Ask Dr. Ruth: hoe een 91-jarige seks- en LHBTQ-voorvechtster jong is gebleven

“Er bestaat niet zoiets als 'normaal'. We zijn allemaal normaal.” Het lijkt anno 2019 een cliché. Tot je beseft dat dit een uitspraak is waarmee Dr. Ruth, een wat gedrongen vrouw van Joodse komaf, decennialang als sekstherapeut een miljoenenpubliek op de Amerikaanse televisie heeft willen opvoeden. Het was haar vaste antwoord op de vraag of het niet abnormaal is dat twee mannen van elkaar houden en met elkaar seks hebben.

Terwijl het in de jaren 80 en 90 nog heel gewoon was om homoseksuele mannen als perverse onmensen te zien, kwam Dr. Ruth in talloze goedbekeken talkshows prominent op voor de gelijke rechten van homo's en lesbo's. In Nederland is Dr. Ruth nooit een begrip geworden, maar hopelijk verandert dat met de innemende documentaire Ask Dr. Ruth, die vanaf 15 augustus hier in de bioscoop te zien is.

Dr. Ruth Westheimer is nu 91 jaar, maar ze is nog altijd actief als sekstherapeut. En nog altijd zet ze overal waar ze maar kan vraagtekens bij het begrip 'normaal', zo zien we in de documentaire die nu over haar leven is gemaakt. Zelf vindt ze niet dat ze een feministe is, omdat ze dat veel te radicaal vindt klinken, maar met de benaming 'niet-activistische feministe' kan ze wel leven, zo zien we in een mooie scène met haar kleindochter. Er is alleen weinig 'niet-activistisch' aan op de barricaden staan voor LHBTQ-emancipatie en strijden voor het lot van hiv- en Aids-patiënten. Het lijkt eerder op een gezonde dosis afkeer van Ruth om geclaimd te worden door een of andere actiegroep. Al is haar eeuwige geduld en haar bijna permanente glimlach inderdaad niet iets wat je je bij een activistisch iemand voorstelt.

Dat je van seks ook kon genieten, was in Nederland pas in 1993 op de publieke omroep te zien.

Je vraagt je wel meteen af of we ook in Nederland iemand als Dr. Ruth hebben gehad. Iemand die op tv durfde te zeggen dat normaal niet bestaat. Iemand die de barricades op durfde te gaan. Heel lang heeft toch vooral de domineesmentaliteit de tv geregeerd. En als er al over seks werd gepraat, dan was dat vaak vooral praktisch. Of je leerde hoe voortplanting werkte, of je werd – vooral als jonge homo – gewaarschuwd tegen de meest vreselijke seksuele aandoeningen. Dat je van seks ook kon genieten, was pas in 1993 op de publieke omroep te zien, toen Angela Groothuizen vanaf een groot bed het jongerenprogramma Sex met Angela presenteerde. De meest bekende tv-seksuologe van Nederland is toch wel de Vlaamse Goedele Liekens die rond 1995 op SBS6 het programma Over seks gesproken maakte. En dan was er nog het zeer uitgesproken Spuiten en slikken dat vooral ging over het plezier van seks.

Maar niet een van de presentatoren groeide uit tot een boegbeeld voor de homobeweging. Er was soms wel wat aandacht voor mannenseks en -liefde in deze programma's, maar echt bijzonder of vooruitstrevend zoals Dr. Ruth dat was, werd het hier nooit. In de documentaire zit bijvoorbeeld een ontroerende scène wanneer een radio-interviewer tegen Dr. Ruth zegt hoe belangrijk zij voor hem was toen hij ervoor uit kwam dat hij op mannen viel. Dat Dr. Ruth daar wel degelijk moed voor nodig had, blijkt wel uit het door filmmaker Ryan White gebruikte archiefmateriaal uit de jaren '80 en '90, waar de homohaat van conservatieve politici en gelovige Amerikanen vanaf spat.

Iedereen die denkt dat in het tolerante Nederland geen Dr. Ruth nodig zou zijn, moet vooral goed naar twee recente tv-documentaires kijken: Ellie aan de verkeerde kant en Pisnicht: The Movie. In Ellie aan de verkeerde kant praat Ellie Lust met zowel daders als slachtoffers van geweld tegen homoseksuelen. En in Pisnicht: The Movie laat Nicolaas Veul zien wat de impact op homo's is van schelden en grove humor.

In beide programma's zie je onder het dunne laagje beschaving dezelfde homofobie en hetzelfde onbegrip als op de oude beelden van Dr. Ruth. Zowel toen in de VS als nu op de Nederlandse tv hoor je continu de woorden 'als ze maar gewoon normaal doen'. Waarbij 'zij' voor het gemak voor 'ons' bepalen wat 'normaal' dan precies is.

Liefdevol portret
Het is daarom ontroerend in de film te zien hoe Dr. Ruth al decennialang bezig is om haar publiek anders over het woord 'normaal' te laten denken. In Ask Dr. Ruth wordt ook duidelijk waar dit opstandige gevoel vandaan komt. Ze voelt zich verwant met homo's en lesbo's, zo zegt ze zelf, omdat ze als een gevluchte Duitse Joodse vrouw die haar ouders en familie verloor door de Holocaust, lang met de nek is aangekeken. Alleen heeft ze dit verlies omgezet in een missie om mensen bewust te maken van ongelijkheid en demonisering, vooral ook richting de LHBTQ-gemeenschap.

Ask Dr. Ruth is geen perfecte film. Hij is daarvoor net wat te sentimenteel dichtgeplamuurd met tragische muziek en een wat voorspelbare opbouw. Maar het is absoluut een liefdevol portret van een vrouw met een bijzondere dwarse geest en een groot hart, ook voor homo's van nu.

Ask Dr. Ruth draait vanaf 15 augustus in de Nederlandse bioscopen.