De creaties van deze queer mode­ ontwerpers zijn niet in een hokje te proppen

Vijf ontwerpers waarvan de creaties niet in een hokje te proppen zijn. “Mijn ontwerpen draaien om karakter, niet om sekse.”

david paulus (hij/hem, 38 jaar)

“Als klein jochie organiseerde ik mijn eerste amateuristische modeshow. In de tuin tussen de geiten, met een hoofddoek van mijn oma om en op de hakken van mijn moeder. Ik woonde nog op Curaçao en maakte met mijn neefjes en nichtjes kleding van plastic.

In 2003 zette mijn oma me samen met mijn moeder en zusjes op het vliegtuig naar Nederland. In de kast heb ik nooit gezeten, ik was altijd mezelf, maar achteraf denk ik dat ze hoopte dat ik me hier vrijer zou kunnen uiten. Op Curaçao heerste toen, en nu eigenlijk nog, een sterke machocultuur. Mede daardoor heb ik helaas geen goede band met mijn vader.

In Nederland ging het niet goed met me. Ik belandde in de schulden, werd depressief, maar had gelukkig een lieve vriend die me een zetje in de goede richting gaf. Om mijn gedachten af te leiden kocht hij een oude naaimachine voor me. Ik vroeg mijn moeder om een lapje stof en voor ik het wist had ik mijn eerste T-shirt gemaakt. Het zag er niet uit, maar ik voelde hoe blij het me maakte. Vanaf daar is het balletje gaan rollen.

Tijdens mijn jeugd, die vanwege de slechte band met mijn vader niet altijd even makkelijk was, creëerde ik in mijn hoofd een fantasiewereld vol animatiefiguren en rolmodellen waarin ik kon vluchten. Die wereld wek ik nu tot leven in mijn ontwerpen. Op de jurk die Lisette hier draagt zie je bijvoorbeeld Grace Jones, op wie ik op slag gek was. Dat je niet gelijk kon zien of ze een vrouw of man of geen van beide is, fascineerde me. Ik ontwerp graag kleding die iedereen kan dragen, ongeacht je genderidentiteit.

Sinds vijf jaar hou ik me in mijn werk ook meer bezig met mijn roots. Mijn laatste collectie ging over het slavernijverleden, de tradities, religie en het bijgeloof van mijn voorouders, maar natuurlijk altijd met mijn kenmerkende queer twist. Ik maak ook niet meer alleen kleding, maar creëer volledige werelden, vol sculpturen en installaties waar mijn ontwerpen een onderdeel van uitmaken. Ik zie mezelf nu meer als een modekunstenaar, die verhalen wil vertellen die ertoe doen.”

sjaak hullekes (hij/hem, 42 jaar)

“Een naakt lijf is prachtig, maar met kleding kun je iemand ruggengraat geven. Met kleren kun je non-verbaal uitdragen waar je voor staat. Ik groeide op in een gereformeerd vissersdorp in Zeeland en wilde al vroeg laten zien dat ik in dat hokje niet paste. Ik droeg de raarste dingen: links een groene schoen, rechts een gele, en elke dag zag ik er anders uit.

Tegenwoordig ben ik niet zo van de toeters en bellen: in mijn ontwerpen zoek ik juist altijd naar een subtiele balans in kleur en stof. Ik ontwerp het liefst items met een lange houdbaarheid, die mee kunnen groeien met een garderobe. Ik vind het raar dat mode vaak zo vluchtig is. Ik vind het juist mooi als iets naar je lijf gaat staan – of van je reet dondert omdat je er drie jaar lang dag en nacht in hebt gewoond.

Bij Hul le Kes, het modemerk dat ik run samen met mijn man Sebastiaan Kramer, werken we uitsluitend met bestaande stoffen, daardoor zijn onze items gelimiteerd. Bij ieder item krijg je een paspoort, waarin we vertellen uit welke materialen het stuk bestaat en wat we gerestaureerd hebben. Die littekens zie ik als rijkdom. We vernoemen de kleding naar artiesten, kunstenaars en vormgevers die ons inspireren. Lisette draagt op deze foto een jas vernoemd naar tuinarchitect Piet Oudolf en een overhemd vernoemd naar beeldhouwer Anish Kapoor.

