“Het kan nog wel tien jaar duren”

Al een paar jaar ligt er in Tsjechië een wetsvoorstel voor de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor paren van gelijk geslacht, maar de kogel raakt maar niet door de kerk. Winq bezocht hoofdstad Praag om verhaal te halen.

Een paar dagen voor mijn vertrek naar Praag ‘schiet’ het land ineens naar code oranje: alleen noodzakelijke reizen, vanwege Covid-19. Ik besluit het er toch op te wagen, gewapend met een gezinsverpakking mondmaskers en een voornemen om weg te blijven van drukke plekken. Eenmaal aangekomen voel ik me in Praag veiliger dan in Amsterdam: iedereen draagt mondkapjes, er is veel meer ruimte op straat, en vergeleken met een eerder bezoek is het aanzienlijk minder druk buiten.

Op de dag van aankomst maak ik een coronaproof wandeling met een in Praag wonende kennis; er moeten immers stroopwafels worden overhandigd. Ik vraag hem of er al schot zit in de zaak om ook in Tsjechië het huwelijk open te stellen voor paren van gelijk geslacht. Dat was namelijk de laatste keer dat ik Praag bezocht – twee jaar geleden – al een veelbesproken onderwerp. “Nee”, zucht hij. “Ik denk dat het er ooit wel van gaat komen, maar pas over een jaar of vijf. Misschien zelfs tien. Volgens mij is er in Praag wel animo voor, maar is men in de rest van het land veel te conservatief.” Op de vraag of hij zonder moeite hand in hand loopt met zijn vriend, antwoordt hij aarzelend. “Ik heb er geen moeite mee, zéker niet in Praag. Maar mijn vriend komt van het platteland, en die durft het echt niet. Hij voelt zich er niet goed bij, heeft het idee dat hij ogen in zijn rug voelt prikken.” Toch heeft het stel – gelukkig – nog nooit te maken gekregen met antihomogeweld. Dat is, volgens mijn kennis, gelukkig geen veelvoorkomend probleem.

“Bij tegenstemmen weten we welke politici we nog moeten overtuigen”

De strijd voor huwelijksgelijkheid

Al een aantal jaar ligt er in het Tsjechische parlement een wetsvoorstel dat het huwelijk ook voor same-sex koppels mogelijk moet maken. Ik vraag me af waarom het zo lang duurt. Als iemand het weet, is het Filip Milde, hoofd communicatie van Prague Pride. In tegenstelling tot veel andere landen, houdt de Pride-organisatie in Praag zich zowel bezig met het organiseren van het jaarlijkse Pride-evenement, als de belangrijke politieke lobby voor gelijke rechten. 

“We zijn al sinds 2017 aan het lobbyen voor huwelijksgelijkheid. Toen startte de campagne Jsme fér (‘we zijn eerlijk’). Dat leidde tot het indienen van een wetsvoorstel in juni 2018. Wat daarna gebeurde is ingewikkeld: de overheid keurde het wetsvoorstel goed en zowel de Tsjechische mensenrechtenraad als premier Andrej Babiš staan erachter. Dat komt goed uit, want zijn partij vertegenwoordigt een meerderheid in de regering.” Toch is er binnen deze partij, ANO (‘ja’ in het Tsjechisch) onenigheid over dit onderwerp. Een derde is voor, een derde  tegen en een derde wil graag een compromis; zij opperen de openstelling van een geregistreerd partnerschap.

“De premier heeft zich meermaals positief uitgesproken over openstelling van het huwelijk, waaronder tijdens een nationaal tv-interview eerder dit jaar. Toch zijn er geen nieuwe ontwikkelingen”, zegt Milde terwijl hij een zucht slaakt. Het voorstel is tot nu toe twee keer in het parlement op de agenda gezet, maar steeds als het besproken moet worden maakt de oppositie gebruik van een tactiek die ‘filibusteren’’ wordt genoemd: opzettelijk langdradig over een onderwerp discussiëren zodat er geen tijd meer is om te stemmen. “ANO is er niet echt bij gebaat om zich harder te maken voor dit onderwerp”, vervolgt Milde. “Hun achterban bestaat vooral uit ouderen, laagopgeleiden en mensen die veranderingen maar moeilijk omarmen. De partij zou zich hiermee niet erg populair maken bij de volgende verkiezingen, die in de herfst van 2021 plaatsvinden. Zelfs als er ineens wél over het wetsvoorstel gestemd zou worden, verwachten we dat er daarna niemand zal zijn om het ook daadwerkelijk te implementeren.”

Gemiste kans

Er wordt weleens gekscherend gezegd hoe jammer het is dat er tijdens de Fluwelen Revolutie, de politieke omwenteling die zich in 1989 afspeelde in wat toen nog Tsjecho-Slowakije was, niet óók meteen is gelobbyd voor openstelling van het huwelijk. “Het is makkelijk praten achteraf, maar dat was écht een tijd waarin mensen progressief dachten, met hoop en een open blik naar de toekomst keken, en openstonden voor nieuwe ontwikkelingen. Precies de juiste voedingsbodem om meer gelijkheid voor de lhbtq-gemeenschap te creëren.” Een gemiste kans. 

