“De boodschap is zéker dat we dingen graag anders zouden zien”

In 2021 was de Pride in Tel Aviv een van de eersten ter wereld die weer ‘gewoon’ plaats kon vinden. Winq-redacteur Martijn Tulp bezocht het zonnige evenement en sprak met activisten, politici en organisatoren.

Tel Aviv Pride is uniek in z’n soort: het is het enige Pride-evenement van dit formaat in het Midden-Oosten en wordt volledig door de gemeente georganiseerd en gefinancierd. Normaal gesproken trekken toeristen van over de hele wereld naar het economische en technologische centrum van Israël, dit jaar is dat vanwege de coronacrisis natuurlijk anders. Het land is ondanks de vroege start met het vaccineren van de bevolking officieel nog niet open voor toeristen. Het feit dat ik – op uitnodiging – samen met een handjevol andere journalisten de Pride in Tel Aviv nu al mag bezoeken, is dan ook uitzonderlijk. Ook voelt het bezoeken van Tel Aviv erg dubbel: het is nog maar een maand geleden dat de internationale media uitgebreid berichtten over het opnieuw opgelaaide conflict tussen Israël en Palestina. Desalniettemin gaat de Pride door. Dat deze ook in de stad zelf een enorm draagvlak heeft is niet zo verwonderlijk, als je bedenkt dat zo’n 25% van de bevolking in Tel Aviv zich tot de lhbtq-gemeenschap rekent.

Geschiedenis
De geschiedenis van de lhbtq-gemeenschap in Israël is interessant. Ik ontmoet Omer Cohen, die rondleidingen geeft aan toeristen, vaak met een ‘roze’ haakje. Zijn tour loopt onder andere langs de voormalige winkel van Stefan Braun. Je zou niet verwachten dat er in een land met zo’n warm klimaat meerdere bontwinkels te vinden waren, maar in de jaren 50 was Stefan Braun een gevierd bontontwerper en openlijk homoseksueel. Na zijn overlijden liet hij z’n fortuin na aan zijn partner Eliezer Rath en Braun’s familie vechtte dit – tevergeefs – aan in de rechtszaal. Ook brengt Omers tour ons langs een voormalig lhbtq jeugdcentrum, waar in 2009 een aanslag plaatsvond. Het wordt gezien als de grootste aanslag tegen de lhbtq-gemeenschap in Israël tot nu toe, en de dader is nooit gevonden.

Omer vertelt tijdens zijn rondleiding ook over de worstelingen van Rina Natan. Zij werd geboren met mannelijke geslachtskenmerken maar begon al op jonge leeftijd vrouwenkleding te dragen. Ze werd lastiggevallen op straat, meermaals gearresteerd, en deed onsuccesvolle aanvragen om een geslachtsbevestigende operatie te krijgen. Op 25 mei 1956 verscheen ze in het ziekenhuis nadat ze, tot wanhoop gedreven, haar eigen penis had afgesneden. De aanwezige artsen konden toen niet anders dan haar verzoek om een geslachtsbevestigende operatie eindelijk inwilligen. Daarmee werd ze de eerste trans vrouw in Israël.

Stroomversnelling
Pas in 1988 was seks tussen twee mensen van hetzelfde geslacht niet langer bij wet verboden en sinds 1992 is het voor werkgevers verboden om te discrimineren op basis van seksuele oriëntatie. De Pride-beweging kreeg een kickstart door het Songfestival. “Toen Dana International in 1998 met ‘Diva’ het Eurovisie Songfestival won, kwam de emancipatiebeweging in Israël onmiddellijk in een stroomversnelling” vertelt Omer tijdens zijn rondleiding. “Het Songfestival was in mei, de allereerste Pride in Tel Aviv vond zo’n twee maanden later plaats.”

Normaal gesproken kan Tel Aviv Pride op zo’n 250.000 bezoekers rekenen. De optocht begint dan in het Meir Park, waar ook het LGBT Community Center en een gedenkteken voor de lhbtq-slachtoffers van de Holocaust gevestigd zijn. De parade loopt dwars door de stad en eindigt met een enorm strandfeest in het Charles Clore Park. Dit jaar is de route korter, van de ene kant van het kilometerslange strand naar het andere. Naar schatting zijn er 100.000 bezoekers op de been om de loeihete 30 graden (en 90% luchtvochtigheid!) aan de optocht deel te nemen.

Trouwen via Zoom
De Pride wordt dit jaar bezocht door zo'n twaalf leden van de vers benoemde regeringscoalitie. Van de oppositie, die vooral bestaat uit partijen met rechtse en/of religieuze inslag, laat niemand zijn gezicht zien. Ik spreek met Idan Roll, een activist en voormalig model, die namens centrum-linkse partij Yesh Atid net plaats heeft genomen in de Israëlische regering als Deputy Minister of Foreign Affairs. Hij trouwde dit jaar met met zijn partner Harel Skaat, een beroemde Israëlische popzanger. Samen kregen ze in 2018 via draagmoederschap een zoontje, Ari. “Ik vind het hartverwarmend om te zien dat de Pride steeds meer door gezinnen wordt bezocht, en dan vooral door gezinnen met lhbtq-ouders” merkt Idan op.

