Vaderschap voor homomannen: wat is er mogelijk?

Hoewel het in de meeste gevallen nog altijd niet eenvoudig is, kunnen homomannen op steeds meer manieren hun kinderwens in vervulling laten gaan. We nemen vier vormen van modern vaderschap met je door.

Adoptie

Voor singles en koppels

In Nederland worden er jaarlijks maar zo’n vijftien kinderen ter adoptie afgestaan. Daarom zul je waarschijnlijk in de praktijk snel uitwijken naar het buitenland. In 2016 werden ruim tweehonderd buitenlandse adoptiekinderen in Nederlandse adoptiegezinnen geplaatst. De meesten van hen waren afkomstig uit China (100), gevolgd door de Verenigde Staten (35) en Zuid-Afrika (19).

De regelgeving voor adoptie is zeer complex en het traject neemt veel tijd en geld in beslag. Pas sinds 2009 mogen partners van gelijk geslacht bijvoorbeeld samen een kind uit het buitenland adopteren. Heb je een partner? Dan zal het er in veel landen toch op neerkomen dat een van jullie in zijn eentje het kind adopteert. Als homo – laat staan als homostel – een kind adopteren is, door conservatieve opvattingen, in veel landen niet mogelijk. Nadat jij (of je partner) het kind hebt geadopteerd, kan in Nederland in een later stadium vervolgens alsnog de partneradoptieprocedure in werking worden gesteld.

De adoptieprocedure is voor iedereen gelijk. Om te beginnen meld je je aan aan bij het ministerie van Justitie, die je op een wachtlijst plaatst. De wachttijd kan oplopen tot ruim twee jaar. Nadat jij en je eventuele partner de verplichte cursussen hebben doorlopen, vindt er gezinsonderzoek plaats. Kom je daar zonder schrammen doorheen, dan krijg je een beginseltoestemming voor adoptie.

Adoptie vereist een lange adem en een hoop financiële middelen – de kosten variëren van 13.000 tot 35.000 euro. Daarbij zijn er veel regels aan adoptie verbonden. Zo mag het leeftijdsverschil tussen adoptieouder en -kind niet groter dan veertig jaar zijn. Schakel als je voor deze weg kiest dan ook zeker een gespecialiseerde deskundige in.

Pleegouderschap

Voor singles en koppels

Veel kinderen kunnen in Nederland om allerlei redenen soms niet terecht bij hun eigen ouders. In 2016 woonden ruim 21.600 kinderen en jongeren voor korte of langere tijd bij pleegouders. Het gaat om kinderen tussen de nul en achttien jaar oud, die enkele dagen tot soms enkele jaren een veilige plek zoeken.

In principe kan iedereen pleegouder worden, maar let op: uiteindelijk is de bedoeling dat de ouders zelf de opvoeding weer op zich nemen. Je neemt dus niet puur het kind in huis, maar krijgt vaak ook met hen te maken. Om pleegouder(s) te worden is het daarom belangrijk een stabiele thuissituatie te hebben.

Pleegzorg Nederland verzorgt trainingen op het gebied van pleegouderschapwaarin wordt onderzocht of het iets voor jou (en je partner) is en welke vorm het best bij de situatie past. In grote lijnen zijn er vier soorten pleegzorg. 1) Weekendpleegzorg: hierbij neem je het kind één of meerdere weekenden per maand in huis, om de biologische ouders te ontlasten. 2) Vakantiepleegzorg: bij deze vorm komt een pleegkind één tot enkele weken bij je logeren tijdens een vakantie. 3) Crisispleegzorg: het kind komt enkele dagen tot hoogstens drie maanden bij je verblijven tijdens een crisissituatie. 4) Langdurige pleegzorg: hierbij draag je enkele jaren zorg voor het kind, soms zelfs vanaf de geboorte tot het achttiende levensjaar.

Het aantal nieuwe pleeggezinnen nam in 2016 met 15 procent af. Pleegzorg Nederland maakt zich daarom zorgen over een dreigend tekort. Via www.pleegzorg.nl kun je een informatiepakket aanvragen.

Draagmoederschap

Voor singles

Het is geen gebruikelijke situatie, maar het is mogelijk om via draagmoederschap een bewust alleenstaande vader te worden. Let wel, dit is veruit het makkelijkst wanneer de vriendin waarmee je het kind op de wereld zet geen echtgenoot of geregistreerd partner heeft. Die wordt bij geboorte namelijk automatisch juridisch ouder (ook al is zijn zaad niet in het spel geweest). Deze man zal eerst het juridisch ouderschap moeten ontkennen voordat jij dat kunt aanvragen. In deze situatie blijft de draagster overigens altijd de juridische moeder van het kind. Via de rechtbank kan echter wel worden geregeld dat het gezag volledig bij de biologische vader (jou dus) komt te liggen. Dit is typisch een situatie waarbij we je aanraden om juridische begeleiding in te schakelen, want deze keuzes kunnen het best gemaakt worden voordat het kind verwekt is. Tevens heeft de geboortemoeder na bevalling drie maanden ‘bedenktijd’ om zonder gevolgen van de gemaakte afspraken af te zien. Pas daarna heb je officieel het volledige gezag over het kind.

