‘De belofte van Pisa’ verkiest experimenteren boven problematiseren

Nog altijd wordt homoseksualiteit in Nederlandse films vaak geproblematiseerd. Gelukkig is daar het broeierige, moderne stadssprookje De belofte van Pisa. “Deze film geeft je genoeg energie om bestand te zijn tegen het Nederlandse hokjesdenken en cynisme”, aldus filmjournalist Nico van den Berg.

De eerste scène van de nieuwe Nederlandse speelfilm De belofte van Pisa lijkt direct uit een homo-erotische film te komen. Midden in de nacht kijken we vanuit een slaapkamerraam naar buiten, waar we op straat twee niet onknappe Arabisch uitziende jongens in alleen hun onderbroek aan zien komen rennen. Het wordt nog fijner als een van de twee de slaapkamer binnenkomt en na zijn slang te hebben vastgepakt – in dit geval zijn huisdier in een terrarium – bezweet en al het bed instapt, terwijl zijn jongere broer Samir (gespeeld door Shahine El-Hamus) vanuit zijn eigen bed wat jaloers kijkt naar de bravoure van zijn grote broer Mo (Mahfoud Mokaddem).

En dat is nog maar het begin. Hoofdrolspeler Shahine El-Hamus laat in deze fijn gemaakte coming-of-agefilm een modern, multicultureel stadssprookje zien, iets wat zeldzaam is in de Nederlandse cinema. Al zijn we dit jaar 'verwend', omdat een paar maanden geleden ook de heerlijke film De Libi, die zich ongeveer in hetzelfde milieu afspeelt als De belofte van Pisa, hier in de bioscoop draaide.

Beide films steken wat energie en originaliteit betreft ver boven de vergaarbak met voorspelbare Nederlandse romkoms of de zware arthouse-kost van eigen bodem uit. En ze gaan op een luchtige en ongecompliceerde manier met seksualiteit om. Zeker De belofte van Pisa, waar naast de seksuele lading in de beginscène later in de film seks tussen twee jongens volstrekt normaal is.

“De Liefhebbers speelt zich af in het Rotterdam van nu, maar de spruitjeslucht lijkt uit de calvinistische vorige eeuw te komen”

Een groter contrast met De Liefhebbers, de nieuwe Nederlandse film die deze week het Parool Film Fest in Amsterdam opent, is haast niet denkbaar. Hier zien we hoe een gesloten veertiger, bijna onherkenbaar gespeeld door Theo Maassen, nog steeds worstelt met het feit dat hij op mannen valt. Om aan zijn gerief te komen, rommelt hij wat aan met een collega in het bezemhok van een groot ziekenhuis waar hij als arts werkt. De film speelt zich af in het Rotterdam van nu, maar de spruitjeslucht lijkt wel uit de calvinistische vorige eeuw te komen. De cast is indrukwekkend, met klinkende namen als Jeroen Krabbé, Hadewych Minis, Theo Maassen, Beppie Melissen, Jelka van Houten en Guy Clemens, maar met zo'n belegen script wordt het een tandeloos geheel. Met de weggedrukte homoseksualiteit van Maassen als ongeloofwaardig dieptepunt.

Dan is het verhaal van De belofte van Pisa een stuk eigentijdser en fijner om naar te kijken. De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Mano Bouzamour over hoe het is om als jongen uit een gewone buurt je een weg te banen in een grachtengordelmilieu. Ofwel: Amsterdam-Noord tegenover Amsterdam-Zuid. Hoofdpersoon Samir heeft één passie: trompet spelen. Maar het chique muzieklyceum lijkt onbereikbaar. Tot zijn oudere broer Samir hem laat beloven als eerste van de familie met een diploma thuis te komen en vooral ver van de criminaliteit te blijven waar hij zelf tot in zijn oren in zit.

“Jan Kooijmans dagen als Hollandse filmhunk zijn geteld, nieuwkomer Shahine El-Hamus neemt het stokje overtuigend over”

Het integreren gaat Samir zo goed af, dat hij niet alleen een vriendin uit een luxe villawijk aan de haak slaat, maar ook een intensieve vriendschap krijgt met IJsbrand, een jongen uit zijn muziekklas. Tussen die twee ontstaat een echte bromance, en zelfs meer dan dat. Als Samir en IJsbrand allebei met hun vriendin op een feestje zijn, slaat er een seksuele vonk over en belanden ze alle vier naakt met elkaar in bed. Ook de twee jongens beginnen daar zonder gêne of voorbehoud met elkaar te zoenen. Het is een volkomen natuurlijke scène die in elk geval duidelijk maakt dat de dagen van Jan Kooijman als Hollandse filmhunk geteld zjjn. Nieuwkomer Shahine El-Hamus neemt het stokje overtuigend over.

Het bijzondere is dat deze scène niet uit het boek van Mano Bouzamour komt. Oorspronkelijk zat er een trio in, met twee meisjes en één jongen. Maar de aanpassing door scenarioschrijver Robert Alberdingk Thijm is een gouden greep geweest. Het geeft de film vleugels en zorgt ook bij de kijker voor een gevoel van euforie en bevrijding. Bouzamour was zelf zo tevreden over deze aanpassing in de film, dat hij deze scène nu ook in een nieuwe druk van het boek heeft gezet.

“Het zit blijkbaar in de calvinistische Nederlandse aard om alles te willen problematiseren”

En nee, het maakt niet meteen van Samir een homoseksueel personage. En nee, deze scène betekent niet dat homoseksualiteit ook in wijken met wat meer migranten ineens geen probleem meer is. Maar het laat wel zien dat als je als verhalenverteller – of dat nu in een boek of in een film is – niet alles maar moet problematiseren, maar ook eens voor een positieve insteek moet kiezen.

In juni zat aan de talkshowtafel van Margriet van der Linden schrijver Hugo Borst recht tegenover de jonge regisseur Shady El-Hamus (inderdaad, de broer van Shahine El-Hamus) en acteur Bilal Wahib. Shady en Bilal waren te gast om over hun film De Libi te praten. Toen Bilal aan het eind van het gesprek Shady een flinke vriendschappelijke zoen gaf, sprong Hugo Borst meteen op: "Homoseksualiteit in jullie cultuur, kunnen we het daar ook even over hebben?" Waarna Bilal er meteen een grap van maakte door te roepen: "Beveiliger! Haal deze man even van tafel, hij hoort hier niet". Het feit dat de voetbalcultuur waar Borst deel vanuit maakt niet echt homovriendelijk is, maakte zijn reactie des te treuriger, en die van Bilal des te sterker.

Het zit blijkbaar in de calvinistische Nederlandse aard om alles te willen problematiseren. De film De Liefhebbers is daar weer een recent voorbeeld van. Maar soms is het ook gewoon heel fijn om een film te zien die juist het leven en de (seksuele) vrijheid wil vieren, zoals De belofte van Pisa. In elk geval heb je na het zien van de film weer genoeg energie om bestand te zijn tegen het Nederlandse hokjesdenken en cynisme. Die belofte zijn de makers van de film in elk geval glansrijk nagekomen.

Coverbeeld: Diederick Bulstra