Omdat het huwelijk in Israël nog niet is opengesteld voor paren van hetzelfde geslacht, vraag ik Idan hoe hij toch heeft kunnen trouwen met zijn partner. “We deden het in maart online!” vertelt hij trots. “Onze trouwambtenaar zat in de Amerikaanse staat Utah en heeft ons via Zoom in de echt verbonden. Ik vermoed dat ze deze constructie vanwege de coronacrisis mogelijk hebben gemaakt. Ons zoontje Ari was een van de getuigen. Het leek ons eerst grappig om het gewoon in onze pyjama te doen, maar omdat we in 2021 tien jaar samen zijn vonden we dat we het toch iets serieuzer aan moesten pakken, met een bescheiden ceremonie. Omdat deze procedure gloednieuw is, is het nog niet volledig rechtsgeldig, maar binnenkort zal dat wel het geval zijn. Daar ga ik me de komende periode hard voor maken, zodat ons huwelijk ook in Israël officieel erkend zal worden.”

Ik vraag Idan of hij verwacht dat de nieuwe Israëlische regering progressiever zal zijn. “Dat denk ik zeker. Er zitten een hoop ministers in de nieuwe regering die hebben aangegeven dat het een prioriteit voor ze is om de rechten van de lhbtq-gemeenschap te verbeteren. Ik ben ooit met politiek begonnen omdat ik vind dat we als community meer politieke daadkracht nodig hebben. We komen natuurlijk net uit een pandemie en de economie heeft een enorme klap gekregen, dus ik verwacht niet dat we morgen al met concrete wetsvoorstellen zullen komen, maar op termijn wordt er zeer zeker aan gewerkt.”

Progressie
Als ik spreek met Hila Pe’er, voorzitter van de AGUDA, het Israëlische equivalent van het COC, kan ik het niet laten om te benoemen hoe wrang het kan overkomen dat een maand geleden het conflict Israël-Palestina nog hoog oplaaide en men nu – kort door de bocht gezegd – een feestje viert op het strand. “De uitdagingen waarmee we nu in Israël te maken hebben, kunnen ons nader tot elkaar brengen, of verder uit elkaar drijven. We zullen moeten kiezen welke kant we op willen. Daar vragen we tijdens de Pride ook aandacht voor; de boodschap is zéker dat we dingen graag anders zouden zien. Al is die boodschap verpakt in een feestelijke optocht.” Sara Salansky van het ministerie voor toerisme vult aan: “Tijdens de pride-optocht zie je ook Arabische mensen, Moslims, Christenen, Ethiopiërs, iedereen. Maar die beelden komen meestal niet in het nieuws, omdat daar wordt ingezoomd op het politieke conflict. Met Tel Aviv Pride proberen we juist bruggen te slaan.”

Etai Pinkas-Arad, voormalig voorzitter van AGUDA en nu gemeenteraadslid in Tel Aviv: “Vergis je niet, Tel Aviv Pride is een te gek feestje, maar we vragen nog steeds aandacht voor het gebrek aan gelijke rechten. We vieren onze mogelijkheden en wat we bereikt hebben, maar weten dat er nog een hoop beter kan. We leven in een staat van oorlog, maar hebben ook het recht om iets te vieren. Dat doen we tijdens Pride.”

“Ik vind het inderdaad te kort door de bocht om te zeggen: een maand geleden werden er nog over en weer raketten afgeschoten, en nu wordt er feestgevierd op het strand” vervolgt Hila. “Naar mijn mening zijn dat niet twee op zichzelf staande dingen, maar vinden ze parelel aan elkaar plaats.” Ze hoopt dat onder de nieuwe regering de politieke situatie rondom het conflict zal verbeteren. “Het is niet altijd makkelijk om links te zijn én te geloven in Zionisme, maar het kan wel.” Dat is Etai het met haar eens. “Ik geloof absoluut dat er manieren zijn om Zionisme te ondersteunen op een humanitaire manier die gelijkwaardig is voor iedereen, zodat we in een democratie kunnen samenleven met de Arabische gemeenschap.”

Beveiliging
Met die gedachte in m’n achterhoofd loop ik ik mee tijdens de optocht. En inderdaad, de bezoekers zijn erg divers. Iedereen maakt een blije, bijna uitzinnige indruk. Voor velen van hen is het de eerste keer dat ze weer op deze grootschalige manier samen kunnen zijn met leden van hun community. De enige wapens die ik zie zijn waterpistolen waarmee bezoekers elkaar speels natspuiten. Dat mag ook wel, want jeetje wat is het bloedheet. Die avond tijdens het diner ontdekt aan andere journalist een nieuwsbericht waarin staat dat een man van midden 30 voorafgaand aan de parade is opgepakt, in het bezit van diverse wapens waaronder een taser en nunchucks, met plannen om die tijdens de parade te gebruiken. Din, de dame die het officiële Instagramaccount van Tel Aviv beheert, erkent dat er elk jaar wel een paar gekken op de parade afkomen, maar dat de politie ze er altijd op tijd uit weet te pikken.

De volgende avond wordt in het HaYarkon park de Pride op grandioze manier afgesloten: bekende Israëlische dj Offer Nissim draait úren achter elkaar en weet het publiek van 16.000 bezoekers non-stop op te zwepen. Een van de bezoekers vertelt me dat hij het kaartje voor dit evenement al anderhalf jaar geleden kocht. De euforie is duidelijk van z’n gezicht te lezen. Ondertussen koester ik hoop dat tijdens de Pride van volgend jaar misschien wat overwinningen gevierd kunnen worden: openstelling van het huwelijk, gelijke rechten voor iedereen die een gezin wil starten, en misschien zelfs wat kleine stappen naar een einde aan de politieke onrust in deze regio.

Hoofdbeeld: Dirk Baumgartl