Ein Festival der Liebe

Afgelopen weekend was het Christopher Street Day in Berlijn. Een jubileumeditie, want precies veertig jaar geleden trok de protestmars voor gelijke rechten en emancipatie voor het eerst door de straten van de Duitse hoofdstad. De redactie van Winq was erbij.

Als Berlijner Andreas Pareik in 1979 in New York is en de tiende protestmars na de ‘Stonewall Riots’ meemaakt, keert hij enthousiast terug naar de Duitse hoofdstad. Dat heeft Berlijn ook nodig! Zijn enthousiasme werkt aanstekelijk en op 30 juni van datzelfde jaar lopen er 450 mensen in een stoet door de straten van West-Berlijn. Homoseksualiteit wordt tot dan gezien als een subcultuur en dus is het thema van de eerste Duitse Christopher Street Day ‘Mach dein Schwulsein öffentlich.’ De organisatoren van de eerste editie hadden nooit kunnen bevroeden dat hun initiatief een vervolg zou krijgen. Toch bleven ieder jaar mensen de organisatie van de Pride op zich nemen, waardoor het is uitgegroeid tot het evenement dat het vandaag de dag is.

De protestmars wordt tegenwoordig vergezeld door allerlei evenementen, zo divers als de community zelf. De aftrap van het roze festijn wordt het weekend voorafgaand aan Christopher Street Day gegeven met het Lesbisch-Schwules Stadtfest in de straten rond Nollendorfplatz, de oudste en authentieke gay buurt van de stad. De agenda van het lokale queermagazine Siegessäule puilt uit met culturele activiteiten, demonstraties en party's.

De Canal Parade in Berlijn is niet te vergelijken met haar Amsterdamse equivalent.

Iedere subcultuur, scène of fetish kan zijn hart ophalen tijdens specifieke events, maar er zijn ook evenzo veel gelegenheden waar iedereen komt. Zoals de botenparade op donderdagavond. De Canal Parade van Berlijn is echter niet te vergelijken met haar Amsterdamse equivalent; er staat maar een handjevol mensen te kijken langs de kant en op de boot lijkt men wat gereserveerd. Toch is het voor de mensen die we aan boord spreken 't hoogtepunt van het jaar. Wat 15 jaar geleden begon als een tocht met twee boten over de rivier de Spree, is nu uitgegroeid tot een stoet van 16 boten. Iedere boot heeft zo’n 350 mensen aan boord en de kaartjes zijn, als ze in maart in de online verkoop gaan, binnen een paar minuten uitverkocht. Dit jaar ging het nog rapper dan anders, waardoor de organisatie op het laatste moment besloot nog twee rivierstomers aan de vloot toe te voegen.

Voorzichtige start
De avondzon straalt en de temperatuur is zwoel. De kade voor het opstappunt staat vol mannen en een enkele vrouw. Koppeltjes, maar vooral groepen vrienden hebben maanden uitgekeken naar deze dag. Er wordt gelachen, vast een biertje of een borrel gedronken en de stemming is vrolijk. Als iedereen aan boord stapt, draaien de dj’s de schuiven open. De Duitse versie van de Homo Top 100 schalt uit de speakers, terwijl de boot langzaam door het urbane landschap van Berlijn glijdt. Mannen praten, lachen, maken selfies en vergapen zich aan bekende gebouwen, zoals de Reichstag, die ze nu van een heel andere kant zien. Toch wordt er amper gedanst, één koppel durft het aan om een ballroomdans te doen, terwijl anderen voorzichtig bewegen op het ritme van de muziek. Voor de vierendertig jarige Tarik uit Irak voelt het in ieder geval als een bevrijding om mee te varen. Sinds een jaar woont hij in deze stad, waar hij openlijk homo kan zijn. 

Vrijheid
Halverwege de route komt de menigte pas los. Bij het passeren van het Bundeskanzleramt wordt er enthousiast gezwaaid naar 'Mutti Merkel' en als de Fernsehturm op Alexanderplatz in zicht is, veranderen de voorzichtige danspasjes in moves vol zelfvertrouwen. Duitsers zijn misschien gereserveerd en terughoudend, maar allerminst onbenaderbaar.

"Mijn hele leven is de Siegessäule al een belangrijk symbool voor me. Het staat voor vrijheid, vroeger en nu"

We raken in gesprek met Martina Frisch. Zij runt een christelijke jeugdherberg/hotel, maar is ook aangesloten is bij Pink Pillow, het keurmerk voor gay friendly hotels in Berlijn. Ze vindt het belangrijk om de deuren van haar gastenverblijf voor iedereen open te zetten. Niet alleen vanuit het christelijk gedachtegoed, maar ook omdat ze de ‘muur’ heeft meegemaakt. Martina woonde in het Westen. Op papier was ze vrij, maar het benauwde haar. "Je moest constant je paspoort bij je dragen en je kon niet verdwalen. Er was altijd wel een muur waar je tegenop liep." Ze is erg blij dat het Ijzeren Gordijn in 1989 viel, al vindt ze dat Oost-Berlijn er nu wel beter uitziet dan het Westen. "Ik had geen idee dat de muur zou vallen, maar mijn broer wist het wel. Hij was een spion, denk ik. Mijn hele leven is de Siegessäule al een belangrijk symbool voor me. Het staat voor vrijheid, vroeger en nu", besluit Martina haar verhaal.

