Matthijs van Els raakte verslaafd aan porno

Matthijs van Els (31), sekscolumnist voor Winq.nl, heeft een pornoverslaving die onopgemerkt zijn leven overnam. Hij besloot in therapie te gaan. “Ik wil weer volop genieten van échte intimiteit.”

Het is twee uur 's nachts en ik bevind me op een obscure website voor anonieme camseks in de vorm van een chatroulette – willekeurige matches met vreemden over de hele wereld. Ik ben uitgekeken op reguliere porno en hoop mijn heil te vinden in weer iets nieuws. Ik ontdek een wereld vol extreme gesprekken met vreemde mannen. Mannen die net als ik op zoek zijn naar een bepaalde kick die we hopen te vinden bij elkaar of in porno. Na drie uur lang aftrekken, kijken en chatten kom ik klaar, maar het is allesbehalve bevredigend. Ik heb geen seconde genoten van wat ik de afgelopen uren heb gedaan en voel me vies, leeg en eenzaam. Hoe ben ik in hemelsnaam op dit punt beland?

Niet als in de film
Rond mijn dertiende zag ik voor het eerst in mijn leven porno. Op school circuleerde een wachtwoord voor BangBros.com – gratis pornosites bestonden nog niet – en ik wist niet wat ik meemaakte; vrouwen met grote borsten, gespierde mannen met enorme pikken en de meest intense gangbangs. Het duurde niet lang voordat ik ook homoporno ontdekte en in het geheim keek ik tot in de late uurtjes mijn ogen uit, pogend een weg te vinden in mijn seksualiteit.

Ik groeide op in een boerendorp in Noord-Limburg en daar was ‘anders zijn’ niet iets om mee te pronken. Voorbeelden en rolmodellen waren er niet en seksuele voorlichting op school was een aanfluiting; ik kon nergens mijn seksuele gedachtes en verlangens kwijt. Porno, daarentegen, gaf me de mogelijkheid te experimenteren en verkennen zonder het risico ontmaskerd te worden als iemand die ‘anders’ was. 

Op mijn achttiende verhuisde ik naar Amsterdam en kwam ik ineens terecht in een wereld vol échte homo’s waar ik seks mee kon hebben. Het was overweldigend en daar was ik niet op voorbereid. Hoewel ik snel uit de kast kwam, duurde het nog jaren voordat ik mezelf had geaccepteerd. Ik worstelde met mijn vrouwelijkheid, mijn ongetrainde en behaarde lichaam en mijn gebrekkige seksuele kennis en ervaring. Ook al ontmoette ik veel mannen, had ik veel seks en kreeg ik relaties, seks was altijd een ding. Ik kon lang niet altijd moeiteloos klaarkomen of anale seks hebben en ik had vooral geen idee waar ik mee bezig was. Het ging nooit zoals in de films en daar werd ik onzeker van.

In mijn twintiger jaren werd seks steeds vaker een obstakel en dan was porno mijn redding. Had ik moeite met een orgasme, dan dacht ik aan porno om toch te kunnen komen. Lukte het helemaal niet, dan keek ik na de seks, terwijl mijn vriend onder de douche stond, stiekem porno. Erectieproblemen kwamen voor, maar die weet ik aan alcohol of vermoeidheid. Genoot ik überhaupt niet van seks, dan lag dat aan het feit dat iemand ‘niet mijn type’ was. Wanneer ik porno keek en masturbeerde, had ik echter nul problemen; het was een wereld waar niemand me kon kwetsen en waar ik ongegeneerd mezelf kon zijn. Porno gaf me een goed en veilig gevoel en stelde me nooit teleur. Het nam ook steeds meer tijd in beslag. Waar ik als puber genoeg had aan een halve minuut, was een uur per dag inmiddels te weinig en lukte het sowieso niet om nog te masturberen zonder porno. Het scherm werd mijn grote liefde en mezelf openstellen voor anderen en voor echte seks en intimiteit werd steeds moeizamer.

