Hanna van Vliet: “ANNE+ toont hoe de wereld er volgens ons uit zou moeten zien”

De serie ANNE+, over het leven van een twijfelende twintiger in Amsterdam, maakte van Hanna van Vliet een queer icoon. De levens van de 29-jarige actrice en haar bekendste personage zijn nauw verweven, zeker nu Anne met haar bioscoopdebuut ook het witte doek verovert. “Je kunt er niet van uitgaan dat alle termen voor elke kijker gesneden koek zijn.”

We spreken Hanna van Vliet daags voor de wereldpremière van het bioscoopvervolg ANNE+. Filmmuseum Eye is de plek waar cast en crew na anderhalf jaar het eindresultaat aan de buitenwereld presenteren. Ter gelegenheid van de première - én Coming-Outdag - zal de A’Dam Toren naast de bioscoop vanavond in regenboogkleuren worden getooid. De hoofdrolspeelster is gezond gespannen. “Dit voelt meer dan andere films of series waar ik in te zien ben als ons kindje”, lacht ze. “Er is geen enkele rol die zo aansluit bij mijn eigen leven. En voor ons kindje is dit momenteel het hoogst haalbare: een echte bioscoopfilm.”

Jullie hebben met ANNE+ prominente queer rolmodellen gecreëerd die er nog niet waren. Wat merk je daarvan in het dagelijks leven?
“We krijgen veel berichten van queer personen die ons via sociale media benaderen. Maar ook op straat word ik een paar keer per week aangesproken. Het zijn vaak jonge mensen, veel van hen zijn queer, die mij bedanken voor de serie omdat ze zich er zo in herkenden. Ik heb al talloze verhalen gehoord van mensen die uit de kast durfden te komen nadat ze de serie hadden gezien.”

Krijg jij die berichten persoonlijk via je socials?
“Of via het kanaal van de serie, daar kunnen scenarist Maud Wiemeijer, regisseur Valerie Bisscheroux en ik alle drie bij. Maar ik probeer de lange, persoonlijke verhalen van mensen altijd serieus en goed te beantwoorden. We merken dat een deel van de kracht van ANNE+ ook is dat we benaderbaar zijn. We krijgen zulke enthousiaste reacties tijdens Q&A-sessies: ‘Zo tof dat jullie ook in het echt queer zijn en dat we in levenden lijve met jullie kunnen praten’. Dat is iets wat Maud, Valerie en ik hebben gemist toen we jonger waren. We hadden zelf niet van dat soort queer rolmodellen van onze eigen leeftijd die we durfden aan te spreken.”

Hanna zat niet aan de tafel waar de eerste ideeën voor de serie werden bedacht. Maar sinds zij gecast werd als Anne is zij wel co-creator; de actrice denkt samen met Maud en Valerie mee over de loop van de serie en de inhoud van de film. De makers omschrijven Anne als een hybride van hen drieën. Zowel hun positieve als hun negatieve eigenschappen zijn in het innemende, maar ook grillige hoofdpersonage terug te vinden.

Hoe heeft ANNE+ jouw persoonlijke leven veranderd?
“Ik denk dat Anne mij heeft geholpen de laatste stap in mijn zelfacceptatie als queer vrouw te maken. Het is voor mij een enorme stap geweest zo uitgesproken te zijn over mijn queer zijn.”

De serie probeerde juist duidelijk te maken dat queers gewone mensen zijn met dezelfde gevoelens als hetero’s. In de film wordt veel meer het anders-zijn van de queer community gevierd.
“De film is met ons meegegroeid; wij zijn nu ook vijf jaar verder dan toen we de eerste serie maakten. Ik ben mij, naast mijn seksualiteit, bewuster geworden van mijn genderexpressie, dat was voor mij een nieuwe stap. Sowieso kun je in een film meer de diepte in: er is meer tijd voor langere scènes en meer gesprekken over thema’s die de gemeenschap belangrijk vindt.”

“We hebben geprobeerd queer seks op een manier in beeld te brengen die ik zelf nog niet heb gezien”

Alles komt langs in de film en wordt ook uitgelegd: non-binair zijn, drag, transgender personen. Bestond er een risico dat de film daarmee te pamflettistisch werd?
“Ik vind niet dat het uitleggerig wordt. Wel wilden we met deze film heel bewust de verschillen binnen de gemeenschap tonen en vieren. We hebben deze film niet alleen gemaakt voor de queer fans die al van Anne houden, we hopen ook niet-queer personen te bereiken. In die groep zullen mensen zitten die nog nooit van non-binaire personen hebben gehoord: dan moet je de ruimte pakken om dat uit te leggen. Je mag er niet van uit gaan dat alle termen voor iedere kijker gesneden koek zijn.”

Een belangrijke verrijking van het ANNE+-universum in de bioscoopfilm is de non-binaire Lou, gespeeld door acteur Thorn de Vries. De charismatische dragking zet de polyamoreuze langeafstandsrelatie tussen Anne en haar vriendin Sara op scherp en zet het titelpersonage flink aan het denken over haar doelen en verlangens in het leven. De flirt tussen Lou en Anne loopt – kleine spoiler – uit op een seksscène die in meerdere opzichten uniek mag worden genoemd in de Nederlandse filmgeschiedenis. De hoofdrolspeelster noemt het een groot voordeel dat zij en Thorn al vrienden waren voordat die werd gecast voor de film: “Dat gaf ons veel vrijheid om samen onze weg te vinden in de intieme scènes.”

