Hoe Kristianus (71) zijn eenzaamheid de baas werd

12 jaar terug belandde Kevin, de partner van Kristianus van der Waag (71), in een zorginstelling. De reden daarvoor hield hij jaren geheim, zijn verdriet droeg hij alleen. “Pas toen ik open was over mijn situatie, kwam de hulp van alle kanten. Het is belangrijk om dapper te zijn.”

Op Tweede Paasdag 2010 werd Kevin niet meer wakker. Hij belandde in een coma. Kristianus bracht zijn partner met spoed naar het ziekenhuis, waar hij werd doorverwezen naar het Amsterdam Medisch Centrum. Daar bleek dat de onbehandelde hiv-infectie waar Kevin al jaren mee rondliep ernstig hersenletsel had veroorzaakt. Zijn hypothalamus, zijn interne thermostaat, functioneerde niet meer. Hoewel Kevin wonder boven wonder genoeg herstelde om uiteindelijk te worden ontslagen uit het ziekenhuis, is hij sindsdien, in Kristianus’ woorden, ‘helemaal gaga’. “Hij leeft nu in zijn eigen waanwereld.”

Alleen met het verdriet

De reden dat Kevin in een verzorgingshuis belandde hield Kristianus ("zeg maar Kris") jaren geheim. “Het is afschuwelijk, maar zo is het leven. Niemand wist dat Kevin hiv had en ik wilde hem niet tegen zijn wil outen. Alleen zijn moeder heb ik het verteld, maar die schreef hem meteen ten dode op, waarna het contact volledig verwaterde." Zo werden Kris' gevoelens van eenzaamheid steeds erger. "Ik heb het verdriet lange tijd helemaal alleen gedragen. Ik verloor ook veel vrienden. Ze vonden het lastig bij Kevin in de buurt te zijn, omdat ze niet wisten hoe met hem om te gaan. Ik heb dat mettertijd geleerd. Eén keer per week neem ik hem mee op pad. Als ik met hem op stap ga en er komt ergens muziek uit een radio, dan begint Kevin spontaan te dansen, midden op straat. En ik? Ik dans met hem mee. Kevin is heel happy in zijn hersenaandoening. Hij vindt zijn eigen wereld duizend keer leuker dan de onze. Eigenlijk vindt hij dat wij allemaal psychiatrische hulp nodig hebben.”

Kris en Kevin

Kris en Kevin leerden elkaar kennen in 1995. Kris werkte bij de Kinderbescherming, Kevin was een door Martha Graham opgeleide danser, die na zijn studie in Europa beland was om Grahams techniek aan dansers aan de andere kant van de oceaan bij te brengen. Kris: “Ik was op slag verliefd op deze bloedmooie man. Ik zat destijds al 13 jaar in een relatie met een ander, maar heb die uiteindelijk verbroken om met Kevin te kunnen zijn. We ontmoetten elkaar in de tijd dat Kevins contract af zou lopen en we waren allebei toe aan iets nieuws. Ik zei mijn baan op en samen zijn we een biologisch café-restaurant begonnen op de Tweede Helmersstraat in Amsterdam: De Groene Gewoonte, niet gehinderd door enige ervaring met het runnen van een zaak. Kevin kookte en ik deed de bediening, administratie en het schoonmaken.”

De diagnose

In de tijd dat Kris en Kevin hun restaurant openden, begon Kevins zicht achteruit te gaan. Maar tijdens een controle viel de oogarts nog iets anders op. “Hij meende in Kevins ogen te zien dat hij hiv had – blijkbaar kun je aan de iris heel veel aflezen over iemands gezondheid. We hebben ons beiden laten testen: Kevin was positief, ik niet. Maar hij ontkende het, wilde niet aan de medicatie. Daarbij werd hij de jaren die volgden door glaucoom [een verhoogde oogdruk – red.] ook nog eens langzaam blind. Wat ik frappant vond: hoe weinig hij ook zag, Kevin bleef wel kleding en hoeden maken, op gevoel – hij is altijd heel creatief geweest.”

