Nieuwe hiv-diagnoses in aantal gedaald in 2020, maar einde van hiv nog niet in zicht

Met 411 nieuwe hiv-diagnoses in 2020 is dat aantal in Nederland sinds 2015 gehalveerd. Het einde van hiv in ons land is echter nog niet in zicht. Aidsfonds en SoaAids Nederland constateren daarnaast dat er onvoldoende een extra daling is te zien als gevolg van de inzet van PrEP.

Met 411 nieuwe hiv-diagnoses in 2020 ligt Nederland goed op koers om de drie doelen uit het Nationaal Actieplan soa, hiv en seksuele gezondheid te halen, aldus Stichting Hiv Monitoring (SHM). Een halvering van het aantal nieuwe hiv-diagnoses in 2022 ten opzichte van 2015 (toen 894), is in 2020 zelfs al gerealiseerd.

Status

Het tweede doel, dat stelt dat 95% van de mensen met hiv hun status kent, 95% van hen met behandeling is gestart en 95% van die groep een onmeetbaar laag virus heeft, is nagenoeg bereikt. Voor 2020 zijn deze percentages resp. 93%, 94% en 95%; bij mannen die seks hebben met mannen (MSM) is het doel met drie keer 96% al gerealiseerd. Met 13 mensen die in 2020 zijn overleden aan aids is ook het derde doel, nul doden door aids in 2022, in zicht. 

Dat blijkt uit de nieuwste cijfers van SHM, uitgebracht in de aanloop naar Wereld Aids Dag op 1 december. De rapportage gaat over data tot en met 2020.

Nog een moeilijke weg te gaan

“Onze cijfers schetsen een positief beeld, zeker omdat we met 411 nieuwe hiv-diagnoses het eerste doel van het Nationaal Actieplan al hebben gerealiseerd. Maar om daadwerkelijk nul nieuwe diagnoses in Nederland te bereiken en ervoor te zorgen dat niemand aan de gevolgen van aids overlijdt, is nog een moeilijke weg te gaan. Het blijkt lastig om bepaalde groepen te bereiken, zodat die op een eerder moment op hiv kunnen worden getest”, aldus prof. Marc van der Valk, bestuurder van SHM.

Hij vervolgt: “Het jaar 2020 was als gevolg van de COVID-19-pandemie een ongewoon jaar. In de komende jaren zal moeten blijken wat de werkelijke invloed van COVID-19 op de hiv-epidemie in Nederland is geweest. We zijn blij dat uit onze data in ieder geval blijkt dat de kwaliteit van zorg voor mensen met hiv niet onder de maatregelen heeft geleden, en dat ook COVID-19 niet opvallend anders verloopt bij mensen met een goed behandelde hiv-infectie dan bij mensen zonder hiv.”

Gewijzigd testbeleid door COVID-19

SHM plaatst bij het aantal nieuwe hiv-diagnoses in 2020 een belangrijke kanttekening. Als gevolg van de lockdowns door COVID-19 en een om die reden gewijzigd testbeleid bij centra voor seksuele gezondheid (CSG’s) en huisartsen is in 2020 minder op hiv en soa’s getest.

Eind 2020 waren er naar schatting 24.000 mensen met hiv in Nederland, van wie 1.640 nog niet gediagnosticeerd en 21.155 op dat moment nog in zorg waren (21.003 volwassenen en 152 kinderen).

Ga voor het volledige rapport en een samenvatting naar www.hiv-monitoring.nl.

PrEP wordt onvoldoende benut

In een gezamenlijke reactie schrijven SoaAids Nederland en Aidsfonds dat de hiv-preventiepil PrEP onvoldoende wordt benut: de drempel om PrEP te gebruiken is te hoog.

Twee derde van de nieuwe hiv-diagnoses betreft mannen die seks hebben met mannen. Volgens SHM blijft het aantal nieuwe hiv-infecties onder deze groep afnemen conform de verwachtingen. Er is echter onvoldoende een extra daling te zien als gevolg van de inzet van PrEP, de hiv-preventiepil, die sinds 2019 beschikbaar is.

86% heeft nooit PrEP gebruikt

Van 1 op de 5 mensen die in 2020 positief zijn getest op hiv, is bekend of ze PrEP hebben gebruikt. Het overgrote deel, 86%, blijkt nooit PrEP te hebben gebruikt. De groepen mensen met hiv die nooit PrEP hebben gebruikt bestaat voor 68% uit mannen die seks hebben met mannen of uit transvrouwen. Dit wijst er op dat er nog grote barrières zijn voor het gebruik van PrEP door mensen die risico lopen op hiv.

Mark Vermeulen, directeur van Aidsfonds-Soa Aids Nederland: “Dit is een duidelijk signaal dat voor mensen die risico lopen op hiv de drempels om PrEP te gebruiken te hoog liggen. De bekendheid met PrEP moet groter en de toegang tot PrEP moet beter. Bovendien moeten huisartsen en GGD-en meer ruimte krijgen om PrEP-gebruikers goed te kunnen ondersteunen.”

Geen afname hiv bij hetero's

Een derde van de nieuwe hiv-diagnoses betreft heteroseksuele mannen en vrouwen. In deze groep zet de afname van nieuwe hiv-infecties opvallend genoeg niet door. Dat komt wellicht ook door de coronacrisis. Omdat de zorg door corona minder toegankelijk is geworden, zijn onder hen ook minder hiv-infecties gevonden. Tegelijk maken ze een groot deel uit van degenen die erg laat een hiv-behandeling krijgen aangeboden: 68% heteromannen, 61% vrouwen - tegenover 41% van de mannen die seks hebben met mannen. Dat is een onwenselijke ontwikkeling.

Vermeulen: “Om de hiv-epidemie echt tot een einde te brengen in Nederland is nu maatwerk nodig, We moeten de juiste mensen op de juiste plek en op het juiste moment beter weten te vinden. Dat begint met het wegnemen van de vooroordelen en de schaamte rond hiv, want dat is nog steeds de grootste belemmering voor velen om zich te laten testen en passende zorg op te zoeken.”

Naar nul nieuwe hiv-infecties 

In Nederland start iemand die positief getest wordt op hiv, snel met de behandeling om het virus te onderdrukken. Dit garandeert een lange en gezonde levensverwachting en zorgt er ook voor dat het virus niet overdragen wordt. 

Toch blijkt uit de nieuwste cijfers van SHM dat jongeren met hiv van 15-24 jaar de hiv-behandeling moeilijker volhouden dan volwassenen. Ook zijn er sinds 2010 meer dan 1.000 mensen helemaal uit beeld verdwenen in de hiv-zorg. Twee derde is vermoedelijk vertrokken naar herkomstlanden, maar met de rest die nog in Nederland verblijft is het contact verloren. Dat verlies is zorgwekkend. 

Bijzonder alert blijven

Nederland op nul nieuwe hiv-infecties krijgen betekent dat we bijzonder alert moeten blijven en niet alleen in moeten zetten op preventie, maar ook op goede hiv-zorg en kwaliteit van leven voor mensen met hiv.

Coverbeeld: UnSplash