Hoe bereid je je voor op zo’n seksscène met een strapon?
“Seksscènes zijn altijd spannend om te spelen; het voelt superkwetsbaar om jezelf zo bloot te geven. Thorn en ik draaiden de scène drie maanden na diens operatie. Intieme scènes in ANNE+ draaien we altijd heel naturel, dus de kijker ziet alles: imperfecte huid, puistjes en ook littekens. Ik vind dat ontzettend tof, als ik eerlijk ben.”

Jullie hebben de scène vaak doorgenomen in trainingspakken, las ik. Uiteindelijk is het natuurlijk een heel technische aangelegenheid.
“Natuurlijk, seksscènes zijn tijdens het draaien ontzettend technisch. Natuurlijk hoop je dat het publiek dat niet merkt en dat het op het witte doek toch sexy of opwindend oogt. Maar tijdens het opnemen staan er vijftien man crew om je heen en ben je vooral heel praktisch aan het nadenken: waar gaat mijn hand nu heen, welk lichaamsdeel komt nu in beeld? De sfeer wordt geen moment daadwerkelijk geil, als mensen dat al mochten denken.”

Ervaar jij als acteur een verschil in het draaien van queer en hetero seksscènes?
“Nee, dat niet. Maar het draaien van deze scène was wel heel bijzonder. We hebben geprobeerd queer seks op een manier in beeld te brengen die ik zelf nog niet heb gezien. Het is in de film een superkwetsbaar moment tussen twee mensen die heel liefdevol met elkaar omgaan en die heel open communiceren over wat zij met elkaars lichamen willen doen op dat moment.”

En nadien wordt er niet weggesneden, maar wordt er nagepraat.
“We vonden het heel belangrijk dat element van seks óók te laten zien. We wilden seks tonen op een manier waarvan wij denken dat het goed en leuk is: in een veilige omgeving, waarin je met respect voor elkaar kunt uitspreken wat je wilt en wat je fijn vindt.”

“Ik hoop dat hetero kijkers denken: wow, wat een toffe mensen zijn dat, wat is die queer community leuk”

De wereld van ANNE+ is sowieso bijna een utopie en schetst een bestaan dat voor veel gays nog toekomstmuziek lijkt. In seizoen 2 wordt wel een geval van anti-homogeweld genoemd, maar het overkomt heel bewust niet een van de vaste personages. Iedereen mag zijn wie hij, zij of hen wil en wordt daar nooit vreemd om aangekeken.

Is de serie soms niet té utopisch?
“Ik denk dat de manier waarop Anne het leven ervaart best overeenkomt met de manier waarop ik het leven ervaar. Maar tegelijkertijd besef ik heel goed dat dat voor veel queer personen een utopie is. Ik snap goed dat het een groot privilege is om als witte cisgender vrouw op dit moment in Amsterdam mijn queerzijn te kunnen ervaren. Het merendeel van de queer personen in de wereld – en zelfs in Nederland – heeft die luxe niet. We vinden het belangrijk te schetsen hoe wij vinden dat de wereld er overal uit zou moeten zien. Om iets te normaliseren moet je een voorbeeld stellen, laten zien: kijk, dit gebeurt er als je niet moeilijk doet over mensen die anders zijn.”

Wat hoop je dat niet-queer personen denken wanneer ze de film zien?
“Dat het prima is als je op zo’n gewone manier omgaat met mensen die seksualiteit of gender anders ervaren dan jij. De queer scene is ontzettend open, het is een leuke, tolerante arena. Ik hoop dat hetero kijkers denken: wow, wat een toffe mensen zijn dat, wat is die queer community leuk! Dat zijn ook geluiden die we hebben teruggehoord van hetero’s die de serie hebben gekeken.”

Anne zelf is overigens verre van utopisch. Je kunt zelfs bepleiten dat ze best veel nare kantjes heeft: ze is egocentrisch, wispelturig, houdt vaak geen rekening met anderen.
“Ik vind dat juist ontzettend leuk aan Anne. Als je naar vrouwenrollen door de geschiedenis heen kijkt, gaat het vaak om personages die door de male gaze zijn gecreëerd. Ze worden geseksualiseerd, gestereotypeerd als slachtoffer of juist als perfecte schoondochter. Anne is een perfect flawed character: het is iemand met ontzettend veel gebreken. Maar dat maakt haar voor veel kijkers juist heel herkenbaar. Ieder mens worstelt met de problemen en twijfels die Anne heeft.”

Er zijn twee series, er is een bioscoopfilm. Hoe lang gaat Anne nog mee?
“We hopen natuurlijk dat het een soort klassieker wordt, dat mensen over twintig jaar over ANNE+ praten zoals wij The L-Word op handen dragen. Natuurlijk willen we nog méér maken, we zouden dolgraag nog een seizoen draaien. Of nog een film. Maar er ligt op dit moment nog geen concreet plan.”

Het zou zo fijn zijn als we ook weer meer van de andere personages zien. Die kwamen er wel wat bekaaid vanaf.
“Ja, het was een bittere pil om onze darlings voor nu even te killen. Maar we moesten in de biosoopfilm bewust terug naar het hoofdpersonage. Anders was het een mozaïekfilm geworden en dat wilden we niet. Maar je hebt gelijk: het universum van Anne biedt nog zoveel kansen en zoveel toffe personages waar we nog zoveel over te vertellen hebben.”

ANNE+ is nu te zien in de bioscoop.

Beeld: Rutger Geleijnse | Visagie: Clayton Leslie | Pak Hanna: Ilke Paddenburg