De ver’gay’ten films van de afgelopen jaren

Jaarlijks passeren er tientallen interessante gay-themed films de revue, waarvan velen al snel weer in de vergetelheid raken. Omdat er zo ontzettend veel meer queer-cinematische pracht schuilgaat achter de horizon dan Brokeback Mountain en Call Me By Your Name, zijn we voor jullie in de krochten van de filmgeschiedenis gedoken om deze acht pareltjes op te duiken. Alhoewel er eentje bijzit, die je waarschijnlijk héél snel weer zult willen ver’gay’ten.

The Celluloid Closet (1995)

The Celluloid Closet is als het ware een videocollege over de portrettering van lhbtq's in de Amerikaanse filmindustrie van de twintigste eeuw. Homoseksualiteit was jarenlang taboe in Hollywood. Verschenen er al gay personages in een film, dan werden deze ‘beestjes’ niet bij hun naam genoemd en waren ze vooral karikaturaal bedoeld. Het ‘mietje’, of de knullige man verkleed als vrouw en later ook als slechterik. De VS had strenge katholieke kuisheidsregels, waardoor Hollywood zich genoodzaakt voelde zelfcensuur toe te passen ‘om de maatschappij te beschermen tegen kwade invloeden’. Alles wat in de buurt kwam van homoseksualiteit en travestie werd geportretteerd als slecht. Maar Hollywood zou Hollywood niet zijn als het zijn grenzen niet zou opzoeken, zo toont deze docu van regisseursduo Rob Epstein en Jeffrey Friedman ons. Gelukkig belicht The Celluloid Closet ook de rooskleurigere jaren die volgden. In de jaren zeventig brak de emancipatie eindelijk door. Met deze compilatiefilm geven Friedman en Epstein een bijzonder, soms ontroerend en dan weer komisch beeld van homoseksualiteit in Hollywood in de twintigste eeuw. Bij uitstek geschikt voor een lazy sunday én integraal te bekijken via YouTube.

Is it just me? (2010)

Deze film heeft niet eens z’n eigen pagina op Wikipedia, zó vergeten is ‘ie. Je zou kunnen zeggen dat Is It Just Me? het klassieke Cyrano de Bergerac-verhaal volgt, maar de ‘handicap’ van hoofdpersoon Blaine is in dit geval niet een groteske neus, maar gewoon ‘het niet hebben van een supergespierd lijf’. In een online chatroom ontmoet Blaine Xander, een Texaanse gitaarspelende jongen, en ze beginnen al snel avondenlang met elkaar te bellen. Blaine heeft alleen niet door dat hij al die tijd met Xander chatte terwijl hij nog op de chat was ingelogd als z’n gogo-dansende huisgenoot Cameron, dus als het tijd wordt om met Xander op date te gaan stuurt hij Cameron maar. De plot heeft overigens wel heel erg veel weg van Eating Out: All You Can Eat, maar de productiewaarde van Is It Just Me? is net een heel klein stukje hoger. Net.

Torch Song Trilogy (1988)

Een verfilming van het gelijknamige toneelstuk, ooit in Nederland te zien geweest met Paul de Leeuw in de hoofdrol. Het toneelstuk is een drieakter, geschreven door Harvey Feirstein, die zowel in het toneelstuk als de film de hoofdrol voor zijn rekening neemt. We volgen Joodse dragperformer Arnold, die in het eerste deel Ed, een biseksuele leraar ontmoet. Ze rotzooien wat, maar uiteindelijk zit Ed toch te diep in de kast om een serieuze relatie aan te kunnen gaan. In het tweede deel wordt Arnold verliefd op model Alan (Matthew Broderick) en ze lijken even heel gelukkig samen, tot Alan slachtoffer wordt van een hatecrime (oeps, spoiler!). In het derde deel heeft Arnold een zoon geadopteerd, woont hij toch weer samen met Ed en moeten Ed en z’n licht homofobe moeder elkaar leren accepteren. Feirstein weet in de film een aardig beeld te schetsen van de gayscene in de jaren 70 en begin jaren 80. Zijn personage Arnold is erg geestig, drijft flink de spot met zichzelf en heeft een stem die je uit duizenden herkent. Absoluut een aanrader, alleen al voor de babyface van Broderick.