De zon heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een heldere sterrenhemel als we aanleggen bij de Holzmarkt. Een coöperatieve gemeenschap met werk en leefruimten en horecagelegenheden op de oever van de Spree. Het is tijd voor de afterparty of een drankje met uitzicht op het water, waarbij het glas geheven wordt op de vrijheid en de aanstaande Christopher Street Day.

Identiteit
De Siegessäule, die een belangrijk symbool is in het leven van Martina, is ook een een mijlpaal tijdens de Pride March. De parade begint bij de Kurfürstendamm en zal eindigen tussen de Vrijheidszuil en de Brandenburger Tor. Het is druk rondom het startpunt bij de bekendste winkelstraat van Berlijn. De menigte maakt zich op voor de demonstratie. Hier en daar wordt er nog iemand geschminkt, men heeft kosten nog moeite gespaard om zichzelf op deze dag van hun mooiste kant en als hun ware ik te laten zien. Het thema van dit jaar is ‘Mein Körper, mein Leben, meine Identität’ en voor de meesten die we spreken is hun lichaam allesbepalend voor hun identiteit. 

"Ich finde es Kunterbunt und Crazy"

Aan de rand van de stoet op de Kurfürstendamm staat een groep mannen in Adamskostuum. Een van hen draagt een bord met de tekst: Welke norm is leidend? Als we vragen welke norm er voor hen dan leidend is, blijft men het antwoord schuldig en staan ze in hun spreekwoordelijke hemdje. Het zullen de zenuwen zijn. Al die duizenden mensen die naar je kijken, je moet er maar tegen kunnen.

Gisela, een Duitse vrouw van tachtig met geblondeerd en getoupeerd haar en een gouden Lee Towers-bril geniet met volle teugen: "Ich finde es Kunterbunt und Crazy!" Ze kijkt naar de stoet die langstrekt. Lopers gaan voor trucks en een van de mannen die meeloopt is moslim. Type bear, blank met een djellaba aan. Hij raakt geëmotioneerd als hij probeert uit te leggen waarom hij een paar jaar geleden is bekeerd tot dat geloof: "Aan die keuze ging een gevecht van jaren vooraf. Met mijn omgeving en vooral met mezelf. De islam is niet homofoob, het zijn mensen die de religie homofoob maken, maar die last vind ik soms zwaar om te dragen." De Duitse hoofdstad is een toevluchtsoord voor iedereen die in zijn of haar geboortestreek niet geaccepteerd wordt. Dat geldt voor iemand uit Frankfurt die middels een spandoek aan anderen vraagt hoe hun ideale Duitsland eruitziet, maar ook voor een groep jongeren uit het Russische Sint-Petersburg, waar ze voortdurend het risico lopen opgepakt en vervolgd te worden door Poetins anti-homopropagandawetgeving.

Als je de Canal Parade in Amsterdam gewend bent dan ervaar je in eerste instantie wellicht een cultuurshock. De deelnemers aan de Berlijnse Pride zijn mensen en organisaties die opkomen voor LHBTQ-rechten en hebben een activistische achtergrond. Dat maakt Christopher Street Day uniek. Wat ’s middags op de Kurfürstendamm begint als een demonstratie, eindigt bij de Siegessäule als één groot Festival der Liebe. Al snel vervagen grenzen tussen officiële deelnemers en toeschouwers. Man, vrouw, LHBTQ en hetero: iedereen gaat in elkaar op en vormt een grote stoet met een krachtige boodschap. Het is hier niet zien en gezien worden, maar samen strijden en vieren. Opvallend is ook de relaxte sfeer onderweg. Langs de route is veel groen, in plantsoenen en op het gras van de Scandinavische ambassade zitten groepjes mensen. Ze picknicken, of drinken een zelf meegebracht biertje. Sommigen hebben een boodschappenwagentje omgebouwd tot dj-booth.

Men wil te allen tijde een situatie voorkomen als in 2010, tijdens de Duisburgse Loveparade.

Misschien trokken er dit jaar meer mensen dan tevoren naar de hoofdstad, maar het duurt langer dan voorgaande edities eer de menigte de finish op de Strasse des 17. Juni bereikt. Ineens pakken donkere wolken zich samen boven de Brandenburger Tor. Er is storm op komst en de organisatie besluit het slotfeest af te gelasten. Men wil te allen tijde een situatie zoals tijdens de Duisburgse Loveparade in 2010, waarbij 21 mensen stierven, voorkomen. Er klinkt geen onvertogen woord, niemand is boos of teleurgesteld. Mensen gaan naar huis of naar een van de vele afterparty's in de stad.

Alleen bezoeker Stella vindt het jammer dat ze de dj waarvoor ze uit Frankfurt naar Berlijn is gekomen nu niet meer kan zien, maar ze heeft genoten van de dag. Net als de half miljoen mensen die hebben bewezen dat het niet uitmaakt wie je bent, als je jezelf maar in de recht in de spiegel aan kunt kijken en trots bent op je lijf, je leven en je identiteit.

Beeld: Julian Buijzen

Met dank aan: visitBerlin en Pink Pillow Collection, Berlin