“Als ik niet voor mezelf had gekozen, was ik er niet meer geweest”

Patrick van der Steen (20) heeft sinds zijn elfde last van depressies. Die bleken voort te komen uit worstelingen met zijn genderidentiteit. Pas sinds hij zijn transitie heeft doorgezet, gaat het langzaam maar zeker de goede kant op. “Mijn littekens laten zien waar ik allemaal doorheen ben gegaan om te kunnen zijn wie ik ben.”

Patrick identificeert zich als jongen en valt op mannen. Hij is hier vrij open over, in de hoop meer begrip in de samenleving te creëren voor transgender personen. “Wanneer ik nieuwe mensen ontmoet, flap ik er nog net niet uit: ‘Hallo, ik ben Patrick, ik ben transgender.” Hoewel hij zolang hij zich kan herinneren al wist een jongen te zijn, wist Patrick niet dat hij daar ook daadwerkelijk stappen kon ondernemen om zijn spiegelbeeld beter te laten passen bij zijn genderidentiteit. Alle therapeuten en psychologen die hij sinds zijn elfde bezocht, dachten dat zijn somberheid voortkwam uit een chronische depressie.

“Pas op mijn vijftiende hoorde ik het woord 'transgender' voor het eerst”

Toen zijn zus hem een YouTube-video liet zien van een transgender jongen, drong tot Patrick door dat zijn depressieve gevoelens voortkwamen uit genderdysforie [wanneer het geslacht dat je bij geboorte kreeg toegewezen niet overeenkomst met hoe jij je geslacht ervaart – red.]. “Pas op mijn vijftiende hoorde ik voor het eerst het woord ‘transgender’. Door het filmpje dat mijn zus me toonde besefte ik voor het eerst wat er met me aan de hand was. Mijn zus zei gelijk: ‘Je moet het pap en mam vertellen, dan kun je in transitie'. Maar zo simpel gaat dat helaas niet.”

Zwijgen

Een paar maanden later uitte Patrick voor het eerst zijn twijfels over zijn genderidentiteit. “We hadden net samen het tv-programma Over de streep gekeken. Daarin kwam toevallig iemand uit de kast als transgender. Toen mijn moeder die avond stond te koken, greep ik mijn kans en vroeg ik haar wat ‘een transgender’ precies is. Zelf wist ik dit op dat punt al, maar ik was benieuwd naar haar uitleg.” Patricks moeder gaf een goede omschrijving, maar toen hij haar daarop vroeg wat zij ervan zou vinden als een van haar kinderen transgender zou zijn, reageerde ze niet zoals gehoopt. “Ze kon gelijk aan mijn gezicht aflezen dat ik het over mezelf had. Daarna hebben we het er niet meer over gehad. Het was alsof ik het nooit gezegd had.”

Tekst gaat verder onder foto.

Drie maanden later belandde Patrick in een diep dal. Op den duur schakelde hij de hulp van een therapeut in. “Mijn ouders dachten dat ik naar haar toeging omdat ik niet lekker in mijn vel zat, maar ik had vooral hulp nodig mijn ouders duidelijk te maken dat ik in transitie wilde. Tijdens een van onze sessies maakten we een uitgebreid plan voor hoe ik het mijn ouders kon vertellen. Uiteindelijk heb ik het er in een opwelling uitgegooid tijdens een ruzie met mijn moeder.”

In die periode ging het niet goed bij Patrick thuis. De ruzies met zijn ouders stapelde zich op en Patrick raakte steeds meer in de knoop met zichzelf, waardoor zijn depressie verergerde. “Ik begon mezelf te beschadigen en mijn ouders waren daarachter gekomen. Daarop ontstond die ruzie waarin ik eruitflapte dat ik in transitie wil.” Patrick omschrijft dat moment als het kantelpunt. “Voor mij was de keuze heel zwart-wit. Of ik zet deze transitie door of ik maak een einde aan mijn leven.”

“Na mijn coming-out voor de klas hield het gepest in één keer op. Het was alsof ze niet meer durfden”

Chinees handschrift

Uiteindelijk koos Patrick voor zichzelf. Sinds hij zijn transitie heeft doorgezet, gaat het langzaam maar zeker de goede kant op. Ook zijn ouders zijn bijgedraaid en staan nu volledig achter hem. Doordat Patrick wist dat hij vaak afwezig zou zijn in de lessen, besloot hij ook voor zijn klas uit de kast te komen. Wat hij hen wilde zeggen schreef hij zorgvuldig uit op een A4’tje. “Ik was erg bang voor hun reactie. Ik had al geen fijne tijd op school; ik werd buitengesloten en gepest. Ik weet nog dat ik voor de klas stond en trillend naar dat papiertje keek. Het was alsof ik alles in het Chinees had opgeschreven.’

Voor zijn gevoel duurde het een halfuur voordat iemand iets zei. “Iedereen staarde me aan. Het was de meest ongemakkelijke stilte die ik ooit meemaakte. Ik heb er nog nachtmerries van.” Het enige wat Patrick zich nog kan herinneren, was dat een van de wat populairdere meiden uit zijn klas naar hem keek en glimlachte. “Ze had zo’n typische ik-ben-trots-op-je-glimlach." Dat was niet het enige, ook het pesten hield daarna in één keer op. "Het was alsof ze het niet meer durfden.”

Tekst gaat verder onder foto.

Vrij gevoel

Na acht maanden wachten, kon Patrick beginnen aan de eerste stapjes van zijn transitietraject. “Eindelijk. Het waren de langste acht maanden van mijn leven. Mijn haar kort knippen en mijn naam veranderen waren de eerste stappen, maar de fysieke veranderingen en mijn zwaardere stem, daar keek ik het meest naar uit. In mijn schoolschriftjes telde ik af tot de datum van de operatie.” Hoewel het voor Patrick een eeuwigheid leek te duren, kan hij zich niet voorstellen hoe het nu moet zijn voor trans personen, die vaak met nog veel langere wachtlijsten kampen. “En dan vooral jonge kinderen, die al jaren weten dat ze transgender zijn. Zij moeten nu soms zo lang wachten op een plek dat ze alsnog de puberteit ingaan, terwijl: borst- of baardgroei maak je niet zomaar ongedaan.”

Het eerste moment dat Patrick zich weer comfortabel begon te voelen in zijn eigen lichaam, was drie maanden na zijn top surgery. “Ik was op vakantie met mijn ouders en we hadden een accommodatie met privézwembad. Ik had niet meer zonder topje gezwommen sinds ik een klein kind was. Het voelde zo bevrijdend om te voelen hoe dat water zich om mijn nieuwe lichaam heen sloot. Ik liep in die tijd ook vaak zonder shirt over straat. Ik had verwacht dat iedereen zou staren en oordelen over de littekens op mijn borst, maar niemand keek ernaar. Ik schaam mij er niet meer voor. Die littekens laten zien waar ik allemaal doorheen ben gegaan om te kunnen zijn wie ik ben."

Voor zijn transitie omschrijft Patrick zichzelf als dat typische onzekere stille kind achter in de klas. Nu voelt hij zich een stuk zelfverzekerder. “Wat ik ben gaan inzien – en dit heeft me enorm geholpen: jij bent het middelpunt van je leven. Jouw leven draait letterlijk om jou. Je moet je eigen geluk vinden en daarin moet je je niet laten tegenhouden door wat anderen vinden. Als ik niet voor mezelf had gekozen, was ik er niet meer geweest.”

Worstel jij met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat erover. Bel 113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar via 0800-0113.

Beeld: Chris & Marjan