“Kink is mooi en gezond”

Nish Gera, bekend van zijn films over vluchtelingen, maakte met Motta zijn eerste documentaire. Daarin verkent hij de kracht van kink, aan de hand van een portret van de Braziliaanse bondagekunstenaar Fabio da Motta. “Fabio werpt licht op de subversieve kanten van de menselijke geest.”

"Met alle verhalen die ik verfilm, heb ik een persoonlijke connectie", vertelt regisseur Nish Gera. Bij zijn films Look Baba I’m Happy en Scar Tissue, die drie jaar terug te zien was tijdens de Roze Filmdagen, was dat zijn migratie-achtergrond. Zelf verhuisde Nish op 22-jarige leeftijd van India naar Amerika, onder andere vanwege zijn seksuele oriëntatie. “Maar ik ben geen vluchteling. Mijn vader was dat op zeker punt in zijn leven wel, dus zijn ervaringen sijpelden ook door in mijn eerdere werk. Ik ben opgegroeid met die verhalen. Ik richtte me in mijn eerste films echter bovenal op de ervaring van ‘de ander’. Ik denk dat iedereen die zich als queer identificeert dat gevoel kent, ook al heb je je hele leven in hetzelfde land geleefd.” 

Wat is die persoonlijke connectie bij Motta?
“Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in kink en vormen van seksuele expressie die ‘het normale’ ondermijnen. Ik plaats 'normaal' hier bewust tussen aanhalingstekens. Zodra iemand een bepaalde seksuele handeling of voorkeur als normaal omschrijft, word ik namelijk sceptisch. Die norm wordt gedefinieerd door een heteronormatieve kijk op hoe seksuele expressie eruit zou moeten zien. Ik ben geïnteresseerd in kunstenaars als Fabio, die een beetje licht werpen op de subversieve kanten van de menselijke geest. Die is namelijk zo veel complexer en fascinerender dan die norm.”

Wanneer kwam je voor het eerst in aanraking met Fabio’s werk?
“Een vriendin van me, die meewerkte aan een van mijn filmprojecten in Berlijn, deelde zijn Instagram-profiel met me. Ik vond het betoverend. Het toeval wilde dat Fabio rond die tijd een bondagetour deed in Europa. Ik besloot een bondagesessie bij hem te boeken in Londen, waar ik woon. Op dat punt dacht ik nog niet aan een documentaire. Ik wilde hem simpelweg ontmoeten en me door hem laten vastbinden. Dit was in januari 2019.”

Hoe ging dat in zijn werk?
“Hij bezocht me op mijn thuisadres en vroeg mij om bloemen te kopen. Hij nam zelf touwen mee. Hij kwam rond 09.00 uur ’s ochtends. Ik weet nog dat ik dacht: wat een vreemd tijdstip. Hij maakte gelijk duidelijk dat het een niet-seksuele sessie zou worden. Het gaat hem om esthetiek. Eerst bond hij me heel zorgvuldig vast, daarna stak hij de bloemen die ik had gekocht zorgvuldig tussen de touwen. Ten slotte maakte hij foto’s van zijn werk. De sessie duurde al met al ongeveer vier uur.”

“Zeer weinig zaken in het leven zijn volledig seksloos”

Wat voegen die bloemen volgens jou toe aan Fabio’s werk?
“De bloemen zijn een subversie van een subversie. Door zijn bondagewerk te verrijken met bloemen, maakt hij van BDSM, iets wat vaak duistere, ondergrondse associaties oproept, iets zachts en lieflijks. De meeste foto’s op zijn Instagram hebben een heel licht en zacht karakter. Het tegenovergestelde van wat je verwacht bij bondagefotografie.” 

Hoe voelde het om door hem te worden vastgebonden?
“Ontzettend krachtig. Ik heb eerder geëxperimenteerd met bondage, maar mijn ervaring met Fabio was anders – en niet alleen vanwege het onchristelijke tijdstip. Dat we vooraf afspraken dat we geen seksueel contact gingen hebben, maakte het alleen maar spannender en meer seksueel geladen. Dat gezegd hebbende was het niet seksloos. Zeer weinig zaken in het leven zijn volledig seksloos en ik zat daar tenslotte wel in een jockstrap. Ik zei hem na de sessie dat ik me bovenal heel krachtig voelde. Dat vond ik opmerkelijk. Ik had eerder verwacht me machteloos te voelen, door me te laten vastbinden gaf ik de macht immers uit handen.”