“Porno was een wereld waar niemand me kon kwetsen en waar ik ongegeneerd mezelf kon zijn”

Lust als last
Het klinkt nu alsof ik dit destijds doorhad, maar niets is minder waar. Mijn ogen werden pas vorig jaar pijnlijk geopend door een bericht dat ik kreeg naar aanleiding van een column over mijn overmatige pornoconsumptie die ik schreef voor Winq. Het bericht: ‘Ken je het boek Lust als Last? Is deze zomer uitgekomen en kan ik je aanbevelen.’

Binnen een week las ik het uit, met als resultaat: totale paniek. Lust als Last gaat over seks, in de breedste zin van het woord, op een glijdende schaal van plezier naar verslaving. Hoe wordt pornogebruik problematisch en wanneer wordt het een dwangmatige handeling die niets meer met lust te maken heeft? Het lastige is dat er geen specifiek moment is geweest waarop mijn problemen begonnen, maar door het lezen van dit boek vielen er ineens achttien jaar aan kwartjes. Diep vanbinnen had ik wel door dat er iets niet goed zat, maar het was makkelijker om daar vooral geen aandacht aan te besteden. Na het lezen van dit boek kon ik echter niet langer ontkennen dat ik een probleem had: een pornoverslaving.

Wat volgde was een duistere periode, waarin verwarring, angst en schaamte elkaar afwisselden. Hoe had ik het zo ver laten komen? Was ik een viezerik? Was ik nog wel te redden? Ik wist dat er iets moest veranderen, maar ik moest eerst onder ogen komen dat ik hulp nodig had. Ondanks talloze pogingen lukte het me niet om te stoppen met porno kijken. Ik kon dit simpelweg niet alleen. Na veel paniekaanvallen, huilbuien en slapeloze nachten verzamelde ik de moed om mijn beste vrienden in te lichten over dit gevecht met mezelf. Het was intens en emotioneel, maar tegelijkertijd was de last die van mijn schouders viel zó bevrijdend. Ik stond er niet langer alleen voor en door hen zag ik vooral weer in dat ik ook nog gewoon Matthijs was; niet alleen maar een pornoverslaafde

Procesverslaving
De volgende stap was die naar de huisarts voor een verwijzing en vol trots kan ik zeggen dat ik sinds een half jaar professionele hulp krijg in de vorm van therapie. Dat is ongelofelijk zwaar en confronterend. Er komen dingen naar boven waarvan ik niet wist dat ze er zaten en ik leer alles over mijn verslaving. Zo weet ik nu dat een pornoverslaving een ‘procesverslaving’, ofwel gedragsverslaving is. Door porno te kijken komen er bepaalde chemicaliën vrij in de hersenen die me een goed gevoel geven. Een belangrijke nuance is hier op zijn plaats: iemand die veel porno kijkt is niet per definitie verslaafd. Porno in essentie is niet schadelijk, het onderliggende kijkgedrag en de motieven daarvoor kunnen dat wel zijn.

Dankzij therapie weet ik nu welke triggers mijn pornogebruik stimuleren. Ik kijk het wanneer ik me eenzaam of onzeker voel, wanneer ik somber ben, als ik mezelf niet aantrekkelijk of niet goed genoeg vind, in tijden van stress en op dronken en vervolgens brakke momenten. Het merkwaardige is: opwinding is géén trigger. Porno is voor mij een manier om niet om te hoeven gaan met problemen of emoties. Op korte termijn zorgt het voor een goed gevoel, maar op lange termijn raak ik verder verwijderd van de realiteit en worden nare gevoelens alleen maar heftiger en dan is porno het enige medicijn; de vicieuze cirkel is rond.

Het is een geniepig spel tussen serotonine en dopamine die elkaar proberen te compenseren. Het destructieve daaraan is dat er gewenning optreedt: er is steeds meer dopamine nodig om hetzelfde gevoel van bevrediging te krijgen. Urenlang scrollen, zoeken, kijken, grenzen verleggen, nog meer websites, nog meer categorieën en extreme video’s zijn uiteindelijk nodig om te kunnen voldoen aan die schreeuw om dopamine.