Mode is altijd een sociaal en cultureel product geweest. Naast het reguliere atelier hebben we daarom een sociaal atelier opgericht. Daar verrichten inmiddels bijna 45 mensen met mentale problemen handwerk – zelf heb ik vroeg in mijn carrière ook bijna een burn-out opgelopen. Ik repareer al stoffen en dacht: misschien kunnen we op deze manier ook mensen sterker helpen maken.

In mode wordt snel in hokjes gedacht. Bij Hul le Kes ontwikkelen we patronen die door iedereen gedragen kunnen worden en op onze maattabel vind je geen gender terug. Zo stimuleren we mensen om te dragen wat ze fijn vinden. Mijn ontwerpen draaien om karakter, niet om sekse. Soms krijg ik te horen dat onze kleding voor mannen net iets te elegant is en voor vrouwen net iets te lomp en dan denk ik: dat is precies de bedoeling.”

mirjam manusama (zij/haar, 32 jaar)

“Ik groeide op in Middelburg, maar voelde mij nooit helemaal thuis. Kleding was voor mij bescherming, een manier om mijn identiteit te vinden en me af te zetten tegen de Zeeuwse norm ‘doe maar normaal, dan ben je al gek genoeg’. Op mijn zeventiende verhuisde ik naar Utrecht voor een modeopleiding.

Ik zie kleding als een omhulsel van het lichaam en het lichaam als een omhulsel van de ziel. Het is een vertaling van hoe wij als mensen continu transformeren. Die gelaagdheid zie je ook terug in mijn ontwerpen, waarin ik veel zwart gebruik. Mijn collecties zijn elegant, donker en mysterieus. Ik haal veel inspiratie uit mijn Molukse roots. Onze voorouders hebben een pad voor ons vrijgemaakt en die kracht breng ik terug in mijn werk.

Het ontwerp dat model Lisette hier draagt belichaamt vrouwelijke kracht, door de blootheid en omlijning van het figuur. Veel werk voor mijn merk Manusama Nuance is geïnspireerd op ervaringen waar ik zelf ook doorheen ga in het leven. Het zijn mijn verhalen die ik omzet in beeld. Zo gaat mijn collectie Anima | Animus over het omarmen van zowel vrouwelijke als mannelijke energie. Het staat allemaal met elkaar in verbinding. De opvattingen over wat mannen en vrouwen ‘zouden moeten’ dragen zijn tegenwoordig sowieso meer fluïde en dat vind ik mooi.

Ik voel wel de noodzaak om een bepaald bewustzijn te creëren via mode. Het hoeft niet allemaal binnen de lijntjes. Dat komt bijvoorbeeld ook terug in mijn polyamoureuze relatie, van al bijna tien jaar. Ik woon samen met mijn vriendin en mijn vriend. Vroeger zeiden ze al, ‘Mirjam is een beetje anders’, maar ik ben bij mijn kern gebleven. Mensen hebben altijd een mening, maar je moet voor jezelf gaan staan. Dat hoeft niet schreeuwerig te zijn, het kan ook subtiel. Die vrijheid mag je ook in mijn kleding ervaren.”

michelangelo winklaar (hij/hem, 40 jaar)

“Al jong werd ik geïnspireerd door de pracht en praal van het Zomercarnaval in Rotterdam. Op mijn negende kocht ik voor het eerst tule in een stoffenwinkel en dat zie je nu ook altijd ergens terug in mijn ontwerpen. Ik werk zo min mogelijk met een machine, dat vind ik niet mooi. Ambacht is mijn handtekening.

Mode stopt mensen vaak in hokjes, maar daar lenen mijn ontwerpen zich niet voor; ze zijn voor iedereen. Ik zoek grenzen op en ik wil niet dat je van mij verwacht hoe een volgende collectie eruit gaat zien. Ik kan je ook niet vertellen wat je eruit moet halen. Ik kan je de context vertellen, maar wat het wordt, dat beslis jij.