Leven uit een auto

Vijf jaar lang runden Kris en Kevin hun restaurant en vijf jaar lang maakten ze geen winst. “Biologisch was een nieuw gegeven voor mensen. Er kwamen alleen maar geitenwollensokkentypes en die dronken nauwelijks, dus wij verdienden bijna niets. Na die vijf jaar konden we de huur niet meer betalen en hebben we het restaurant moeten sluiten.” Daarmee verloor Kris ook zijn woning, die zich boven het restaurant bevond. “In de 2,5 jaar die volgden heb ik voornamelijk vanuit mijn auto geleefd. Af en toe sliep ik bij Kevin, maar zijn huis was helemaal volgebouwd met spullen uit het restaurant. Het waren moeilijke, eenzame tijden. Het was echt paniekvoetbal. Vreemd genoeg lukte het me ondanks alles wel om te relativeren. Dan zat ik op een bankje in het Westerpark en dacht ik ineens: goh, dat zonnetje op m’n bol is toch wel lekker.”

Tekst gaat verder onder foto.

Lachend naar het einde

Na de sluiting van het restaurant ging de gezondheid van Kris’ ouders rap achteruit. Hij werd hun mantelzorger en kijkt daar met warme gevoelens op terug. “Het was zwaar, maar ook heel intiem. En soms erg grappig, bijvoorbeeld wanneer ik mijn vader moest helpen een urinecondoom om te doen. Daar hebben we hard om kunnen lachen.” Nadat zijn ouders overleden, kreeg Kris een bescheiden erfenis, waarmee het hem lukte een huurwoning te bemachtigen in Amsterdam-Noord, waar hij samen met Kevin in trok. Ook vond hij een nieuwe baan, als gezinsvoogd. “Zeer zwaar werk. Ik ontfermde me over zo’n twintig gezinnen die onder toezicht stonden van de Kinderrechter, allemaal heftige gevallen van incest en vastgelopen gezinssituaties.”

Gespreken met Beatrix

Met Kevin ging het in die tijd steeds slechter. “Ik was veel weg voor werk en zag dat hij steeds suffer werd. Hij begon wartaal uit te slaan, ik vermoedde dat hij depressieve klachten had.” En toen kwam die Tweede Paasdag in 2010 dat Kevin in een coma raakte. Eenmaal fysiek hersteld verhuisde hij naar een zorginstelling. “Daarna is hij nooit meer de oude geworden.” In eerste instantie haalde Kris zijn partner ieder weekend op uit het verzorgingshuis, maar dat heeft hij langzaam afgebouwd. “Hij had hallucinaties en voerde hardop gesprekken met mensen die er niet waren: B.B. King, Beatrix, zijn moeder. Hij was altijd vrolijk, maar het was wel op het krankzinnige af. Het liefst wilde hij de hele tijd bij mij blijven, maar ik kon het op een gegeven moment niet meer opbrengen. Het liefst had ik hem bij me gehouden, maar ik moest ook aan mijn eigen gezondheid denken.”

Tekst gaat verder onder foto.

Op staande voet

Zijn collega’s vertelde Kris dat hij er een zorgtaak bij kreeg. “Ik vroeg of er iets aan mijn zware caseload gedaan kon worden. Op een gegeven moment liet ik een paar steken vallen, waarna ik op staande voet ontslagen werd. Ik word nog boos en verdrietig als ik daaraan terugdenk – het kwam ze volgens mij wel goed uit mij eruit te wippen, gezien mijn leeftijd en het feit dat ik steeds meer mantelzorg moest verlenen. Gelukkig had ik de tegenwoordigheid van geest mijn ontslag aan te vechten via de rechter. Ik werd in het gelijk gesteld, waarmee ik in ieder geval niet in de bijstand belandde.”

Vragen om hulp

De beslissing waar Kris nog steeds het meest trots op is, is dat hij toen Kevin steeds zieker werd besloot om psychische hulp te zoeken. “De dag nadat ik ontslagen werd, had ik mijn intakegesprek. Vijf jaar lang ben ik iedere week naar de GGZ-therapeut geweest, waar ik de nodige tranen heb gelaten, maar op wie ik ook boos ben geweest, omdat ik zoveel meer wist over hiv en blindheid wist dan mijn hulpverlener. ‘Moet ik dan alles zelf doen?’ riep ik dan. Het heeft me wel enorm geholpen om die woede en het verdriet te kunnen uiten. Hoe zwaar en eenzaam die jaren ook waren, ze hebben me veel geleerd over zelfredzaamheid.”