“Porno is niet meer de realiteit waarin ik wil leven”

Ik vind het vaak nog lastig om het woord pornoverslaving in de mond te nemen. Porno is zoiets alledaags, de hele wereld kijkt het, dus waarom heb ík er dan problemen mee? Waarom kan ik mezelf niet gewoon bedwingen? Ik vind het gênant dat ik het niet eerder doorhad en dat ik nu moeite heb met mezelf openstellen voor echte seks en intimiteit. Ik heb lang getwijfeld of ik dit artikel zou schrijven. Het resultaat ligt voor je, maar ik vind het nog steeds doodeng. Ik ben bang dat dit verhaal zijn eigen leven gaat leiden; dat mensen het niet begrijpen of niet willen begrijpen; dat ik er niet bij kan zijn om nuances aan te brengen. Ik ben bang voor een ‘verslaafde-stempel’ waar ik nooit meer van afkom; dat mensen me anders gaan aankijken of behandelen, of erger, dat ze me gaan ontwijken. Wat betekent dit voor mijn toekomstig liefdesleven? Komt mijn passie voor schrijven en acteren in gevaar?

Lastige stempel
Mijn angsten zijn echter niet zo sterk als mijn motivatie om dit verhaal te vertellen. Het dagelijks meezeulen van een geheim is loodzwaar. Het doen alsof, een mooie draai geven aan een verhaal of het continu vermijden van gespreksonderwerpen is doodvermoeiend. Juist door te praten wordt mijn verslaving draaglijker, normaler en menselijker. Helaas stuit ik nog op veel onbegrip en onwetendheid. In tegenstelling tot alcohol en drugs zijn de toegankelijkheid van hedendaagse pornogratis, overal en onuitputtelijk – en de mogelijke gevolgen daarvan relatief nieuw. Zo moet ik mensen vaak overtuigen van het feit dat ik een écht probleem heb. ‘Ik kijk ook elke dag porno, hoor,’ krijg ik van velen te horen. Dat kan zijn, maar zij hebben er meestal geen last van. Net zoals ik geen last heb van elk weekend een biertje, maar iemand met alcoholisme wel.

Terugvallen
De therapie voelt als een herontdekkingstocht naar mezelf en mijn seksualiteit. Voor mijn gevoel sta ik pas aan het begin van mijn weg naar herstel. De behandeling staat in het teken van bewustwording van mijn seksuele geschiedenis, inzichten over zelfwaardering, omgaan met problemen en emoties en weer leren op een gezonde en plezierige manier seks (en eventueel porno) te gebruiken. Ik heb veel terugvallen – tevens waardevolle leermomenten – en kijk nog steeds om de verkeerde dwangmatige redenen, maar het gaat aanzienlijk beter met me. De slapeloze nachten gevuld met porno zijn nagenoeg verleden tijd. Het klinkt zo makkelijk, gewoon niet kijken, maar op slinkse wijze weet de verslaving mij steeds te overtuigen van de ogenschijnlijke beloning die porno me kan bieden.

Ik heb overwogen dit stuk te schrijven wanneer ik mijn therapie had afgerond, maar ik wil het juist bespreken nu ik er nog volop mee bezig ben. Praten lucht op, vooral in de donkere periodes waarin het voelt alsof ik er alleen voor sta. Door er met anderen gesprekken over te voeren, voel ik me weer normaal, merk ik dat ik ook nog gewoon de Matthijs ben van wie wordt gehouden. Uiteindelijk wil ik niet meer afhankelijk zijn van porno om me goed te voelen en hoop ik weer volop te kunnen genieten van échte seks, intimiteit en liefde. Porno is niet meer de realiteit waarin ik wil leven.

Extra info / hulp
Heb je hulp nodig of heb je vragen op het gebied van seks en/of porno en verslaving? Lees de boeken die mij hielpen (Lust als Last van Herm Kisjes & Matthijs Kruk en Het Pornobrein van Gary Wilson), praat met je dierbaren, neem contact op met je huisarts of kijk op kickyourhabits.nl.

Beeld: Rob Jacobs (portret Matthijs)