Lisette draagt hier een creatie uit mijn museale collectie Kijken met je handen uit 2021, de eerste aanraakbare couturetentoonstelling. Mijn moeder is visueel beperkt en voor mij was het normaal om haar mijn werk te laten ervaren, dat ze het kon voelen. Als zienden ervaren wij mode anders dan iemand die niet ziet. Dat wilde ik met meer mensen delen. Het silhouet is gebaseerd op een vrouw in een mannenwereld. De schouders heb ik verzet naar de heupen waardoor het nog steeds vrouwelijk aandoet, maar ook stoer, mannelijk en zakelijk.

Aan de ene kant leven we in een tijdsgeest waarin we zichtbaarheid vieren. Het gaat over opvallen, van groter naar groots. Aan de andere kant gaat het over minimalisme. We gaan op zoek naar vintage en dragen dingen uit het verleden. Op school word je vaak verteld hoe je moet denken, welk pad je moet bewandelen en wat goed voor je is, maar het is belangrijk om daarin je eigen stem te vinden.

Een nieuw project is Masculine Femininity, waarin ik samen met Miss Curaçao 2022, Gabriëla Dos Santos, op zoek ben gegaan naar haar andere uiterste. In missverkiezingen heerst een schoonheidsideaal van vrouwelijkheid, en in deze fotoserie zoeken we haar mannelijkheid op. Stay tuned.”

mattijs van bergen (hij/hem, 44 jaar)

“Toen ik jong was tekende en knutselde ik veel, en hielp ik mijn moeder kiezen wat ze aan moest doen. Ik werd veel gepest en creativiteit werd daardoor mijn verstopplek. Op mijn vijftiende kwam ik uit de kast en mode bleek mijn houvast. Ik ben vrij introvert, maar in mode durf ik extravert te zijn. Het maken is mijn vorm van drag. Ik kan iemand anders zijn en als Mattijs ben ik daardoor ook zelfverzekerder. Ik voel me het gelukkigst als ik creatief bezig ben.

Mijn ontwerpen zijn vaak kleurrijk en ik werk veel met metallic, pailletten en glitter. Plissé, gevouwen geplooid materiaal, is echt mijn handelsmerk. Koningin Máxima heeft zes keer een ontwerp van mij gedragen en daar ben ik trots op. Zij snapt kleding en draagt Nederlandse mode met liefde uit.

Model Lisette draagt hier een kostuum uit de musical Charlie and the Chocolate Factory, waarvoor ik in 2023 een Musical Award voor Beste Kostuums won. Willy Wonka is een surrealist en dat zit ook in het ontwerp. De schouders zijn Charlies kijk op de grotemensenwereld van werkende, zakelijke mensen; groots en bedreigend. De jaren zeventig kleuren zijn gebaseerd op nieuwslezer Fred Emmer.

In 2016 maakte ik met drie vrienden The Amsterdam Rainbow Dress [een jurk die bestaat uit de vlaggen van landen waar homoseksualiteit strafbaar is - red.]. Ik heb mijn queerness nooit onder stoelen of banken gestoken, maar ik was er niet eerder zo uitgesproken in. Het heeft me bewust gemaakt van het statement dat ik kan maken. In het begin van mijn carrière, zocht ik vooral een stem, maar wilde ik mensen of klanten daarmee niet afschrikken. Nu ben ik daar minder bang voor. Het is waardevol om die stem juist wél te laten klinken.

Er is een enorme verandering gaande in de modewereld; meer diversiteit, queer motieven, en verschillende lichamen. Het is echter een gevaar dat het een sausje wordt om goedgekeurd te worden. Ik zou willen dat al die werelden elkaar meer ontmoeten en als ontwerper spoor ik dat ook aan.”

Beeld: Sevilay Maria / styling: Richard Schreefel / model: Lisette Ros / muah: Alexander van der Heide @ House of Orange & Ira Hutter / retouch: Patrick de Bas @ Dog Post Production