Eerst spuiten, dan slikken

Voordat je begint aan hiv-preventie-middel PrEP, dien je volledig gevaccineerd te zijn tegen hepatitis B. Arjan (37) klopte goed voorbereid aan bij zijn huisarts, maar toch liep zijn aanvraag flinke vertraging op. “Ik bleek al zo’n vijftien jaar met een schijnzekerheid te leven.”

Voordat een arts PrEP mag voorschrijven, dient er een aantal belangrijke controles plaats te vinden. Zo moet zeker zijn dat de patiënt niet reeds hiv heeft opgelopen en moet de arts controleren op andere soa’s, inclusief hepatitis B. Ook moet de nierfunctie worden gemeten. In sommige gevallen heeft PrEP daar namelijk een negatief effect op.

Belangrijke voorwaarde

Een volledige hepatitis B-vaccinatie is eveneens een belangrijke voorwaarde voor PrEP. Voor de werking maakt het niet uit, maar wie met PrEP begint, zou vaker – al dan niet zonder condoom – seks kunnen gaan hebben, wat het risico op hepatitis B-overdracht vergroot. Dat virus is namelijk erg makkelijk overdraagbaar, bijvoorbeeld door contact met besmet bloed, sperma of voorvocht, maar ook als jouw penis of anus de penis of anus aanraakt van iemand die het virus heeft. Condooms verkleinen de kans op overdracht, maar de enige manier om je volledig te beschermen tegen hepatitis B is door je te laten vaccineren. Voor mannen die het met mannen doen is dat gratis bij de GGD.

“Als je pech hebt, wordt je hepatitis B-infectie chronisch”

Evelien Siedenburg, coördinator Hepatitis B Vaccinatieprogramma bij GGD Amsterdam: “We willen graag voorkomen dat iemand hepatitis B oploopt en het virus vervolgens weer doorgeeft aan anderen. Als de persoon in kwestie pech heeft, wordt zijn hepatitis B chronisch, waardoor hij zijn hele leven onder behandeling moet blijven en een verhoogde kans heeft op levercirrose of leverkanker. Tegenwoordig worden Nederlandse kinderen voordat ze één jaar oud zijn al gevaccineerd, maar veel volwassenen zijn nog niet beschermd tegen hepatitis B. De GGD vaccineert daarom groepen die meer risico op overdracht lopen, zoals mannen die seks hebben met mannen.”

Niet echt beschermd?

Arjan maakte al een jaar of vijftien geleden gebruik van het aanbod van de GGD. “Toen ik me bij de GGD in Tilburg voor het eerst liet testen op soa’s, bood de mevrouw die mij hielp me een hepatitis B-vaccinatie aan. Die heb ik genomen, maar het duurde wel even voor ik de twee vervolgprikken heb gehaald. Ik kwam twee keer niet opdagen op mijn afspraak en daarna durfde ik geen nieuwe meer te maken. Toen ik later bij de GGD in Haarlem mijn reizigersvaccinaties kwam halen voor een reis naar Mexico hebben zij de reeks alsnog afgemaakt.”

Arjan wist dus niet beter dan dat hij beschermd was tegen hepatitis B. Maar toen hij in 2019 bij zijn huisarts kwam om PrEP aan te vragen, wachtte hem een vervelende verrassing: “Ik had een leuk feest in de planning waar de kans op seks best groot is. Ik dacht slim te zijn en maakte meer dan een maand van tevoren een dubbele afspraak bij mijn huisarts. Zo had hij ruim de tijd om alle nodige tests te doen en konden we rustig aankijken of er geen bijwerkingen zouden optreden.” Arjans huisarts liet hem volgens protocol testen op hiv, soa’s en op hepatitis C en onderzocht zijn nierfunctie. Ook deed hij een titerbepaling. Hiermee wordt getest of je genoeg antistoffen tegen hepatitis B in je bloed hebt.

“De huisarts zette mijn PrEP-aanvraag on hold”

De titerbepaling gaf aan dat in Arjans bloed geen antistoffen tegen hepatitis B aanwezig waren. “Het betekende dat ik al zo’n vijftien jaar met een soort schijnzekerheid leefde. Best een raar idee. Wel toonde de bepaling gelukkig ook aan dat ik in al die jaren nooit geïnfecteerd ben geweest met het virus. Maar ik ben er nu ineens weer van bewust dat ik het alsnog zou kunnen krijgen. Ik vind het lastig om in te schatten hoeveel risico ik er nu precies op loop. Voor mijn huisarts was het in ieder geval een reden om mijn PrEP-aanvraag voorlopig on hold te zetten. Ik moest eerst opnieuw mijn vaccinaties voor hepatitis B halen. Hij dacht natuurlijk: straks bescherm ik je tegen hiv, maar loop je dankzij mij een chronische hepatitis B-infectie op.”

