Censuur in Hollywood: inclusief versus lucratief

Steven Stielbergs remake van West Side Story is niet te zien in een groot deel van het Midden-Oosten. De reden: Disney weigert een transgender personage uit de film te knippen. Filmjournalist Nico van den Berg verkent hoe grote Hollywoodspelers omgaan met het censureren van lhbtiq personages.

Je kunt er als filmliefhebber niet omheen: deze week ging Steven Spielbergs groots opgezette remake van de klassieker West Side Story bijna overal ter wereld in première. Een film zonder controverses waar niemand aanstoot aan kan nemen, zou je op het eerste gezicht zeggen. Toch is de film niet te zien in de fonkelnieuwe megabioscopen in een groot deel van het Midden-Oosten, waaronder de Verenigde Arabische Emiraten, Oman en homofoob WK voetballand Qatar. De reden? In de film speelt de non-binaire acteur Iris Menas het trans personage Anybodys. En daar gruwt de filmkeuring in deze landen van.

Grote Hollywoodstudio’s kwamen de afgelopen jaren als het gaat om lhbtiq personages of verhaallijnen vooral in het nieuws als ze weer eens toestemming hadden gegeven aan landen als Rusland of China om ‘gevoelige scènes’ uit films te snijden. Zo haalde 20th Century Fox – tegenwoordig onderdeel van het enorme Disney entertainmentconcern – in 2018 zonder blikken of blozen alle referenties rond het gay-zijn van Freddie Mercury speciaal voor de Chinese release uit de blockbuster Bohemian Rhapsody. Een jaar later ging Paramount voor de bijl toen op verzoek van de Russische filmcensuur toestemming werd gegeven om enkele scènes met een homoseksueel karakter uit de Elton John biopic Rocketman te verwijderen, ondanks protest van de zanger zelf. Het leek erop dat Hollywood om de geldstroom op gang te houden geen boodschap had aan principes of moraal.

Al langer krijgt Hollywood het verwijt bij grote blockbusters de verhaallijnen en personages af te stemmen op conservatieve landen als Indonesië, India en China, die een sterk bevoogdende filmkeuring kennen. Maar in een tijd dat het Amerikaanse bioscoopbezoek al jarenlang steeds minder geld opbrengt, zijn de in razend tempo groeiende bioscoopmarkten in China en het Midden-Oosten te belangrijk voor het businessmodel van de filmstudio’s om hun poot stijf te houden. Dan maar geen zichtbare diversiteit en inclusiviteit.

Een bedrijf als Disney merkt dat een inclusief imago haast noodzakelijk is om aansluiting te vinden bij jongeren en (jonge) gezinnen.

Recent lijkt er echter een kentering te zijn. Vooral in de Verenigde Staten wordt de druk van belangengroepen en progressieve media op de grote Hollywoodspelers steeds groter om eindelijk serieus werk te maken van de zichtbaarheid van lhbtiq personages in grote films en series. Zeker een bedrijf als Disney merkt nu dat het hebben van een inclusief imago haast noodzakelijk is om aan te kunnen sluiten bij jongeren en (jonge) gezinnen. Met name in de VS en Europa, waar het voor hun VOD-platform Disney+ een essentiële rol speelt in de streamingoorlog die ze voeren met concurrent Netflix, waar diversiteit al veel langer onderdeel van de ‘merkuitstraling’ is.

Zo was een maand geleden de nieuwe superheldenfilm Eternals nog groot in het nieuws. Niet omdat de nieuwe melkkoe van Disney en de eerste liveaction Marvelfilm met een openlijk homoseksueel hoofdpersonage zulke goede recensies kreeg – het oordeel van de critici was behoorlijk negatief. Nee, de film haalde de headlines omdat ‘uitlekte’ dat Disney niet akkoord ging met het censureren van de film in een groot aantal Golfstaten. Met als gevolg dat Eternals daar niet te zien was.

Ook in de zeer lucratieve Chinese bioscoopmarkt is de film niet toegelaten, al spelen de lhbtiq-scènes hier vermoedelijk een kleinere rol. Het Chinese regime zou volgens insiders nooit toestaan dat een film van de in Beijing geboren maar nu in Hollywood werkzame regisseur Chloé Zhao in de Chinese bioscopen te zien zou zijn. Chloé Zhao heeft zich meerdere malen zeer kritisch uitgelaten over de Chinese machthebbers. De vraag of Disney ook tegenover China de rug recht had gehouden rond het al dan niet wegknippen van de gay-scènes uit Eternals zal dus nooit beantwoord worden. In de andere ‘lastige’ bioscoopmarkt, Rusland, draait de film ook zonder censuur. Alleen is de film er wel enkel door 18-plussers te bezoeken. Normaal wijst deze leeftijdsgrens op expliciete seksuele handelingen, maar wie Disney een beetje kent, weet dat de grootste uitspatting die zij zich op dit vlak durven te veroorloven het vasthouden van een handje is of een vluchtige kus. Nee, de 18+ komt puur vanwege het feit dat de hoofdpersoon op mannen valt en de film daarmee voor Poetin onder ‘homoseksuele propaganda’ valt.

Terug naar West Side Story, het grote epos van Steven Spielberg, dat door Disney wereldwijd is uitgebracht. Ook hier lijkt het grootste entertainmentbedrijf ter wereld censuur niet toe te staan, in dit geval rond de non-binaire acteur in de rol van het trans personage Anybodys. Met als gevolg dat de film in een aantal landen in het Midden-Oosten niet te zien is. Ook de uitbreng in China en Rusland is nog zeer onzeker. Het toestaan van censuur ligt hier voor Disney, zeker na deze publiciteitsgolf, in elk geval niet voor de hand.

Het zou Disney sieren als ze transparanter zouden zijn over hun keuzes.

Disney is op de goede weg, zou je nu zeggen. Maar toch duwt ook anno 2021 het grote geld de inclusiviteit soms nog opzij. Zo kwam recent naar buiten dat Disney voor de bioscooprelease van Eternals in onder meer Egypte, Libanon en de Emiraten tóch censuur heeft toegestaan. In deze landen zijn alle seksuele scènes gesneuveld, zowel die met een hetero- als een homoseksueel karakter. Toch nog een soort van principiële gelijkheid, zou je met enige ironie kunnen zeggen. Of dit ook met West Side Story gaat gebeuren, is nog maar de vraag. In elk geval komt er geen seks in voor en draait het verhaal netjes om een heteroseksuele romance, dus op dat vlak zit Disney veilig.

Het zou Disney sieren als ze transparanter zouden zijn over hun keuzes. Dat de berichtgeving over het niet toestaan van censuur hun imago ten goede komt, zullen ze maar al te goed weten. Maar het kan als een boomerang terugkomen als blijkt wat die principes echt waard zijn.

Coverbeeld: Bryan Tyree Henry als Phastos in 'Eternals' -Marvel Studios 2021