Kiss of the Spider Woman (1985)

De filmposter en titel van deze Oscar-winnende productie uit 1985 doen vermoeden dat het gaat om een belabberde vrouwelijke ‘spin’-off [badoom-tsj] van het verhaal over de alom bekende rood-blauwe superheld. Niets is minder waar. Dit ingrijpende drama met een prachtige soundtrack verhaalt over onwaarschijnlijke celgenoten Luis Molina (William Hurt) en Valentin Arregui (Raul Julia). Molina, een trans vrouw, zit vast wegens het ‘verleiden’ van een minderjarige; Valentin, een driftige journalist, is een politieke gevangene. Om de tijd te verdrijven vertelt Molina op uitvoerige wijze op het eerste gezicht betekenisloze filmscripten aan haar celgenoot. In toenemende mate begin je als kijker echter de overeenkomsten te zien tussen deze fantasieverhalen en de harde werkelijkheid die zich afspeelt tussen de vier muren van hun cel. Molina is door de gevangenisdirectie overgehaald om Valentin belangrijke informatie te ontfutselen in ruil voor vroegtijdige vrijlating, maar belandt in een moreel dilemma wanneer ze sterke liefdesgevoelens voor hem ontwikkelt. Wat begint als een komisch, lichtvoetig blijspel, transformeert in rap tempo in een gelaagd relaas over mannelijkheid, liefde en politiek. Regisseur Hector Babenco maakte overigens in 2003 tevens de ‘gaylevante’ film Carandiru, over een dokter die een poging tot aidspreventie onderneemt in de grootste gevangenis van Brazilië.

Gay, de film (2004)

Deze film proberen we eigenlijk nog steeds te vergeten. Wat was het ook alweer? Hugo Metsers III, die vroeger toch niet onverdienstelijk speelde in de serie Diamant, speelt Max. Max is regisseur, in de veertig en heeft een relatie met de jongere Pascal (Joris van de Sande), die Wikipedia omschrijft als een ‘gesjeesde soapster’, maar eigenlijk zou ‘hysterisch oppervlakkig stereotype’ veel beter passen als omschrijving. Veel meer kunnen we ons er eigenlijk niet meer van herinneren, maar als je je een keer op een regenachtige middag 100 minuten lang wilt ergeren aan slecht acteerwerk, eendimensionale personages, een hoogtepunt dat draait om het overlijden van een chihuahua (!) en een verschrikkelijk stereotype beeld van de gayscene, kun je altijd deze dvd uit de kast halen. Of leen hem van die vriend die hem ooit als ‘grappig’ cadeautje voor z’n verjaardag kreeg. Waarschijnlijk hoef je hem niet eens terug te geven. De film had naar schatting een budget van 2 miljoen euro. Probeer eens te bedenken hoeveel noodlijdende gaybars daarmee gered hadden kunnen worden, hoeveel fijne artiesten daarmee voor de Pride naar Amsterdam gehaald hadden kunnen worden of hoeveel gratis condooms daarmee verstrekt hadden kunnen worden.

Gelukkig is het internet de trailer inmiddels allang ver'gay'ten...

