De afgelopen maanden was half Nederland geveld door de griep. Het zal niet gelijk in je opkomen, maar een hardnekkige hoofdpijn of aanhoudende misselijkheid zou ook kunnen duiden op een beginnende hiv-infectie. We spraken met dermatoloog Henry de Vries, al ruim anderhalf decennium actief als poli-arts, over de opsporing van acute hiv en het brengen van de beladen boodschap. ‘Veel mensen hebben nog altijd moeite met condoomgebruik en daar moeten wij niet over oordelen.’
Henry is net terug uit Bratislava, waar hij heeft gesproken over pre-expositie profylaxe (PrEP) tijdens een bijeenkomst over de ontwikkeling van soa bij mannen die seks hebben met mannen. Hij is dermatoloog en werkt vijftig procent van de tijd bij de soa-polikliniek aan het Amsterdamse Weesperplein. De andere vijftig procent van zijn tijd is hij te vinden in het AMC, waar hij een leerstoel heeft voor huidinfecties en uitgebreid onderzoek doet naar soa.
‘Toen ik iemand voor het eerst een positieve testuitslag moest geven, was het nieuws nog veel meer beladen’
De eerste keer
Toen Henry voor de eerste keer iemand moest vertellen dat de hiv-test positief was uitgevallen, werd nog gewerkt met de opt-inmethode. ‘Het komt er simpelweg op neer dat mensen destijds expliciet moesten aangeven op hiv getest te willen worden. Sinds 2004 werken we met de opt-outmethode, waarbij mensen het juist moeten aangeven als ze níét op hiv getest willen worden. Dat nuanceverschil heeft gezorgd voor een enorme toename in het aantal mensen dat zich laat testen op hiv. De eerste patiënt die ik moest vertellen dat hij hiv had opgelopen had zeer ernstige genitale wratten. Ik had hem behandeld, maar een paar weken later zat hij opnieuw voor me en was alles weer net zo hard teruggekomen. Reden genoeg om hem te testen op hiv en de uitslag bleek positief. Ik zag er erg tegen op om het hem te vertellen. Er was toen al behandeling beschikbaar, maar het nieuws was destijds nog een stuk meer beladen. Maar hij reageerde een beetje laconiek. Hij wist eigenlijk al dat hij positief was, maar had me dat niet verteld.’
Extra besmettelijk
Sinds vorig jaar wordt bij de GGD Amsterdam een nieuwe aanpak gehanteerd voor de opsporing van acute hiv-infecties. Met een nieuwe test, die al een week na infectie hiv kan opsporen en waarbij binnen anderhalf uur een uitslag beschikbaar is, wordt getracht hiv-infecties in de acute fase sneller op te sporen. Die aanpak maakt deel uit van het H-TEAM-initiatief, waarbij alle belanghebbenden die betrokken zijn bij de preventie en behandeling van hiv in Nederland samenwerken om de verspreiding van hiv in Amsterdam tot een halt te brengen. ‘Het is heel belangrijk om acute hiv-infecties op te sporen, niet alleen voor de betrokkenen zelf, ook wat betreft de verspreiding. Juist in die acute fase en de maanden daarna, ben je namelijk ongelooflijk infectieus. Je hebt op dat moment heel veel virus in je bloed, dus wanneer je op dat moment seks hebt, is het heel makkelijk om zo’n hivinfectie over te dragen.’
Uit onderzoek dat in Seattle werd gedaan is al gebleken dat het bijzonder lastig is om bij mensen het besef te creëren dat de combinatie van griepverschijnselen en onveilige seks kan duiden op een acute hiv-infectie. Dat kan ik me ook wel voorstellen. Wie heeft er immers de afgelopen maanden niet last gehad van een griepje?’
