Theater over opdringerigheid: “Mijn vriend kussen in het openbaar voelt als activisme”

In hun nieuwe voorstelling onderzoekt Collectief Het Paradijs verschillende vormen van opdringerigheid: van irritante pushberichten tot de hardnekkige heteronorm. “Opdringerigheid hoeft niet altijd iets negatiefs te zijn.”

Midden in de tweede lockdown begonnen de acht makers van Collectief Het Paradijs moedig aan Vormen van Opdringerigheid, een megalomaan theaterproject met drie aktes en drie verschillende regisseurs: Ko van den Bosch, Jakop Ahlbom en Nicole Beutler. Winq sprak met Len Leo Vincent en Luuk Weers, twee leden van het collectief, over theatermaken in coronatijd en specifieke vormen van opdringerigheid waar zij als queer mannen mee te maken krijgen.

Hoe ontstond deze voorstelling?
Len Leo: “We vertrokken vanuit de vraag: hebben we opdringerigheid nodig om nader tot elkaar te komen?”

Leg dat eens uit?
Len Leo: “Opdringerigheid hoeft niet altijd iets negatiefs te zijn. Een overdosis aan pushberichten is misschien vervelend, maar als een vreemde uit het niets een praatje met je aanknoopt in de metro, kan dat zomaar tot waardevol contact leiden.”
Luuk: “We verkennen in onze voorstelling ook hoe je rust, bezinning en houvast vindt in de chaotische, met prikkels overladen wereld waarin we momenteel leven. Een wereld waarin je constant wordt beoordeeld, door anderen en jezelf. We klagen steen en been over onze telefoonverslaving, maar smartphones en sociale media hebben ook geleid tot nieuwe en makkelijker toegankelijke manieren van verbinding.”

Met welke specifieke vormen van opdringerigheid komen jullie als queer personen in aanraking binnen jullie collectief?
Len Leo: “Een voorbeeld: een van onze regisseurs riep regelmatig naar iedereen ‘Hey, gaylords!’ wanneer hij binnenkwam. Laat gaan, dacht ik in eerste instantie. Ik wist dat hij het grappend bedoelde. Maar toen een lid van het collectief zijn gewoonte begon over te nemen, ervoer ik dat als vervelend en bedacht ik ineens: vreemd eigenlijk, dat van ons verwacht wordt dat we dat als grapje zien. Sterker nog, als ik als queer persoon anderen in het collectief hier niet actief op aanspreek, gaan zij zo'n begroeting misschien ook op andere plekken gebruiken, wat heel vervelend kan zijn voor mensen bij wie die woorden gevoelig liggen. Gelukkig konden we hier een goed gesprek over voeren met de groep."
Luuk: “Ik worstel regelmatig met de cisgender heteronorm, die bijvoorbeeld dicteert wat je wel en niet mag dragen als man. We proberen die norm in onze voorstelling uit te dagen en op te rekken. Zo is er een scène waarin een groep mannen in pak op een paar hakken in de metro stapt. Afwijken van de norm kan in vele vormen: klein en groot. Persoonlijk ben ik van de kleine stapjes. Ik ben niet altijd moedig genoeg om de grotere stappen te zetten waar ik soms wel naar verlang.”

Zoals?
Luuk: “Hand in hand over straat lopen met mijn vriend of hem in het openbaar een kus geven.”

Maar dat zijn toch feitelijk geen grote gebaren?
Luuk: “Het slaat nergens op, inderdaad, maar die handelingen voelen voor mij blijkbaar dus haast als een activistische daad. Opdringerigheid heeft op dat vlak vat op mij gekregen. Ik bevind me in een constante worsteling tussen activisme en comfort.”

Wat is jullie missie als collectief?
Luuk: “We zetten altijd in op verbinding en ontmoeting, waarbij we onze verschillende perspectieven als makers proberen samen te laten komen.”
Len Leo: “Rond onze voorstellingen zoeken we naar een communitygevoel, in de vorm van nagesprekken en workshops, bijvoorbeeld. Bij deze voorstelling zouden we graag van ons publiek weten met welke vormen van opdringerigheid zij in aanraking komen.”

Jullie maken van het publiek meer een actieve deelnemer dan een passieve toeschouwer?
Luuk: “Juist, al heeft het publiek tijdens de voorstelling zelf de rust om gewoon te kijken. De participatie zit meer in de randvoorwaarden.”
Len Leo: “Sommige toneelgroepen die doen wat wij doen, hebben een eigen locatie waar ze hun voorstellingen opvoeren. Wij vinden het juist leuk om tegen de gevestigde orde in het lijsttheater aan te schoppen. Zo bereiken we een ander publiek dan de mensen die ons zelf al weten te vinden. Wij stellen onszelf regelmatig de vraag: hoe krijg je de bezoekers van een theaterfestival als de Parade naar de schouwburg?”
Luuk: “Uiteindelijk wil je dat niet alleen de culturele elite je voorstelling weet te vinden.”

“Het is best arrogant om jezelf als theatergroep ‘Het Paradijs’ te noemen”

Verwijzen jullie met de naam van jullie collectief naar een hoop voor onze samenleving?
Luuk: “Het is vooral een knipoog. ‘Paradijs’ is zo’n groot begrip: het is bijna stupide jezelf als collectief zo te noemen. Alsof wat wij maken het mooiste ter wereld is, best arrogant. Maar dat vinden we juist een grappig contrast met de ontmoeting die wij centraal stellen en het gebrek aan hiërarchie binnen onze groep. Daarbij: naar een voorstelling van Theatergroep de Nuance komt natuurlijk geen hond kijken: we willen wel met een vuist op tafel slaan.”

Nu te zien in de theaters. Kijk voor de volledige speellijst op www.collectiefhetparadijs.nl

Beeld: Yefeyfe / Hakken: Feraggio