“Mannenseks blijft in mainstream films vaak een brug te ver”

Pakweg veertig jaar terug stond de Nederlandse film bekend om expliciet naakt, nu mogen we blij zijn met een stukje blote huid. Filmjournalist Nico van den Berg over de verpreutsing van de filmindustrie. “In mainstream films lijken gay mannen vooral buiten beeld aan hun trekken te komen.”

Een deel van Nederland stond een paar weken geleden op zijn kop toen fragmenten van het tv-programma Gewoon. Bloot naar buiten kwamen. Kinderen die commentaar leverden op de lichamen van blote volwassenen, dat ging voor veel mensen toch echt te ver. En zelfs op Pride Amsterdam, een evenement dat toch draait om ruimdenkendheid, wordt van deelnemers aan de botenparade verwacht dat ze zich netjes kleden. "Functioneel bloot mag. Maar wees nooit aanstootgevend! (denk aan het publiek)" aldus het reglement waar iedereen die meevaart zich aan moet houden. Er staat nog net niet: denk aan het preutse heteropubliek voor wie twee tongzoenende naakte mannen nog steeds een brug te ver is. Maar het komt er wel op neer.

Het zijn maar een paar voorbeelden van de toenemende preutsheid in de samenleving. Niet alleen op straat of op tv, ook in de bioscoop. Waar de Nederlandse film in de jaren zeventig en tachtig bekend – of zelfs berucht – was om het vele naakt en de expliciete seksueel getinte scènes, is het nu zoeken naar een stuk blote huid, laat staat een potje geile seks. En als we in films al stellen naakt naast of op elkaar zien liggen, zijn het vooral hetero’s – wel met een half dekbed over hen heen, natuurlijk.

Penis in beeld

Vergelijk dat eens met scènes uit Turks Fruit (1973) of Blue Movie (1971), waar de penis van de hoofdrolspeler gewoon in beeld bungelde. Of denk aan het vrijgevochten Midnight Cowboy (1969), waarmee seks tussen mannen voor het eerst een groter publiek bereikte. Ook toen waren dit soort films uitzonderingen, maar in elk geval was er in die tijd een meer vrijgevochten gevoel in de cinema dan nu. In mainstream films zien we hooguit twee mannen elkaar omhelzen of voorzichtig zoenen, verder lijken ze vooral buiten beeld aan hun trekken te komen. Bij heterostellen spatten relatief veel vaker de vonken van het witte doek af.

Toch zou het flauw zijn om te zeggen dat er niets is veranderd. De laatste jaren is er terecht veel aandacht voor betere lhbtq-representatie in de cinema. Het succes van films als Moonlight of Call Me By Your Name laat zien dat de acceptatie van niet-hetero relaties groter is geworden. Ook bij grote studio's als Disney is er meer druk om gay karakters in producties te laten zien, of het nu de Marvel-franchise is of een nieuwe animatiefilm. Maar nog altijd wordt er veel bedekt door een benauwde deken van preutsheid. En als we al seks tussen twee mannen zien, lijkt het meer op softporno dan op de werkelijkheid.

"In films waarin twee homo's elkaar liefhebben, wordt door een aantal landen altijd de censuurschaar gezet"

Een aantal series stemt een stuk vrolijker, zoals het Nederlandse ANNE+, waarin je niet om de lesbische seks heen kunt. Op Netflix was een paar jaar geleden Special te zien, waarin we niet alleen seks tussen twee mannen zagen, maar een van hen ook nog een fysieke beperking had. Ryan O'Connell, de maker van de serie, zei in een interview hierover: “Ik was ontzettend gefrustreerd over het gebrek aan seks tussen mannen in films en series. Ik begrijp niet waarom anale seks nooit als iets normaals getoond wordt. Waarom is wat ik laat zien zo baanbrekend? Het is iets wat voor veel mannen zo gewoon is. Net als het gebruik van glijmiddel.” En inderdaad, als er al seks tussen mannen op het witte doek te zien is, ontbreekt daarbij bijna altijd glijmiddel. Denk bijvoorbeeld aan de seksscène in Brokeback Mountain. Alles is even klinisch en steriel.

Censuurschaar

Dat de filmindustrie een wereldwijde miljardenbusiness is, maakt de grote producenten en studio's zeer behoudend. En als er al een keer een film wordt gemaakt waarin twee homo's elkaar liefhebben, is er altijd een aantal landen dat daar met een censuurschaar korte metten mee maakt. Zo werd regisseur Harry Macqueen woedend toen hij hoorde dat seksscènes uit zijn film Supernova, over de relatie tussen twee mannen, voor de Russische filmkeuring te ver ging, waardoor deze uit de film werden geknipt. Macqueens boosheid haalde echter niets uit.

Zelfs een progressief platform als Netflix moet soms bakzeil halen. De productie van de Turkse Netflix original If Only werd stopgezet, omdat de Turkse overheidscensuur niet akkoord ging met een homoseksueel personage. Wat voor Netflix pleit, is dat ze hun rug recht hebben gehouden en niet akkoord zijn gegaan met een homo-vrij scenario. Je zou willen dat meer partijen in de filmindustrie zo principieel waren, al levert deze houding niet meteen meer lhbtq-films op. Bij de half maart bekendgemaakte Oscarnominaties zijn weliswaar veel vrouwen en mensen van kleur vertegenwoordigd, maar queer acteurs of personages en films met een queer verhaallijn waren niet of nauwelijks genomineerd.

Zijn, maar niet doen

Een rechte rug en een progressief imago zijn mooi, maar zolang de grootste gemene deler over het wereldwijde filmlandschap regeert, zal er weinig veranderen. Een homoseksuele superheld in een nieuwe Marvelfilm is mooi, maar als deze vervolgens preutser dan de paus blijkt te zijn, is de vraag hoeveel we hiermee zijn opgeschoten. Het is net als wat het Vaticaan recent bevestigde: je mag het wel zijn, maar je mag er niks mee doen. Het hopen is op een massaal "Fuck that!" uit de filmwereld.

Beeld: still uit Supernova