De emotionele achtbaan van It's a Sin

Russel T Davies, bedenker van series als Queer as Folk en Years and Years, gaat terug in de tijd met It’s a Sin. Een krachtig verhaal over gekozen families, de liefde en de onvermijdelijke verliezen die gepaard gingen met de aidscrisis van de jaren tachtig.

“Ik heb altijd al het gevoel gehad dat ik hier ooit naartoe zou werken”, zegt de maestro onder de Britse scenarioschrijvers, Russell T Davies. In een videocall praten we over zijn nieuwe queer tv-serie It’s a Sin. “Achteraf is dat makkelijk om te zeggen, maar ik moest dit gewoon maken.” 

In de serie spelen bekende namen als Olly Alexander, Keeley Hawes, Neil Patrick Harris en Stephen Fry. Het verhaal speelt zich af in het Londen van de jaren tachtig, waar in vijf afleveringen de opkomst van de hiv- en aidspandemie wordt geschetst binnen een groep van vijf vrienden. Die ontmoeten elkaar voor het eerst als ze tegen de twintig lopen en gaan samenwonen in een flat, die ze de prachtige naam Pink Palace hebben gegeven. Naast de iets te zelfbewuste Ritchie (Alexander) volgen we de flamboyante Roscoe (Omari Douglas), workaholic Colin (Callum Scott Howells), de bedaarde Ash (Nathaniel Curtis) en hun moederlijke én hetero BFF, Jill (Lydia West).

In 2019 namen we al een kijkje op de set in Manchester, in een tijd zonder anderhalve meter afstand. Davies had zich toen niet kunnen voorstellen dat It’s a Sin uitgezonden zou worden in een tijd waarin de wereld gegeseld is door een pandemie. “De wereld heeft ons ingehaald als het gaat over virussen”, reflecteert Davies wanneer hij spreekt over de onvoorziene omstandigheden. 

“We leven in een tijdperk dat zichzelf vergiftigt”

Mondmaskers

Davies had enig cynisme verwacht van mensen die zich misschien niet realiseerden dat de serie vóór Covid-19 was opgenomen – het verhaal ontsproot al aan zijn pen in 2015.  Al komen er wel mondmaskers voor in It’s a Sin. “We namen scènes op waarin mensen op bezoek gaan bij hiv-patiënten in een ziekenhuis. Het heeft nog heel wat research gekost naar de persoonlijke beschermingsmiddelen die daar destijds voor werden gebruikt en waar ze die vandaan haalden”, vertelt hij. “Hoewel mensen miljoenen verhalen te vertellen hebben over de jaren tachtig, wekt het verbazing hoe wazig hun herinneringen soms zijn.” 

Davies erkent dat een serie die zich richt op de rampzalige gevolgen van hiv en aids voor sommige kijkers een afknapper zou kunnen zijn. Maar iedereen die we spreken, benadrukt maar al te graag dat It’s a Sin heus niet alleen kommer en kwel is. Zoals de Amerikaanse acteur Neil Patrick Harris (die in de eerste aflevering de kleermaker Henry Coltrane speelt) het verwoordt: “Het is geen medische serie over een ziekte.” 

Hij vervolgt: “De serie gaat over een groep geweldige jongeren die totaal van elkaar verschillen en toch besluiten om samen met elkaar te leven, een beetje zoals in de musical Rent. Als kijker volg je deze vrienden als het ware door een perspectieflens.

Nergens wordt gespeeld alsof er iets onheilspellends aan zit te komen, of dat ze dingen meemaken die je kunt zien als voorbode van wat komen gaat. Ik bewonder Russell om de manier waarop hij It’s a Sin heeft geschreven. Het voelt eerder alsof je meekijkt in een stukje leven van een vrolijke groep vrienden, maar dan wel met op de achtergrond die tikkende klok.” 

Gelach en plezier

Davies had destijds dezelfde leeftijd als Ritchie en zijn huisgenoten in 1981. Het gevoel dat het leven gewoon doorging terwijl de pandemie zich eromheen ontvouwde, herinnert hij zich inderdaad nog goed. “Terwijl ik aan de serie werkte, herinnerde ik me weer het gelach en het plezier dat we hadden. We waren niet de hele jaren tachtig aan het rouwen. Er werden mooie, diepgaande vriendschappen gesloten en we hadden het niet slecht. Om dat allemaal weer op te diepen was heerlijk.”

