“Dit stuk is niet mooi, het is gruwelijk”

Tijdens het Introdans Kerstgala zorgt de Amerikaanse choreograaf Jennifer Muller dit jaar voor een moment van bezinning met de Nederlandse première van het wereldwijd gelauwerde Miserere Nobis. “Zonder emotionele verbintenis wordt dit stuk veel te mooi.”

Hoe ontstond deze choreografie?
“Miserere Nobis is Latijn voor ‘ontferm U over ons’. Dit stuk is een pleidooi voor genade en een smeekbede om vergiffenis. Niet alleen voor onze eigen daden, maar voor die van hen die conflict veroorzaken in de wereld. Het is sterk geïnspireerd op de rampen, verschrikkingen en gevechten die momenteel overal ter wereld plaatsvinden. Conflicten en wreedheden die ik niet begrijp, maar waar we helaas allemaal tot op zekere hoogte verantwoordelijk voor zijn. Dit stuk is niet alleen een reactie daarop, maar tevens een oproep tot vergiffenis, in de hoop dat er een eind komt aan deze gruwelen.”

Is Miserere Nobis een religieus stuk?
“Niet per se. Dat komt het best tot uiting in de kostuums, die een prachtige mix van klassieke en moderne elementen bevatten. Alle dansers dragen een lange zwarte rok en een zwart kapje, die doen denken aan de kledij van vrouwen uit het oude Griekenland. Op hun bovenlijf dragen ze echter bijna niets: een lapje stof dat enkel hun borsten bedekt en dat op hun rug een kruis vormt. Dat kruis verwijst niet per se naar de katholieke kerk, maar geeft wel aan dat we hier te maken hebben met een kostuum dat een verhaal vertelt. Zo hebben alle vrouwen in dit stuk rode voeten, die verwijzen naar het bloedblad dat ieder van ons dagelijks doorwaadt, bewust dan wel onbewust.”

“Ik ben een vreemde choreograaf. Elke vorm, elke beweging komt uit mijn gedachten”

Je maakte dit stuk voor een volledig vrouwelijke cast. Naar verluidt heb je er op een gegeven moment ook mannen in verwerkt. Met welke reden?
“Ik heb inderdaad ook een versie uitgeprobeerd met een aantal mannelijke dansers. De verschrikkingen waar dit stuk over gaat hebben immers niet alleen betrekking op vrouwen. Het was interessant om te zien wat dat met de vorm deed, maar mijn voorkeur blijft uitgaan naar de versie met louter vrouwen; die heeft een grotere impact. Tijdens het Introdans Kerstgala wordt Miserere Nobis ook opgevoerd met alleen vrouwen.”

The Guardian beschreef 2014, het jaar waarin je dit stuk maakte, als een keerpunt voor vrouwenrechten, Time Magazine noemde het zelfs ‘mogelijk het beste jaar voor vrouwen sinds het begin der tijden’. Was dit stuk een reactie op die ontwikkeling?
“Ik zet me actief in om meer ruimte te maken voor vrouwen om te creëren, maar niet alles wat ik doe draait enkel om vrouwen. Ik zou het zonde vinden als al mijn werk zo gelabeld wordt. Dat gezegd hebbende, heb ik me voor dit stuk wel degelijk laten inspireren door de positie van de vrouw in onze samenleving.”

Heeft de eerste cast een grote impact gehad op het maakproces?
“Ik ben een vreemde choreograaf. Elke vorm, elke beweging komt uit mijn gedachten en daar ben ik heel precies in. Ik kan dansers daarmee tot waanzin drijven. Vormen spreken: je kunt geen moed uitstralen met gekruiste armen en je blik naar de grond gericht. Tegelijkertijd straal je met opgeheven hoofd en je borst vooruit geen verlegenheid uit. Bij al mijn choreografieën zijn de vormen van mij; mijn stem ligt besloten in de connotaties die deze oproepen. Ik laat me echter graag inspireren door de dansers waarmee ik werk. Ik moedig hen aan om zichzelf aan de dans toe te voegen, zodat het ook hun verhaal wordt.”

Hoe verliepen de repetities met de Introdans-dansers?
“Dit is de derde keer dat ik met hen werk; ik ben enorm fan van het gezelschap. Ze zijn leergierig en getalenteerd en staan open voor mijn manier van werken. De meeste gezelschappen doen geen emotioneel werk, maar voor mij – zeker bij dit stuk – is de emotionele verbintenis van essentieel belang. Zonder, wordt dit stuk veel te mooi, maar dat is het helemaal niet. Het is een gruwelijk stuk. Ik heb de dansers daarom aangespoord zich af te vragen hoe dit verhaal op hen van toepassing is, waarom zij het gevoel hebben dat ze hierover moeten praten. Als ze het namelijk alleen maar doen omdat ik hen dat vraag, gaat dit stuk niet werken.”

Beeld: Hans Gerritsen