Payboys: regisseur Willem Timmers duikt in de wereld van jongensprostitutie

In Videoland-documentaire Payboys gaat regisseur Willem Timmers in gesprek met vier voormalige ‘payboys’ over de verborgen wereld van jongensprostitutie. “Ik wil ze een gezicht geven.”

In december 2021 verscheen ‘Discretie te allen tijde’, een rapport van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM). Voor dit landelijke onderzoek dook het CKM in de achtergrond van jongens die seks hebben tegen betaling en die slachtoffer zijn van uitbuiting en misbruik. De belangrijkste bevindingen: ze beginnen vaak al op zeer jonge leeftijd en blijven goeddeels buiten beeld van hulpverlening en politie.

Het rapport inspireerde regisseur Willem Timmers (o.a. Acting Straight en Pete en de Bananen) tot het maken van Videoland-documentaire Payboys, waarin hij spreekt met vier voormalige mannelijke sekswerkers die al op jonge leeftijd slachtoffer werden van uitbuiting en misbruik.

Mees Peijnenburg brengt een ode aan mannelijke sekswerkers

Met welk doel begon je aan deze documentaire?
“Ik wilde vooral de slachtofferkant van het verhaal belichten. Veel jongens zien zichzelf niet als slachtoffer, omdat ze er in hun beleving vrijwillig aan begonnen zijn. Maar hoe vrijwillig is de beslissing om aan sekswerk te beginnen als je erin rolt doordat een ander misbruik maakt van jouw kwetsbare situatie? Ik betrapte mezelf er aan het begin op dat ik de jongens betichtte van naïviteit, maar daar ben ik tijdens het filmen op teruggekomen. Ik zag in dat ik als tiener blijkbaar maar een paar stappen verwijderd ben geweest van het ten prooi vallen aan dit soort mensen.”

Waar had het mis kunnen gaan?
“Ook ik ontdekte mijn homoseksualiteit tijdens de opkomst van het internet. Veel dingen vond ik stiekem uit; ik wilde mijn seksuele oriëntatie nog niet met mijn omgeving delen. Het verschil met de jongens die ik sprak voor de documentaire was dat ons gezin geen financiële problemen had en dat mijn ouders nooit volledig het zicht verloren op hoe het met mij ging.”

Hoe kwam je in contact met de vier jongens die je spreekt in Payboys?
“Via hulporganisaties en chat- en escortsites. Samen met een researcher ben ik jongens gaan aanspreken. Bijna iedereen wilde alleen anoniem meewerken. Begrijpelijk, maar ik vond het wel belangrijk om ook een paar van hen herkenbaar in beeld te brengen, om de slachtoffers een gezicht te geven. De twee jongens die uiteindelijk herkenbaar in beeld zijn, waren de enigen die dat wilden. De gesprekken met de andere twee heb ik in beeld gebracht door middel van reconstructies met acteurs.”

Hoe won je hun vertrouwen?
“Ik heb eerst een paar keer met ze afgesproken zonder camera. Ik ben met ze gaan wandelen om kennis te maken, maar ook om te achterhalen wat hun motivatie was om mee te doen aan deze documentaire. En of ze de gevolgen ervan konden overzien.”

Welke bevindingen verbaasden je het meest?
“Hoe groot deze verborgen wereld is. Ik werd er cynisch van. Veel van de klanten van deze jongens hadden thuis zelf kinderen. Iedere keer als ik een kinderstoeltje achter in een auto zag, dacht ik: zou die man ook iets op zijn kerfstok hebben? Op vrouwen en meisjes die sekswerk doen is meer zicht. Slachtoffers van jongensprostitutie hebben te maken met een drievoudig taboe op homoseksualiteit, sekswerk en mannelijk slachtofferschap. Daardoor weten we er zo weinig over. Wat ik ook verbazend vond: hoeveel schulden je al kunt hebben op je zestiende. Sommige jongens zagen geen andere optie dan sekswerk om die schulden af te lossen. Maar veruit het meest schrijnend: dat een verschrikkelijke situatie – misbruik, verkrachting, bloedingen – ook kan wennen. Veel van de jongens zagen het als onderdeel van het werk. Ze konden goed en slecht niet meer van elkaar onderscheiden. Ze hadden een giftige band met de mannen die misbruik van hen maakten. Sommigen vonden bij hen genegenheid en geborgenheid, ook al betekende dat dat ze af en toe seks met hen moesten hebben.”

De twee jongens die herkenbaar in beeld zijn, waren beiden betrokken bij het illegale jongensbordeel in Utrecht, dat in 2018 werd opgerold. De daders werden begin vorig jaar veroordeeld tot zes jaar celstraf en tbs. Hoe kijk jij daarnaar als maker van deze docu?
“Ik vind het een zeer matige straf, vooral gezien een van de mannen al vaker veroordeeld is voor vergelijkbare misdrijven. De kans bestaat dat ze opnieuw de fout ingaan wanneer ze vrijkomen. Voor de jongens die er slachtoffer van waren is dat erg moeilijk te verteren, denk ik. En dan te bedenken dat dit maar één zaak is. Er zijn waarschijnlijk nog zoveel vergelijkbare netwerken die nog niet zijn opgedoekt.”

Deze documentaire zou ook een stigmatiserend effect kunnen hebben op het sekswerk zelf. Ben je je daar bewust van geweest?
“Zeker. Tijdens de research spraken we ook met jongens die het werk met liefde doen of die geen ernstige dingen hebben meegemaakt. Maar gaandeweg kwamen we erachter dat er zoveel mis is in die wereld van mannelijke sekswerkers dat ik besloot dat de documentaire daarover moest gaan. Ik probeer aan te tonen hoe makkelijk het is om misbruik te maken van kwetsbare jongens. Daarbij: wanneer we begonnen te graven, zeker bij de jongens die op jonge leeftijd zijn begonnen, zijn er bijna altijd dingen voorgevallen die strafbaar zijn, ook al zagen ze dat zelf niet altijd zo.”

Is er goede nazorg voor de geïnterviewden?
“Alle jongens die we spraken hadden al een psychologisch traject doorlopen, maar we hebben ze alle vier opnieuw gekoppeld aan een psycholoog die heeft vastgesteld of ze met de juiste beweegredenen meededen en of ze konden overzien wat de eventuele gevolgen voor hen zouden zijn. We bieden ze ook begeleiding aan wanneer de documentaire verschijnt. We bespreken met hen wat het met ze doet, waar ze niet naar moeten kijken – Twitter! – en hoe om te gaan met negatieve reacties.”

Wat hoop je dat de kijker eruit haalt?
“Ik wil deze wereld, die bijna net zo groot is als de vrouwenprostitutie, zichtbaar maken. Ik hoop dat-ie wordt bekeken door jongens die zich in een vergelijkbare situatie bevinden maar geen uitweg zien en door jongens die risico lopen geronseld te worden. Hoe mooi zou het zijn als deze documentaire kan voorkomen dat mensen in dit web verstrikt raken?” 

Payboys is vanaf 16 november te zien op Videoland.

Ben je op zoek naar hulp of vermoed je dat een vriend of kennis mogelijk in aanraking is gekomen met een loverboy of mensenhandelaar? Neem dan contact op met Expertisecentrum Mensenhandel en (Jeugd)prostitutie. Bel veilig én anoniem via 040-219-3388 of mail naar zorgcoordinatie-mp@lumenswerkt.nl. Een anonieme tip kan al van grote waarde zijn.

Coverbeeld: Frank Timmers