Titerbepaling niet allesbepalend

Via Mantotman.nl/onlinevaccinatie maakte Arjan meteen een afspraak voor een vervolgvaccinatie. “De verpleegkundige gaf me de eerste prik en adviseerde mij om zes weken later opnieuw een titerbepaling te laten doen. Daar zou dan te zien moeten zijn dat er nu wel antistoffen waren aangemaakt. Ik kon dan nog de tweede en derde prik steeds na één maand krijgen om de reeks versneld af te maken. Maar de titerbepaling gaf opnieuw niets aan.”

“In de meeste gevallen biedt een volledige vaccinatiereeks levenslange bescherming tegen hepatitis B”

Hoe zit het met die uitzonderingen die, net als Arjan, niet lijken te reageren op de vaccinatie? “De uitslag van een titerbepaling zegt niet altijd alles”, aldus Siedenburg. “De titerbepaling is bedoeld om vier tot acht weken na je laatste prik te controleren of de vaccinatie geslaagd is. Als je tien jaar geleden je vaccinatiereeks hebt afgemaakt, kan een titerbepaling onvoldoende antistoffen aangeven. Maar dat wil helemaal niet zeggen dat je die niet hebt. In de meeste gevallen biedt een volledige vaccinatiereeks levenslange bescherming tegen hepatitis B. Vanuit het vaccinatieprogramma voert de GGD niet standaard een titerbepaling uit. We gaan ervan uit dat de vaccinatie levenslang beschermt tegen hepatitis B, en dat is in de meeste gevallen ook zo. Maar als je het zeker wil weten, kan je huisarts deze bepaling voor je doen.

Als je PrEP wil gaan gebruiken, zal in ieder geval gekeken worden of je hepatitis B hebt of dat je ertegen gevaccineerd bent. Een negatieve titerbepaling is geen reden om PrEP niet voor te schrijven. Maar je moet dan wel beseffen dat je mogelijk niet beschermd bent tegen hepatitis B. Het risico kun je verkleinen door naast PrEP ook condooms te gebruiken.”

Hepatitis ABC - Op tijd vaccineren

De vaccinatie tegen hepatitis B bestaat uit drie prikken die in een half jaar tijd worden gegeven. Voor mannen die seks hebben met mannen is dit gratis. Ben je van plan om PrEP te gaan gebruiken, maar heb je je vaccinatiereeks nog niet afgemaakt? Dan is dit een uitstekend moment om je volgende vaccinatieprik te plannen. Je kunt je tegelijkertijd laten vaccineren tegen hepatitis A. Dit is niet gratis. Vraag hiernaar bij jouw plaatselijke GGD. Je kunt direct een afspraak maken via Mantotman.nl/onlinevaccinatie.

Er bestaat geen vaccinatie tegen hepatitis C. Op NomoreC.nl lees je of jij risico loopt op hepatitis C en krijg je tips waarmee je het risico kunt verkleinen. Ook kun je hier een test aanvragen waarmee je thuis kunt controleren of jij hepatitis C hebt.

Het effect van PrEP op hepatitis B

Hepatitis B heeft geen invloed op de werking van PrEP, maar PrEP heeft wel invloed op hepatitis B. Het virus wordt namelijk onderdrukt door de stoffen in PrEP. Iemand die hepatitis B heeft en rondom seks PrEP gebruikt, of na een tijd dagelijks gebruik stopt, kan daarom een opleving van het virus krijgen. Als je nog geen PrEP gebruikt, zou je met de arts die jouw hepatitis B behandelt kunnen overleggen of starten met, of een overstap naar dagelijks PrEP slikken een optie is. Het enkel gebruiken van PrEP rondom seks wordt afgeraden bij een infectie met hepatitis B.

Maatregelen vanwege corona

Heb je een afspraak staan om je te laten vaccineren voor hepatitis B, maar heb jij of je huisgenoot klachten van coronavirus? Denk aan: neusverkoudheid, koorts, plotseling verlies van smaak, hoesten, of benauwdheid? Annuleer dan je afspraak. Blijf thuis in quarantaine en laat je bij klachten testen op coronavirus. Maak pas een nieuwe afspraak voor vaccinatie, nadat je minstens 24 uur klachtenvrij bent. Bezoek je de GGD, houd je dan alsjeblieft aan de algemene hygiënemaatregelen tegen coronavirus.