Mieke Martelhoff stopte na 37 jaar met de Vivelavie

Na 37 jaar stopte Mieke Martelhoff met de Vivelavie, een van de laatste cafés voor lesbiennes in Amsterdam. “Misschien kom ik nu eindelijk aan mijn elektrische fiets toe.”

Mijn eerste loon

"Zie je die fiets daar?" Mieke wijst naar de elektrische fiets die buiten staat. "Die heb ik al drie jaar en ik heb er nog geen meter op gereden!" Ik ben te gast in het zomerhuis van Mieke Martelhoff, ergens buiten Amsterdam. De zeventigjarige uitbaatster van de Vivelavie oogt energieker dan menig dertiger, maar heeft aangekondigd te gaan stoppen met haar café. "Ik ben blij als ik van de zaak af ben", zegt ze kordaat.

"Eigenlijk wilde ik kleuterleidster worden, net als mijn nicht. Eén keer in de week nam ze me mee om haar te helpen. Dat vond ik zo leuk dat ik naar de Vormschool ging om later zelf met kinderen te gaan werken. Door omstandigheden hadden we het niet breed thuis. Ons eten bestond regelmatig uit dikke koek en als we dan ergens een krent zagen, schreeuwden we het uit van geluk. Het eerste loon dat ik verdiende met een vakantiebaantje was 182 gulden. Voor dat bedrag kocht ik kleding voor mijn moeder, die het hard nodig had, maar zelf het geld niet kon missen. Dat vakantiebaantje was bij Hollenkamp in de Damstraat en daar moest ik ineens zo huilen dat de eigenaar vroeg wat er aan de hand was. Ik vertelde hem van het geld en de kleding voor mijn moeder. Toen hij vroeg of ik vast voor hem wilde werken, ben ik op zijn aanbod ingegaan. Daar ging mijn loopbaan als kleuterleidster. Vanaf die tijd tot aan haar dood heb ik voor mijn moeder gezorgd. En ze heeft het goed gehad hoor!"

“Ineens kreeg ik het in mijn bol een café te beginnen”

Blij met ieder dubbeltje fooi

Nadat ik een rondleiding heb gehad door haar zomerhuis en de tuin nemen we plaats aan de grote eettafel, die ook dienstdoet als bureau. Er staat een grote computer en her en der liggen papieren en krantenknipsels verspreid. "37 jaar heb ik de Vivelavie gehad, maar ik kom niet meer aan andere dingen toe. Om elf uur ’s avonds ga ik naar bed en rond zes uur in de ochtend word ik wakker. Dan ga ik er maar uit hoor. Wat ik dan doe? De zaak runnen! Kijken wat de omzet was van de avond tevoren, administratie afhandelen, dingen voor het personeel regelen. In de middag ga ik met mijn hond wandelen en dan is de dag alweer voorbij voor je het weet."

Martelhoff begon haar beroemde café aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Na een carrière in de luchtvaartbranche nam ze daar een kelderbar over. "Thuis organiseerde ik veel feestjes. Dan zat het huis vol met mensen, stond de muziek hard aan en werd er lekker gedanst. Toen kreeg ik het ineens in mijn bol om een café te beginnen. Het was zwaar in het begin hoor. Ik moest op iedere cent letten en was blij met elk stuivertje of dubbeltje fooi. Regelmatig fietste ik van de binnenstad naar de Albert Cuyp, omdat daar de sla of groenten goedkoper waren. Mijn moeder heeft toen weleens gezegd dat ik beter kon stoppen, maar ik zette door en daar ben ik blij om. Later ging het financieel zo goed dat ik de fooitjes van stuivers en dubbeltjes beleefd kon weigeren."

“Mannen zijn altijd welkom geweest, al heeft mijn portier Henk Krol ooit geweigerd”

Mannen ook welkom

Een brand in de kelderbar en een vervelende verzekeringskwestie deden Mieke besluiten om te verkassen met de Vivelavie naar de Amstelstraat. "Als jongvolwassene zat ik midden in de seksuele revolutie van de jaren zestig. Ondanks dat ben ik ook een laatbloeier. Kerels vond ik leuk hoor, daar heb ik ook nog het bed mee gedeeld, wist ik veel."

Een spelletje strippoker zou Miekes ogen openen. "Daar werd ik ineens op een heel speciale manier aangeraakt door een vrouw. Dat ken ik nog niet, dacht ik bij mezelf." Vanaf die tijd gaat haar hart sneller kloppen bij vrouwelijk schoon. Het eerste café aan de Nieuwezijds was eigenlijk een buurtcafé, maar kreeg al snel de naam een bar voor lesbische vrouwen te zijn. "Iedereen was welkom hoor, ook in de Amstelstraat. Mannen heb ik nooit geweigerd, behalve Henk Krol, die is een keer door mijn portier geweigerd, haha. De Vivelavie is een mooie mix van vrouwen, mannen en transgenders. Hetero, homo of lesbisch, ze komen allemaal. De enige mannen die niet hoeven te komen, zijn degenen die beweren dat vrouwen geen verstand hebben van voetbal."