In een totaal van ruim vier uur aan drama zijn de kijkers getuige van de verschillende manieren waarop homomannen elkaar opzoeken en bezwijken aan de ziekte, en hoe hun familieleden daarop reageren.

“Dit is niet het verhaal van één persoon”, legt Davies uit. “We volgen een aantal jongens, we zien een aantal personen overlijden. Ik moest de hele trukendoos opentrekken om een virus te laten zien dat veel verschillende vormen van de dood kan aannemen. Wat ik ook belangrijk vond, was dat de jongens uit verschillende soorten gezinnen kwamen. Je hebt de liefdevolle ouders die hun zoon bijstaan in zijn lijden, je hebt de familie die dénkt liefdevol te zijn, maar dat helemaal niet is, waardoor homofobie leidt tot een vreselijke dood van hun kind.”

Met enige stemverheffing: “En dan zijn er nog de waargebeurde verhalen van de hiv-afdelingen in de jaren tachtig en negentig. Over mensen die helemaal alleen in hun bedden lagen omdat ze zich zó schaamden dat ze het zelfs niet hadden verteld aan hun homovrienden. Het is ronduit schokkend dat dit in die tijd gebeurde.” 

De lengte van de serie brengt natuurlijk ook beperkingen met zich mee. Het betekent dat Davies bepaalde verhalen moest weglaten. “Wat ik niet heb kunnen laten zien is dat je het steeds langer kon volhouden als patiënt. Eerst tien jaar of langer, halverwege de jaren negentig nam de kans toe dat je het zou kunnen overleven”, zegt Davies. Hij voegt eraan toe dat hij ook graag meer aandacht had willen schenken aan de toegewijde verpleegkundigen en lesbiennes, die homomannen gedurende de hele crisis bleven steunen.

“Ik wilde laten zien dat het virus verschillende vormen van de dood kan aannemen”

Eigen ervaringen

Davies putte uit zijn eigen ervaringen en die van vrienden en kennissen bij het schrijven van It’s a Sin. Een van hen is een real-life Jill die ook echt in een Pink Palace woonde met een groep gay mannen. Davies leverde enkele jaren geleden de serie Years and Years af, waarin hij een dystopische blik op de Britse toekomst liet zien. Lydia West was te zien als Bethany, een personage dat allerlei techniek aan haar lichaam toevoegde. In It’s a Sin verruilt West de toekomst voor het verleden en laat ze als Jill Baxter zien wat de cruciale rol was die vrouwen hadden in de zorg voor homomannen die werden getroffen door hiv en aids.

De 26-jarige West zegt dat de wetenschap dat haar personage is gebaseerd op een levend en ademend persoon geen extra last op haar schouders legde. “Ik deed gewoon mijn best zo trouw mogelijk te blijven aan het personage”, zegt ze. Ze heeft Jill zelfs persoonlijk leren kennen, want Davies heeft de echte Jill een paar scènes gegeven waarin ze haar eigen moeder speelt.

“Niet dat ik me in mijn spel door haar heb laten beïnvloeden, maar het was heel bijzonder om iemand naast je te hebben die deze tijd zelf heeft meegemaakt”, vertrouwt West toe. “Ze is precies hoe Jill door Davies is omschreven: aardig, vrijgevig en lief.

Uit alle gesprekken die ik had met de cast springt één ding eruit: het schrijven van Russell T Davies. West beschrijft hem als ‘een mens die voor mensen schrijft’. Acteur Nathaniel Curtis laat weten dat het script van Davies juist lucht geeft aan een emotioneel geladen periode uit de geschiedenis.

Curtis, die met It’s a Sin zijn tv-debuut maakt, zegt: “Ik denk dat we allemaal ons uiterste best hebben gedaan om onze personages naar waarheid te vertolken en die angstaanjagende tijd te laten zien. Hoewel er druk lag op hoe wij ze lieten zien, was dat niet iets waar we op de set mee bezig waren, omdat ik weet dat iedereen er met het grootste respect aan mee heeft gewerkt.” 

