“Ik wil de menselijke kant van dit monsterlijke verhaal laten zien”

Nick Bruckman maakte Bleeding Love, een toneelstuk over de gruwelijke Groninger hiv-zaak, vanuit het perspectief van de daders. “Ik wil verkennen hoe ze tot deze actie zijn gekomen.”

In 2006 werd Groningen opgeschrikt door het bizarre verhaal van seksfeesten waarbij jongens en mannen buiten hun weten om opzettelijk werden geïnfecteerd met hiv. Bezoekers zouden op particuliere seksfeesten worden gedrogeerd en worden geïnjecteerd met hiv-positief bloed. De twee daders kregen in een strafzaak respectievelijk acht en vijf jaar gevangenisstraf. Dit jaar komt theatermaker Nick Bruckman met Bleeding Love, een stuk over de zaak.

Weet je nog wat er door je heen ging toen je zelf het nieuws over de Groninger hiv-zaak las?
“Ik vond de berichtgeving een beetje gek. Er werd heel erg vanuit gegaan dat er een dader was en een slachtoffer, terwijl dat volgens mij in het begin nog helemaal niet duidelijk was. De politie heeft zich actief opgesteld, zocht slachtoffers bij elkaar die allemaal hiv-positief waren, iemand heeft het verhaal verteld van opzettelijke infectie met drogering en injecties, en toen hadden ze ineens allemaal datzelfde verhaal. Er zijn zeker mensen die tijdens die feesten onbewust zijn geïnfecteerd met hiv, maar er meldden zich ook slachtoffers waarbij het niet mogelijk is dat ze het op die manier hebben opgelopen. Zij bleken een andere stam van het virus te hebben.”

“De kranten zochten heel erg naar een zwart-witverhaal”

Vond je het stemmingmakerij?
“Iemand injecteren met seropositief bloed, dat is natuurlijk niet normaal. Wat ik gek vond aan de berichtgeving is dat het als iets psychotisch werd gebracht. Het idee dat je mensen opzettelijk dezelfde status wil geven als jezelf is niet psychotisch. Het is niet wenselijk, maar het geeft blijk van iemand die erg egoïstisch is en heel weinig verbinding voelt met de rest van de samenleving. Ik vind het een beetje vergelijkbaar met mensen die nu illegale coronaparty’s organiseren, opzettelijk risico’s nemen en creëren voor anderen. Het is denk ik een beetje dezelfde impuls: het kan ze gewoon niet schelen. Het geeft iets weer over hun positie in de samenleving.”

Wat denk je dat het deed met het beeld dat mensen hebben van gay mannen die leven met hiv?
“Ik ben zelf hiv-positief. Voordat ik hiv had, stond ik er nooit zo bij stil en droeg ik misschien zelf ook bij aan stigmatisering van mensen met hiv. Toen hiv en aids vrij nieuw waren en er weinig over bekend was, zorgde dat voor een onbestemde angst voor homo’s. Die is later overgegaan in een onbestemde angst voor mensen die een levensstijl hadden waardoor ze een groter risico liepen – en jij dus ook, als je met hen omging. Toen deze zaak een paar jaar geleden opnieuw in het nieuws kwam, omdat de zaak over moest, was mijn eigen hiv-infectie nog heel vers. Er werd in de krantenkoppen heel erg gezocht naar een zwart-witverhaal.”

En zo zwart-wit is het verhaal volgens jou niet?
“In deze zaak wordt het daderschap onlosmakelijk verbonden met geïnfecteerd zijn. Terwijl het moreel gezien heel weinig zin heeft om na te denken over wiens schuld het is dat je hiv hebt gekregen. Het is een virus dat geen moraliteit kent. Seks is bedoeld om zo dicht mogelijk bij iemand te zijn. En we moeten allemaal ons best doen om daar geen chronische ziekte aan over te houden, eentje waarbij de hele samenleving moet bijdragen zodat jij in leven kunt blijven. Maar het hele idee van verantwoordelijkheid rondom seks is supercomplex. Er is rond seks al genoeg om je schuldig over te voelen. Ik denk dat je moet proberen beslissingen te nemen waar je naderhand ook nog blij mee bent. Hoe minder we over onszelf een bepaalde moraliteit uitroepen, hoe succesvoller we daarmee om kunnen gaan. Ik denk dat het goed zou zijn om die moraliteit er een beetje uit te halen. Dat idee dat je gefaald hebt, of een fout gemaakt hebt, als je wél een keer seks hebt zonder condoom.”

Toch krijgen mensen die leven met hiv vaak te maken met het stigma dat zij dat wel aan zichzelf te danken zullen hebben.
“Juist. Tijdens de repetities voor dit stuk zei een van de acteurs: het kan gewoon komen doordat je de verkeerde vertrouwd hebt. Dat bedoelde hij vast goed, maar dat soort opmerkingen laat zien hoe moreel wij denken over mensen die hiv hebben. Alsof ‘slechte’ mensen ‘goede’ mensen besmetten. Dat vind ik onzin. Als je hiv hebt en netjes je medicatie slikt, kun je het virus niet meer doorgeven aan anderen. Hiv wordt juist vooral verspreid door mensen die van zichzelf niet weten dat ze het hebben.”

