de cabaretier graag een lans voor mensen die durven te twijfelen, iets dat hij steeds meer lijkt te doen. “Iedereen weet alles altijd maar zeker”, lacht hij. “Ik vind het heel bevrijdend om het soms gewoon niet te weten en dat ook te durven zeggen. Vooral jonge mensen komen op mij zo intelligent en alwetend over. Maar misschien is dit ook echt een andere tijd, dat het bij deze tijd hoort dat je heel snel weet wie je bent en waar je voor staat. Ik ben niet opgegroeid met het idee dat dat proces al op je twintigste voltooid moest zijn.”

Je nadert de vijftig. Ben je erg met je leeftijd bezig?
“Ik vind dit de raarste leeftijdsfase die ik tot nu toe heb mogen ervaren. Je hoort nergens meer écht bij: je bent nog niet oud, maar je voelt ook definitief dat je niet meer jong bent. En er zitten inmiddels al bijna twee generaties tussen jou en diegene die wel jong zijn. Dat vind ik zo’n raar idee. Ik stond met Snowponies op het podium met jongens van 22. Dat is een kwart eeuw verschil. Zij hebben nog nooit van Zeg ‘ns Aaa gehoord! Antonie Kamerling? Kennen ze niet! Dat is toch gek? Zijn dood maakte grote impact op mij en mijn generatie. Maar tieners en twintigers hebben geen idee wie hij is. Ze kennen Jasperina de Jong niet. Zelfs bij de naam Arjan Ederveen zie je sommigen fronsen. Dat is zo’n gek besef.”

Waarschijnlijk keek jij net zo als iemand een kwart eeuw geleden met oude namen en programma’s aan kwam zetten.
“Natuurlijk – toen ik 25 was, zag ik iemand van 39 al als een oud persoon. Maar wanneer ik nu als 47-jarige iemand van 25 spreek, dan voelt het voor mij alsof dat verschil in leeftijd veel kleiner is. Terwijl die referentiekaders zo anders zijn. Dat vind ik confronterend.”

En wat denk je dan: ik benijd jou om de jeugd en de toekomst die je nog hebt? Of ben je blij dat je niet meer zo jong en onzeker bent?
“Zeker dat tweede. Ik ben heel blij dat ik niet meer in die fase zit van ‘ik weet het allemaal niet zo goed’, en ik ben heel blij dat ik die allesverwoestende ambitie en bewijsdrang niet meer heb. Maar ik denk ook: hoe bleu was ik eigenlijk op mijn 25e? Als je jongens van die leeftijd spreekt, hebben ze dit en dit en dat al gedaan. Dan denk ik: maar dat deed ik op mijn 35e nog niet eens!”

“Ik schaamde mij in het verleden voor de behoefte om niet alleen te willen zijn”

Heb je het dan over wilde dingen, feestjes en seks? Of carrière-technisch?
“Over... het leven. Vooral over véél dingen. Reizen! Relaties! Jongens van 25 hebben nu al de hele wereld gezien en hebben al vijf volwaardige relaties achter de rug! Of ze weten al precies wat ze vinden en waar ze staan in het leven.”

Heb jij inmiddels alweer een liefde in je leven?
“Niet dat ik weet. Misschien ken ik hem al maar zie ik het nog niet. Maar kandidaten mogen zich altijd melden hoor!”

Krijg je veel flirts via Instagram?
“Ja, maar ik vind dat toch lastig. Dit gaat veel arroganter klinken dan ik het bedoel. Maar ik heb in mijn datingleven echt last van mijn bekendheid. Laatst heb ik een jongen gedatet die heel leuk en knap was. Hij maakte al allemaal plannen om samen op vakantie te gaan, naar Italië en Los Angeles. Maar als het op intimiteit aankwam, was hij ontzettend terughoudend. Dat contrast voelde heel raar – wel opperen om samen wekenlang op reis te gaan, maar zoenen was ingewikkeld. Het bleek dat hij uiteindelijk toch vooral wilde dwepen met het feit dat hij met Alex Klaasen uit eten en op reis ging. Zulke situaties zijn al vaker voorgekomen en dat is heel naar. Dat soort dingen maakt mij in het daten onzeker. Ik vraag me toch altijd af: vind je mij nou écht leuk of vind je het leuk om bij de bekende Alex Klaasen te zijn? Het is ook heel vervelend dat een flirt-blik eigenlijk precies dezelfde blik is als die van iemand die je herkent van televisie. Het is al vaker gebeurd dat ik dan terug ging flirten en dat iemand alleen maar zei: mag ik een selfie maken?”

Ik ken bekende mensen die om die reden in het buitenland gaan flirten.
“Ja, dat doe ik ook weleens. Maar dat heeft nog nooit geleid tot relatiemateriaal. Ik denk dat het mij een keer gigantisch moet overvallen. Het zou het beste zijn als ik er dan zelf helemaal niets van begrijp, anders ga ik wat er tussen ons gebeurt weer dood analyseren.”

Mis je een relatie?
“Ja, ik mis het wel. Zeker de laatste tijd. Mijn laatste relatie is nu tien jaar geleden, het mag wel weer een keer. En ik vind het ook niet erg meer om dat te zeggen. Ik schaamde mij in het verleden nog wel voor die behoefte om niet alleen te willen zijn. Maar ik ben er nu helemaal oké mee om te zeggen dat ik dat mis. Ik heb wel weer zin om blij naast iemand wakker te worden.”

De Winq wordt goed gelezen. Dus kom maar op: wat zoek je?
“Een echt leuk iemand, een beetje van mijn leeftijd. Intelligent, met humor. En iemand die mij kan handelen, dat zal best wel een klus zijn, haha! Instagram staat altijd open. Kom maar in mijn DM, het liefste met een goede grap, daar ben ik gevoelig voor. En dan kan ik daar in elk geval een eerste selectie op maken!”

Alex Klaasen speelt tot half januari zijn voorstelling No Ponies door het hele land. De speellijst staat op alexklaasen.nl. Vanaf half januari is hij te zien in de nieuwe Nederlandse versie van Jesus Christ Superstar. Deze speellijst staat op jesuschristsuperstar.nl

Interview: Robbert Blokland / beeld: Sevilay Maria / styling: Richard Schreefel / visagie: Niki Vos
Hoofdbeeld pak: Lindbergh / jas: Hugo Boss