Zoals het er nu uitziet, lijken die vijf tot tien jaar waar mijn Tsjechische vriend het over had, zo gek nog niet. “Dat is ook de periode waar wij aan denken”, meent Milde. Toch is er hoop: “De voorstanders van het wetsvoorstel proberen het regelmatig op de agenda te zetten, en het zou op een dag zomaar kunnen dat men sneller dan verwacht door de andere agendapunten heen zijn gelopen, waardoor het parlement dit wetsvoorstel wel móét bespreken. We blijven pushen om toch een stemming te laten plaatsvinden. Want zelfs als er tégen gestemd wordt, hebben we er iets aan: dan weten we precies welke politici we nog moeten overtuigen.” 

Rainbow House

Ook op andere vlakken zit de organisatie achter Prague Pride niet stil. Naast de lobby voor het openstellen van het huwelijk, het herstructureren van de organisatie, het ondersteunen van lhbtq’s met een kinderwens en het organiseren van de pride, wordt er hard gewerkt aan het opzetten van een Rainbow House. “We realiseerden ons dat we een thuis nodig hebben dat we als kantoor kunnen gebruiken, maar waar we ook evenementen en workshops kunnen organiseren.” Er wordt zelfs nagedacht over de mogelijkheid om er werkplekken in te richten voor jonge lhbtq-ondernemers. 

Dat Praag een progressieve bubbel is ten opzichte van het Tsjechische platteland, is Milde niet met mijn Tsjechische vriend eens. “Het is de hoofdstad, dus mensen zijn er wat liberaler en zullen sneller een ander tolereren of respecteren. Maar als we onderzoeken welke delen van de bevolking ons steunen, zit er weinig verschil tussen de grote steden en het platteland. Sterker nog: de grootste steun voor het openstellen van het huwelijk komt niet uit Praag, maar uit een regio in het Noordoosten van het land.”

True colors

Milde beaamt dat de Tsjechische lhbtq-gemeenschap vrijwel geen fysiek geweld ervaart, maar helaas wel te kampen heeft met discriminatie en nare opmerkingen. Een groot onderzoek in samenwerking met de Ombudsman, waarvan de resultaten vorig jaar tijdens IDAHOT [Internationale Dag tegen Homofobie en Transfobie – red.] werden gepresenteerd, wees uit dat leden van de lhbtq-gemeenschap drie keer zo vaak te maken krijgen met discriminatie dan hetero’s. Incidenten worden niet snel gemeld. Daarnaast heeft zestig tot zeventig procent van de ondervraagden moeite met het tonen van fysieke affectie in het openbaar.

Opvallend is dat een overgroot aantal deelnemers aan het onderzoek jonger dan 25 jaar is. Prague Pride startte vijfeneenhalf jaar geleden het online peer-to-peerplatform Sbarvouven.cz (vrij vertaald: toon je ware kleur), waar jongeren terechtkunnen. “Op het platform helpen we lhbtq-jongeren als ze problemen hebben met hun coming-out, hun genderidentiteit, of als ze worden gepest op school.” Het project heeft een bijzondere oorsprong. “Het begon met Filip, een tienerjongen die in zijn kerk toespraken hoorde waarin homoseksualiteit als zonde werd bestempeld. Hij had dagelijks te maken met homofobie. Op 14-jarige leeftijd besloot hij een einde te maken aan zijn leven. Toen dat in het nieuws kwam, wisten we dat we als organisatie iets moesten doen om jongeren extra te ondersteunen.” Met succes: duizenden tieners hebben in vijf jaar tijd de weg naar het platform weten te vinden met allerlei vragen. Milde meldt trots dat medewerkers van Sbarvouven van achttien jongeren hebben kunnen voorkomen dat zij zichzelf van het leven beroofden. Inmiddels biedt het platform ook ondersteuning voor ouders met lhbtq-kinderen.

Meer zichtbaarheid

De organisatie van Prague Pride blijft naar de toekomst kijken. “Op dit moment zegt slechts 38 procent van de bevolking persoonlijk iemand te kennen die onderdeel uitmaakt van de lhbtq-gemeenschap. In andere Europese landen ligt dat getal doorgaans tussen de 50 en 60 procent. Een van onze missies is om dat getal omhoog te krijgen, tenminste naar 51 procent. Want als je bevriend bent met iemand uit onze gemeenschap, zul je sneller geneigd zijn om onze gemeenschap te helpen met verdere emancipatie en bovendien een gevoel van veiligheid.” 

Winq Reiskompas

Praag is meer dan de voort-durende emancipatiestrijd.
De prachtige stad heeft een rijke geschiedenis, prachtige gebouwen, en ook op culinair gebied veel te bieden.

Eten
Praag barst van de restaurants waar je culinaire hoogtepunten kunt beleven. Nieuw in het immense aanbod is Next Door, de ‘dependance’ van Café Imperial, het restaurant van het chique art deco Imperial Hotel. Hier eet je klassieke Tsjechische gerechten en lik je je vingers al af bij de spread die bij het brood wordt geserveerd. Meer info: www.next-door.cz.