Wat wil je zeggen met het stuk?
“Ik wil een nieuw perspectief bieden, door het in de context te plaatsen van hoe we liefhebben. Het stuk kijkt naar hoe de daders elkaar ontmoeten, tot aan het moment dat de opzettelijke besmettingen staan te gebeuren. Ik wilde kijken naar een vorm van liefhebben die heel moeilijk te begrijpen is, een vorm waarbij we onszelf en anderen schade toebrengen. Ik wilde motieven en impulsen onderzoeken die we in het dagelijkse leven moeten wegstoppen om ons leven normaal te kunnen leiden. Ik denk dat dat in het theater goed kan.”

Het verhaal wordt verteld uit het perspectief van de daders, in plaats van de slachtoffers. Heb je met de daders gesproken?
“Nee, dat heb ik wel geprobeerd, maar het is niet gelukt. Wel heb ik met de behandelend psychiater gesproken. Ik heb ook geprobeerd om met slachtoffers te spreken, maar dat vond ik toch onkies. Het voelde als het geven van een trap na, omdat ik al wist dat ik een stuk wilde maken over hoe de daders tot het punt kwamen te doen wat ze gedaan hebben. Het moest een verhaal worden, geen onderzoeksstuk.”

“De Groninger hiv-zaak is voor mij de meest monsterlijke versie van wat hiv met mensen kan doen”

Dus je wilde laten zien hoe de daders tot hun actie zijn gekomen?
“Ja. Hoe je binnen een relatie, wanneer je erachterkomt dat je partner hiv-positief is, besluit dat je zelf ook hiv-positief wil worden. Wat is de gedachtegang daarachter? En hoe kom je dan ertoe dat je ook anderen wil besmetten? Ik wilde graag een modern verhaal over hiv op het toneel brengen. Er zijn al heel veel verhalen over de tijd dat het een plaag was waar zoveel mensen aan zijn overleden. Ook de meeste nieuwe verhalen over hiv gaan daarover, het is altijd in de context van hoe dodelijk hiv vroeger was. Dat wilde ik graag anders doen. Ik had natuurlijk een romcom kunnen maken, maar ik denk dat het onderwerp daarvoor te dicht bij mezelf staat. Ik wilde juist dingen onderzoeken die ik niet snap, over hiv in het hier en nu, en over hoe een hiv-diagnose je identiteit en realiteitsbeleving kan beïnvloeden.”

Wat deed je hiv-diagnose met jou?
“Ik weet nog goed dat ik de diagnose kreeg, en dat voor mijn gevoel een stigma zich binnenstebuiten keerde. Hetgeen ik altijd als verwerpelijk zag, was ik nu zelf. Dát was vooral mijn trauma, in plaats van de angst om eraan dood te gaan. Dat vond ik het onderzoeken in een verhaal waard. De Groninger hiv-zaak is voor mij de meest monsterlijke versie van wat hiv met mensen kan doen. Het is iets wat ik niet begrijp. Daarom vind ik het als theatermaker interessant om te proberen dáár de menselijke kant van te laten zien. Want het verhaal van iemand die strijdt om in leven te blijven, dat heb ik inmiddels wel vaak genoeg gezien.”

Verhalen als deze worden door sommige leden van onze gemeenschap een beetje gezien als een smet op de hele gemeenschap. Zo van ‘daar heb je die vieze homo’s weer met hun wangedrag’. Denk jij er ook zo over?
“Ik sprak onlangs met een Amerikaanse academicus die ook veel over deze zaak schreef. Hij vertelde dat de daders zwaarder zouden zijn berecht omdat zij met hun handelingen het leven voor de homogemeenschap moeilijker maakten. Dat is goedbedoeld, maar ik vind het ook een nieuwe vorm van discriminatie. Moeten mensen van een minderheidsgroep zich beter gedragen omdat anders de andere leden van die minderheidsgroep eronder kunnen lijden?”

De acteurs die in Bleeding Love spelen zijn zelf niet homo. Er wordt geopperd dat personages die behoren tot een minderheidsgroep vooral gespeeld zouden moeten worden door mensen uit die minderheidsgroep. Wat is jouw mening daarover?
“Ik vind dat een ingewikkelde vraag. In het geval van trans rollen en trans acteurs vind ik dat heel legitiem. We hebben zó weinig trans mensen in beeld gezien, dat ik het goed vind om daar wat strenger op toe te zien. Ik voel me als homo, zéker in het theater, niet ondervertegenwoordigd. En omdat dit stuk gaat over de meest monsterlijke kant van homo-zijn, vond ik het minder erg als het niet door homo’s gespeeld wordt. Bij een liefdesverhaal tussen twee homo’s, vind ik het belangrijker dat de rollen ook door homo’s gespeeld worden. Als acteur op toneel is een klein beetje afstand van je materiaal ook wel fijn. Zeker bij dit verhaal.”

Bleeding Love is t/m 23 november te zien in de Nederlandse theaters. Meer info en de speellijst vind je op Facebook.

Foto's: Knelis