Die Fledermaus: “De overdaad aan glitter is hier enorm op z'n plek”

Voor een nieuwe uitvoering van Die Fledermaus, een van de bekendste operettes van de afgelopen anderhalve eeuw, creëerde Klaus Bruns een opmerkelijk kostuumontwerp. “We hebben er één groot verkleedfeest van gemaakt.”

In Die Fledermaus, een operette van ‘walskoning’ Johann Strauss jr. uit 1874, volgen we het verhaal van Dr. Falke, die door zijn vriend Gabriel von Eisenstein ooit stomdronken te kakken is gezet in een vleermuiskostuum. Hij zint op wraak en komt met een doortrapt plan dat hij uitvoert rond een van de roemruchtige bals van de Russische Prins Orlofksy, waar de Weense burgerij zich helemaal laat gaan. Hierop volgen drie bedrijven vol list, bedrog, misverstanden, vrachtladingen glitter en liters champagne. 

Kostuumontwerper Klaus Bruns stak het ensemble in een modern jasje voor een uitvoering van regisseur Barrie Kosky, die onder muzikale leiding van chef-dirigent Lorenzo Viotti tot en met 29 december te zien is bij De Nationale Opera. 

1) Wat is jouw band met Die Fledermaus?
“Muzikaal heb ik het altijd een fantastisch stuk gevonden, maar de tekst stamt duidelijk uit de negentiende eeuw. Die zit vol seksistische onder-de-gordelgrappen. Zo wordt er zijdelings gezegd dat ‘de ratten’ ook naar het bal komen. Daarmee wordt verwezen naar de jongeren van de balletacademie, met wie gasten mochten doen wat ze maar wilden. De personages in Die Fledermaus zijn nogal weerzinwekkend. Iedereen streeft naar meer rijkdom of een hogere positie. De enige voor wie ik wat sympathie voel is Adele, de huishoudster van Von Eisenstein, die iets van haar leven probeert te maken met de middelen die zij als vrouw in die tijd tot haar beschikking had. Barry en ik vroegen ons af: hoe geven we een draai aan die foute humor?”

2) Hoe hebben jullie dat aangepakt?
“Tijdens mijn vooronderzoek voor het kostuumontwerp vond ik prachtige sepiafoto’s van negentiende-eeuwse travestieten. Ze ontroerden me, toonden me een andere kant van die tijd, die zich vooral achter gesloten deuren afspeelde. De foto’s brachten me op het idee om met genderexpressie te spelen in het kostuumontwerp. Gedaanteverwisseling was altijd al een belangrijk thema in Die Fledermaus; bijna ieder personage doet zich op enig punt voor als iemand anders. Wij hebben ervoor gekozen er één groot verkleedfeest van te maken, waarmee we impliciet zeggen: neem deze mensen niet te serieus, iedereen doet maar alsof.”

3) De inspiratie voor het kostuumontwerp kwam onder meer van de Cockettes. Wie waren zij?
“De Cockettes was een theatercollectief dat furore maakte in het San Francisco van de jaren zeventig. Ze maakten geen onderscheid tussen man en vrouw, hetero of homo, en stonden bekend om hun opmerkelijke kostuums. Daarvoor lieten ze zich inspireren door oude Hollywoodglamour, Broadwaymusicals en kunstvormen als het surrealisme. Ze combineerden tweedehands spullen uit verschillende tijdperken met veel glitter en overdreven make-up. Deze bewust imperfecte esthetiek heeft een grote invloed gehad op drag en theater. Een halfjaar lang heb ik vlooienmarkten en kringloopwinkels afgestruind om spullen bij elkaar te sprokkelen en pas tijdens het doorpassen heb ik samen met de schoenmakers en hoedenmakers alle looks gecreëerd. Er zit een lijn in, maar die is niet te gepolijst of elegant. Het heeft iets goedkoops eigenlijk, de overdaad aan glitter is hier enorm op z’n plek.”

4) Hoe reageerden de spelers op jouw kostuumontwerp?
“De operawereld kan best conservatief zijn, dus ik vond het opvallend te zien hoe makkelijk veel van de heteroseksuele mannen bereid waren om visnetpanty’s, pruiken en hoge hakken te dragen en glitter in hun baard te smeren. Dat was een mooie ervaring. Het verschilde wel per nationaliteit, moet ik zeggen. In het ensemble in München, waar het stuk eind vorig jaar in première ging, waren er ook een aantal mannen die er niet om stonden te popelen deze kleding aan te trekken, maar ze deden het wel. Al vraag ik me af of ze hun familie hebben uitgenodigd voor de voorstelling.”

5) Heeft Die Fledermaus ook relevantie voor deze tijd?
“Wanneer het met de samenleving bergafwaarts gaat, zoals nu, rijst de vraag: waarom zou je een onnozele komedie opvoeren? Ik denk dat we allemaal snakken naar een moment van verlichting, juist nu. De afgelopen tijd gebeuren er dingen die we twintig jaar geleden niet voor mogelijk hadden gehouden. De politieke situatie is zorgwekkend, de wereld maakt een ruk naar rechts en daar ondervinden minderheden zoals gay en trans personen de gevolgen van. Deze vrolijke operette voorziet in de behoefte aan wat luchtigheid.” 

Die Fledermaus is t/m 29 december 2024 te zien bij De Nationale Opera. Kijk voor de speellijst en tickets op operaballet.nl.