Wanneer besloot je dat je een documentaire over hem wilde maken?
“Direct na onze sessie. Ik vroeg hem of hij er open voor stond en verrassend genoeg antwoorde hij direct ‘ja’. Zo snel dat ik vermoedde dat het er nooit van zou komen. Fabio is zo’n vrije geest dat ik niet dacht dat we dit zouden kunnen plannen – een film vereist een hoop logistieke planning. Maar zowaar, na drie maanden touren kwam hij weer naar Londen en vroeg hij me of ik nog steeds interesse had om de film te maken.”

Fabio’s grootste platform is Instagram. Zijn profiel is afgeschermd. Je moet hem volgen en hij moet dat volgverzoek accepteren voordat je zijn werk kunt bewonderen. Wat is de reden daarvoor?
“Het is voor hem een precaire kwestie. Instagram kan van de ene op de andere dag besluiten om zijn account op te heffen, waarmee hij in één klap zijn publiek van meer dan 150.000 volgers kwijt zou zijn. Het is hem al eens overkomen. Daarna heeft hij een aantal maatregelen genomen, waaronder het afschermen van zijn profiel. Ook heb ik het idee dat hij zichzelf in beperkte mate is gaan censureren. Als je kijkt naar zijn content op andere platformen, zie je dat het iets explicieter is – hoewel ook dat werk zich in het grijze gebied tussen kunst en porno bevindt.”

“Kink stelt je in staat je schaduwkanten te verkennen in een veilige, consensuele omgeving”

In Motta vertelt Fabio dat hij niet precies begrijpt waarom mensen zijn werk op social media rapporteren. Wat zijn jouw ideeën daarover?
“In de documentaire zegt hij daarover: ‘Ik snap dat mijn werk voor de samenleving extravagant is, maar ik begrijp niet waarom iemand het zou rapporteren’. Dat gevoel deel ik met hem. Wanneer je uit een zeer normatieve omgeving komt, lijkt bondage in eerste instantie misschien pervers. Ik heb met mensen gesproken, soms zelfs gay personen, die kink uitsluitend associëren met zelfdestructiviteit en de duistere krochten van je geest. Dat is niet per se onwaar, maar dat is juist ook het mooie aan kink: het stelt je in staat deuren in je geest te openen die voorheen gesloten bleven. Ik durf te wedden dat we allemaal schaduwkanten hebben. Kink biedt ons een kans om die te verkennen. Dat vind ik mooi en ook gezond.”

In welke zin?
“Driften vinden uiteindelijk altijd hun weg naar buiten, vaak op manieren die minder gezond zijn voor de samenleving. Bij kink verken je die kanten in een consensuele, veilige omgeving. Daarom vinden Fabio en ik moeilijk om te begrijpen waarom iemand zijn werk zou rapporteren; je kunt er prima voor kiezen om er niet naar te kijken. Klaarblijkelijk leven we in een samenleving waarin het prima is voor kinderen om op jonge leeftijd videogames te spelen waarbij ze mensen aan gort schieten, maar is een beeld van een vrijwillig vastgebonden man problematisch.”

Was er een hoofdboodschap die je met Motta probeerde over te brengen?
“Nee, helemaal niet eigenlijk. Ik heb geprobeerd daarvan weg te blijven. Het was een heel bewuste beslissing om weinig woorden in de film op te nemen. Fabio spreekt misschien hooguit drie, vier minuten – terwijl we wel vier, vijf uur materiaal hebben opgenomen. Zijn medium is zeer visueel en daar wilde ik trouw aan blijven in Motta. Heel veel mensen proberen seksuele perversies of kink te verklaren, aan de hand van iemands werkende leven, ervaringen uit de kindertijd enzovoort. Die verklaringen bevatten soms ongetwijfeld een kern van waarheid, maar ze zijn ook reductionistisch en doen afbreuk aan de lol die je eraan kunt beleven. Deel van wat kink, SM en andere niet-normatieve vormen van seks zo leuk maakt, is het verkennen van je onderbewustzijn, zonder daar een oordeel over te vellen. Je verkent wat zich onder het oppervlak bevindt. Daar komt niet alleen de beste kunst vandaan, maar ook de beste seks.”

Coverbeeld: Fabio da Motta