Ondertussen is Martelhoff druk bezig met haar computer en telefoon. "Er is een mannenkoppel dat elkaar 35 jaar geleden heeft leren kennen in mijn café." Ze zoekt een foto op haar iPhone van Rob en Eric, die ze meteen belt om te vragen of hij gebruikt mag worden in het artikel. De telefoon staat op de luidspreker en ik hoor Rob vragen wat Mieke nu in haar vrije tijd gaat doen.
"Ga je achter de geraniums zitten?"
"Nee Rob, maar er is meer dan geraniums en kroeg."

Maak plezier

Mieke is een horecamens zoals je ze zelden ziet. Het zit in haar bloed en is haar leven. Geen chagrijnige vrouw achter de bar, maar een gastvrouw. Bezoekers zijn bij haar geen klanten, maar gasten. Ze wist precies wat mensen wilden drinken en zorgde ervoor dat het drankje klaarstond als ze gingen zitten. "Ik praatte met iedereen en had alles in de smiezen. Als ik aan de ene kant van de bar stond, zag ik precies wat er aan de andere kant gebeurde. Iedere keer probeerde ik er een feest van te maken, dan speelden we spelletjes of gooide ik ineens mijn handen in de lucht achter de bar en begon een beetje gek te doen. Als je een café hebt, krijg je ook veel problemen te horen hoor. Ik heb veel mensen uit het slop moeten trekken. Als iemand in de put zat, zei ik dat ze plezier moesten maken in het leven, want dood je ga je toch en in de tussentijd kun je het maar beter naar je zin hebben gehad. Zo simpel is het. Vier het leven, Vive la Vie!"

“Zo’n vijfentwintig jaar geleden kwam het regelmatig voor dat je als vrouw het aanbod kreeg om te trouwen met een man uit een niet-Europees land, in ruil voor vijftienduizend gulden. Die man kon dan naar Nederland komen en na een paar jaar mocht hij hier blijven en zou het huwelijk ontbonden worden. Er kwam vaak een vrouw bij mij in de zaak die in zo’n schijnhuwelijk zat. Ze werd gepest, bedreigd en gestalkt door haar zogenaamde man. Op een gegeven moment was ik het zat en ben naar haar huis gegaan. Daar heb ik met haar telefoon die man gebeld en me voorgedaan als iemand van de politie. Met een zware stem maakte ik hem duidelijk dat hij een officiële waarschuwing kreeg en uitgezet zou worden als hij de vrouw nog één keer lastigviel. Tot op de dag van vandaag snap ik niet dat ik tot zoiets in staat was, maar het heeft geholpen.”

Misschien is dat wel het meest kenmerkende aan Mieke. Ze heeft de afgelopen jaren zoveel mensen bij elkaar gebracht en op weg geholpen in het leven dat ze zichzelf voorbijgelopen is. Haar verdiensten bleven niet onopgemerkt, ze mag zich Ridder in de Orde van Oranje-Nassau noemen. Niet alleen voor haar werk als gastvrouw van de Vivelavie, maar ook omdat ze aan de wieg stond van de Gay Pride zoals we die nu kennen. Samen met onder andere Siep de Haan zat ze in het bestuur van Gay Business Amsterdam, die de hoofdstad op de kaart wilde zetten als homostad. Dat is een groot succes geworden.

“Mijn vrouw zegt regelmatig dat ze naast mij met de Vivelavie getrouwd is”

Het kind is volwassen geworden

"Mijn vrouw Rose heb ik leren kennen in mijn café en ze zegt regelmatig dat ze niet alleen met mij getrouwd is, maar ook met de Vivelavie en dat ze graag meer tijd met mij wil doorbrengen. Dan antwoord ik dat het mijn kindje is, waarop zij zegt dat het kind volwassen is geworden en moet uitvliegen."

Steeds verzon Mieke weer een reden om nog even door te gaan, maar ze heeft nu echt de knoop doorgehakt. Op zaterdag 24 juni gooit ze nog een keer haar handen in de lucht en maakt er samen met Rose een knalfeest van. "Maar ik kan het eigenlijk niet hoor! Ik laat het ook nog niet bij mijn gevoel komen, dat is slecht voor mijn gezondheid. Volgens Rose staan er op Facebook allerlei lieve berichtjes van mensen, maar voorlopig blijven die ongelezen."

Zelden heb ik iemand ontmoet die zo’n warme, gastvrije en energieke uitstraling heeft als Mieke. Het afscheid van de Vivelavie zal haar zwaar vallen, maar ik ben ervan overtuigd dat ze haar werk nooit helemaal los zal laten. Stilzitten is niet aan haar besteed en ongetwijfeld komt er iets op haar pad waar ze zich met enthousiasme voor zal inzetten. Maar die fiets hè, die moet kilometers maken, Mieke!

Fotografie: Rix Alexander