Love! Valour! Compassion! (1997)

Ook een verfilming van een toneelstuk, waarin acht homomannen drie weekenden samenkomen in een landhuis op twee uur rijden van New York. Ze zijn allemaal op de een of andere manier verbonden met de stotterende choreograaf Gregory, die in het landhuis samenwoont met zijn blinde vriend Bobby. John heeft zijn nieuwe, geile en veel jongere toyboy Ramon meegenomen, die meteen als een blok voor Bobby valt. De scène waarin Ramon zwijgend bij een boom op het landgoed verliefd en smachtend staart naar Bobby kan harten doen smelten. John heeft naast een toyboy ook zijn tweelingbroer James meegenomen, die worstelt met aids en een maatje vindt in de flamboyante kostuumontwerper Buzz, gespeeld door Jason Alexander (Seinfeld). En dan is er nog Arthur en Perry, een stel dat al járenlang bij elkaar is, zowat alle facetten van een relatie al hebben meegemaakt en tussen het constante gekibbel door veel van elkaar lijken te houden. Een écht mooie film met een ijzersterke cast, waardoor je gaat hopen dat je op latere leeftijd ook een hechte vriendengroep hebt waarmee je regelmatig bij elkaar komt.

Cruising (1980)

Wie Al Pacino zegt, denkt hoogstwaarschijnlijk meteen aan Scarface of The Godfather. Wat de meesten echter niet zullen weten, is dat hij in een grijs verleden tevens de hoofdrol vertolkte in een pikante misdaadfilm die zich afspeelt in de New Yorkse fetisjscene van de jaren tachtig. Cruising verhaalt over detective Steve Burns (Pacino), die undercover – lees: in een strakke leren broek en dito zwart hemdje – de gayscene induikt om een brute seriemoordenaar te ontmaskeren die het gemunt heeft op homoseksuele mannen. Tijdens zijn pogingen om de misdadiger te pakken gaat het er af en toe flink heet aan toe. Het gerucht gaat dat de 100 minuten durende film oorspronkelijk 140 minuten telde, maar dat zo’n 40 minuten aan té expliciet materiaal de eindversie niet heeft gehaald. Acteur James Franco (Spiderman, 127 Hours) en regisseur Travis Matthews gebruikten dit gegeven in 2013 nog als uitgangspunt voor hun opwindende ‘mockumentary’ Interior. Leater Bar. Saillant detail: de eerste keuze voor de hoofdrol in Cruising viel op ‘zwijmelfilmacteur’ Richard Gere. We vermoeden dat regisseur William Friedkin uiteindelijk besloot dit Amerikaanse huisvrouwen niet aan te kunnen doen.

Victor Victoria (1982)

Julia Andrews was al een gay icoon lang voordat ze zowel Victoria als Victor speelde in deze komische musicalfilm uit het begin van de jaren tachtig. Maar ze was ook altijd een beetje tuttig, met haar keurige pagekapsel in The Sound of Music of haar parmantige jurken in Mary Poppins.
In Victor Victoria speelt ze een zangeres die auditie doet bij een zekere Labisse. Carrol Todd, een homoseksuele artiest die werkt in de Parijse nachtclub Chez Lui, is daar ook bij aanwezig en ziet hoe Victoria volledig wordt afgebrand door Labisse. Todd, ook wel Toddy genoemd, neemt het voor haar op en wordt op staande voet ontslagen.
Toddy is onder de indruk van Victoria’s stem. Hij vindt haar terug in een restaurant, waar ze door allerlei consternatie met een ontsnapte kakkerlak op de vlucht slaan en door de stromende regen naar het appartement vluchten van Toddy. Daar blijken de kleren van Victoria gekrompen en trekt ze iets van Toddy aan. Vervolgens komt de ex van Toddy langs, die Victoria voor een man aanziet. En zo ontstaat het idee om van Victoria Victor te maken: ze doet zich voor als homoseksuele man en doet auditie bij het meest succesvolle artiestenbureau van Parijs.
Dit kan natuurlijk niet lang goed gaan. Wat volgt is een kluchtige toestand met lastige verliefdheden, verstoppartijen in badkamers om Victor te ontmaskeren en een happy end. Hoe het precies afloopt vertellen we je niet, maar destijds was deze film over homoseksualiteit en travestie behoorlijk controversieel. En Julie Andrews als drag king, dat moet je gewoon even zien.

Coverbeeld: Jeremy Yap on Unsplash