Gekozen familie

Een centraal thema van de serie is het idee dat mensen het ouderlijk huis verlaten en een gekozen familie ontdekken. Dit concept maakt een belangrijk onderdeel uit van het leven van veel lhbtq-mensen. Voor Ritchie, Ash en Jill is dit vanzelfsprekend wanneer ze uit huis gaan om te studeren. Voor Roscoe en Colin liggen de omstandigheden minder eenvoudig. 

Wanneer we de vileine, maar goedaardige Roscoe ontmoeten, staat zijn strenggelovige vader op het punt zijn zoon terug te sturen naar Nigeria. Hij wil zien te voorkomen dat hij ten prooi valt aan sodomie in het door en door verdorven Groot-Brittannië. Zijn zus spoort Roscoe aan om te vluchten. Hij pakt een koffer, houdt een afscheidsrede die zijn familie niet snel zal vergeten en gaat op zoek naar zijn eigen plek in de wereld. Omari Douglas zegt dat hij weet dat niet iedereen de moed heeft of de kans krijgt om in de voetsporen te treden van zijn personage, maar hij hoopt dat hij er mensen mee kan inspireren.

“Roscoe vindt een groep mensen die hem accepteert, een clubje waarbinnen hij zichzelf kan uiten”, zegt Douglas.

“Het is geen medische serie over een ziekte”

Bewustwording

Voor de jonge acteurs in It’s a Sin gaf het maken van de serie ze de kans meer te weten te komen over de geschiedenis van hiv en aids, vanuit een Brits perspectief. Howells vertelt: “Ik heb er op school nooit iets over geleerd, ik wist pas wat er speelde toen ik zelf als tiener het huis uit ging. Ik moest het allemaal zelf uitzoeken. Maar door deze rol heb ik veel kennis opgedaan.” 

Howells vervolgt: “Wat belangrijk gaat worden aan deze serie is de bewustwording onder kijkers, die zullen begrijpen dat dit zoveel mensen heeft getroffen. Mensen zien de homogemeenschap vaak als iets kleurrijks en levendigs, maar ze kennen niet de ware worstelingen die we als gemeenschap hebben meegemaakt. Wat de mensen die ouder zijn dan wij hebben moeten doorstaan.” 

Nu 2020 voorbij is, een jaar dat werd bepaald door de pandemie en de Black Lives Matter-protesten over de hele wereld, is het tamelijk ontnuchterend te zien dat nog altijd dezelfde gevechten worden gevoerd.  Sinds de jaren tachtig zal er op allerlei fronten ongetwijfeld vooruitgang zijn geboekt, maar het gegeven dat die gevechten er nog altijd zijn, is Davies niet ontgaan.

“We leven in een tijdperk dat zichzelf vergiftigt”, zegt Davies. “Het is verbazingwekkend om te zien hoe racisme toeneemt. We zien ook hoe de trans gemeenschap dezelfde strijd doormaakt die we dertig jaar geleden zagen bij de lhbtq-community. In sommige opzichten gaat het weliswaar beter, maar het is zoals Tolstoj ooit zei: de revolutie moet blijven opflakkeren.”

Emotionele achtbaan

Wanneer je aan een drama over hiv en aids begint, weet je dat het onvermijdelijk is dat de dood er deel van uitmaakt en dat je een emotionele achtbaan kunt verwachten. Of zoals Alexander het verwoordt: “Wat Russell echt goed neerzet, is iets dat je aan het lachen en aan het huilen maakt. Hij laat je hart breken, maar ook tien keer harder kloppen van blijdschap.” 

Tot slot de vraag aan Davies of het moeilijk was personages te bedenken waarvan hij weet dat ze zullen sterven. Het antwoord is een hartgrondig ‘nee’. Davies straalt een en al vrolijkheid uit wanneer hij zegt: “Het is juist prachtig! In dit drama is aids de laatste stop, daarna houdt alles op. Dus om mijn personages leven te geven, vitaliteit, hoop en dromen, gezinnen, veel te laten lachen en momenten te laten beleven vol verdriet en vol geluk, dat was het mooiste om te doen!”  

Je kunt It’s a Sin nu al streamen op NPO Plus, vanaf 2 augustus is de serie wekelijks om 22.00 uur te zien bij VPRO.

Tekst: Tim Heap