Kris, genderverrassing

In die vijf zware jaren gebeurde er ook iets moois. Uva Pride, het regenboognetwerk van de Universiteit van Amsterdam, vroeg Kris als alumnus toe te treden tot hun bestuur. “Zo kwam ik ineens in aanraking met allemaal jonge mensen die me een nieuwe wereld lieten zien, die me leerden dat het er niet toe deed wat iemands gender is of wat die aantrekt. Die contacten maakten me op slag minder eenzaam. Ik werd ook ambassadeur voor Roze 50+ en actief deelnemer van Roze Stadsdorp Amsterdam. Zelf ben ik me ook steeds vrijer gaan kleden. De ene dag een jurk, de andere een pak. Op een feestje in Club NYX werd ik aangesproken door modeontwerper Bas Kosters, die me vroeg waarom ik er altijd zo bijzonder uitzag. ‘Ik ben Kris, genderverrassing’, zei ik. Hij schreef er een artikel over en sindsdien word ik door allemaal modemensen gevraagd als model. Wie had dat gedacht. Op mijn 71ste sta ik regelmatig op een podium te dansen en loop ik mee in catwalkshows. Onbewust denk ik dat ik een beetje van Kevins creativiteit ben gaan overnemen, nu hij niet meer in staat is daar uiting aan te geven.”

Nieuwe vriendschappen

Door zijn betrokkenheid bij UvA Pride, het activisme en de modewereld, maakte Kris allemaal nieuwe vrienden en begon hij de buitenwereld weer meer op te zoeken. Dat leidde er uiteindelijk toe dat hij steeds meer met zijn omgeving begon te delen wat zich allemaal afspeelde in zijn privéleven. “Ik nam Kevin onder meer mee naar borrels van de Hiv Vereniging en Poz&Proud. De mensen daar deden me beseffen dat ik ouderwets dacht over hiv. Dat Kevin en ik ons niet hoefden te schamen voor onze situatie. Dat er inmiddels goed met hiv te leven valt. Het open kunnen zijn daarover bracht een kentering teweeg in mijn geestelijke gezondheid.” Dat hij Kevin veel meeneemt naar borrels heeft nog een andere reden. “Ik ben 13 jaar ouder dan hij, de kans is groot dat ik eerder overlijd en ik wil dat hij dan mensen heeft die naar hem omkijken, zodat hij niet alleen achterblijft. Overigens, mochten lezers van dit verhaal zich geroepen voelen, Kevin kan nog wel een paar buddy's gebruiken, die al dan niet regelmatig met hem een paar uurtjes op stap willen gaan."

Tekst gaat verder onder foto.

Een tegen eenzaamheid

Het zou goed zijn als we allemaal wat meer naar elkaar omkijken, vindt Kris, maar het verhaal heeft volgens hem twee kanten. “Mensen wisten niet wat zich bij ons thuis afspeelde, omdat ik er niet klaar voor was ons verhaal met mijn omgeving te delen. Sinds ik open ben over onze situatie, komt de steun van alle kanten. Kleine gebaren die veel voor me betekenen. Zo heb ik een queer vriend uit Denemarken die me komt helpen met achterstallige klussen en werk in de tuin, iemand die me helpt het huis schoon te maken en komen mijn bovenburen regelmatig overgebleven eten langsbrengen – soms verdenk ik ze ervan dat ze expres te veel koken. Ook Facebook is voor mij een grote steun geweest. Daarop deel ik bijna alleen maar over lhbtiq+ onderwerpen en dat levert allemaal mooie gesprekken en vriendschappen op. Heerlijk vind ik het, de fase waar ik nu in zit.”

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de Rijksoverheid. Benieuwd wat jij kunt doen tegen eenzaamheid? Ga naar eentegeneenzaamheid.nl/dit-kun-jij-doen/

Beeld: Jasper Koekoek