‘Een acute hiv-infectie is lastig te onderscheiden van een griepinfectie’
Zoek de verschillen
Maar wat onderscheidt de acute fase van een hiv-infectie nu precies van de rest van het ziektebeeld? ‘Zoals bij elke virusinfectie, dus niet alleen bij hiv, krijg je op het moment dat je het oploopt een soort griepbeeld. Symptomen zijn bijvoorbeeld misselijkheid, hoofdpijn, spierpijn, maag-darmproblemen, koorts en moeheid. Een acute hivinfectie is dus lastig te onderscheiden van een stevige griepinfectie. Net als bij een gewone griepinfectie gaan de symptomen op een gegeven moment weer over, maar het grote verschil is dat je bij hiv met een chronische infectie blijft zitten. Die geeft, in tegenstelling tot die acute fase, bij de meeste mensen de eerste jaren geen klachten.’ Wanneer je dus onveilige seks hebt gehad en kort daarop griepverschijnselen ervaart, is het verstandig je gelijk te laten testen op hiv. Ook wanneer je eigenlijk liever in bed zou willen uitzieken. Het hoeft namelijk niet een gewone griep te zijn.
Opluchting
In de jaren dat Henry bij de soapoli actief is, is hij steeds beter geworden in het brengen van slecht nieuws. ‘Noem het een soort beroepsdeformatie of professionele distantie. Het is niet goed om als hulpverlener dat voortdurend mee naar huis te nemen. Je helpt jezelf er niet mee, maar het is ook absoluut de vraag of je de patiënt ermee helpt. Mensen weten als ze voor de uitslag komen dat ze mogelijk slecht nieuws gaan krijgen. Er wordt verpleegkundigen en poli-artsen ook geleerd het zware nieuws direct aan het begin van het gesprek te vertellen en niet uit te stellen. De reacties lopen ontzettend uiteen. Sommige mensen worden heel erg boos, geloven het niet, vragen of de monsters niet verwisseld zijn. Anderen zijn juist heel erg opgelucht, hebben er heel lang tegen aangehikt en zijn blij eindelijk te weten waar ze aan toe zijn. Voor hen is het een enorme ontlading. We geven bij voorkeur geen hiv-uitslagen op vrijdagmiddag om 17.00 uur. Als iemand onverhoopt hiv-positief blijkt, kun je hem of haar op dat moment namelijk niet heel veel meer bieden, dan werk je je patiënt in de nesten. Ook online sluit de testuitslagmodule op vrijdagmiddag. Je wilt niet dat patiënten tot maandag moet wachten voordat ze kunnen starten met de behandeling.’
‘Mensen moeten niet het idee hebben dat we bij de poli met het vingertje wijzen’
Geen oordeel
Van oordelen is in de soapoli geen sprake. ‘Ook al denk je bij jezelf “man, man, man, waar ben je mee bezig”, help je er niemand mee door ze met een belerende toon aan te spreken. Het heeft vaak geen zin om iemand die rookt en weer met bronchitis voor je zit te vertellen dat hij moet stoppen met roken. Datzelfde geldt voor vrijen met condoom. Veel mensen hebben daar moeite mee en daar moeten we niet over oordelen. In plaats daarvan proberen we erachter te komen wat voor iemand de waarde is van het weglaten van een condoom. Als je op die manier met iemand praat, vraagt hoe belangrijk het voor iemand is om geen soa op te lopen, kom je er samen met de patiënt achter wat ertoe leidt dat ze iets oplopen en in welke mate ze daar iets aan willen doen. Op die manier pak je het probleemgedrag bij de kern aan. Het is bovenal belangrijk dat je zorgt dat mensen terug willen blijven komen, je kunt namelijk wel iets doen, ook als iemand al voor de vijfde keer in een jaar gonorroe heeft opgelopen. Dat is niet alleen voor die mensen zelf, maar ook voor hun sekspartners belangrijk. Mensen moeten niet het idee hebben dat bij de poli met het vingertje wordt gewezen.’
Onlangs onveilige seks gehad en nu last van griepverschijnselen of wil je meer lezen over (beginnende) hiv? Ga naar www.hebikhiv.nl en doe de Symptomencheck.