Voor koppels

Het is in Nederland momenteel verboden om een openbare oproep te doen voor een draagmoeder. Tevens is het voor vrouwen verboden zich openbaar aan te bieden als draagmoeder. 

Hoogtechnologisch draagmoederchap (waarbij gebruik wordt gemaakt van een eicel van een andere vrouw) is voor homostellen in Nederland pas mogelijk vanaf 2019. In landen als Canada en de Verenigde Staten zijn de regels op dat gebied iets soepeler, maar de kosten voor een volledig traject lopen al gauw op tot meer dan 100.000 euro. Wijk je uit naar ‘goedkopere’ landen als Georgië en Kenia, dan loop je onder meer het risico mee te werken aan mensenhandel.

Hebben jullie wel een vriendin die ervoor openstaat het kind voor jullie te dragen, zonder zich met de opvoeding te bemoeien? Dan verloopt het proces als volgt. Vooraf dient via de rechtbanke worden geregeld dat de geboortemoeder afstand doet van haar juridisch ouderschap. De biologische vader dient daarbij de ongeboren vrucht te erkennen en wordt daarmee juridisch ouder, mits de geboortemoeder geen juridische partner heeft. Tevens dient geregeld te worden dat het volledige gezag bij de biologische vader komt te liggen. Vervolgens dient de tweede wensvader het kind te adopteren, maar dat kan pas één jaar na de geboorte. Je ziet, dit is een ingewikkelde procedure. Tevens bevat deze methode een groot risico, na de geboorte krijgt de moeder namelijk drie maanden bedenktijd, waarbij ze zonder gevolgen volledig kan afzien van de gemaakte afspraken.

Co-ouderschap

Voor singles

Heb je een vrijgezelle vriendin die met jou het kind wil opvoeden? Dan heb je het erg getroffen. Voor haar is het vrij eenvoudig. Zij is automatisch juridisch ouder en heeft automatisch gezag over jullie kind. Jij dient de ongeboren vrucht vervolgens te erkennen met toestemming van je vriendin en wordt daarmee juridisch ouder. Na de geboorte vragen jullie gezamenlijk gezag aan bij de griffie van de rechtbank. Pas dan kun je opgelucht ademhalen, voor die tijd heeft de moeder het volle recht om jou als donor toch niet te laten erkennen of om zelfs iemand anders te laten erkennen. Bijvoorbeeld een nieuwe partner die ze tijdens de zwangerschap heeft ontmoet. Heeft de vrouw waarmee je het kind ter wereld brengt een juridisch partner? Maak dan duidelijke afspraken en raadpleeg een specialist. Een kind mag momenteel namelijk niet meer dan twee juridische ouders en gezagdragers hebben. Heb je overigens nog geen vriendin op het oog die met jou het kind op de wereld wil zetten? Informeer dan bij de stichting Meer dan Gewenst eens naar de speeddate-avonden voor wensouders.

Voor koppels

Deze situatie kent een hoop verschillende varianten. Eén ding staat vast: de geboortemoeder is automatisch juridisch ouder en gezaghebber. Maar dan moet worden bepaald wie de andere juridische ouder en gezaghebber wordt. Is de geboortemoeder gehuwd met een man? Dan wordt hij dat automatisch. Die situatie levert dus al snel problemen op. Is de geboortemoeder gehuwd met een vrouw en is er sprake van een bekende donor? Dan zijn er twee opties. De meemoeder kan het kind erkennen of adopteren om het gezag te krijgen. Een andere optie is dat de mannelijke donor het kind erkent vóór de geboorte. Beide is niet mogelijk, het kind mag namelijk niet meer dan twee juridische ouders hebben. Professionele begeleiding is in dit geval niet verkeerd. Als je eenmaal een administratieve fout maakt, is deze namelijk niet tot nauwelijks terug te draaien wanneer het kind eenmaal ter wereld is gebracht. Heb je overigens nog geen vriendin op het oog die met jou het kind op de wereld wil zetten? Informeer dan bij de stichting Meer dan Gewenst eens naar de speeddate-avonden voor wensouders.

Voor dit artikel hebben we ons enkel gericht op vormen van juridisch vaderschap.

Beeld: Censuur