In memoriam: Jan Kuipers, ex-eigenaar gaysauna Thermos (1942 - 2021)

Op 21 mei 2021 overleed Jan Kuipers. Hij was meer dan 20 jaar eigenaar van de Thermos in Amsterdam: ’s werelds beroemdste gaysauna. Op het hoogtepunt kwamen er meer dan 130.000 bezoekers per jaar om te verdwalen in de tuin der lusten, maar in 2015 ging de zaak failliet. Hoe dat kwam? Voor één keer deed hij bij ons zijn verhaal.

Op sommige avonden was het bij sauna Thermos zo druk dat de rij met geile jongens en mannen tot op de hoek van de straat stond. Jan Kuipers haalde alles uit de kast om zijn sauna te redden, maar het mocht niet baten. In april 2015 sloot de sauna voorlopig haar deuren, om daarna failliet te worden verklaard. Kuipers stond niet graag in de spotlights en praatte al helemaal niet graag met de pers. Voor Winq.nl maakte hij een uitzondering en deed hij één keer zijn verhaal.

“Het heterokoppel waarvan ik Thermos ooit kocht, liet de zaak een beetje verslonzen”

"Het rotste werk deed ik zelf. Overal in het bedrijf hielp ik een handje mee. In de wasserij om de duizenden handdoeken die dagelijks gebruikt werden te vouwen, of als gastheer aan de bar. Ik deed het allemaal en dat moest ook wel. Als je discipline bij je personeel wil afdwingen, moet je zelf het goede voorbeeld geven. Het was hard werken om de Thermos de beste sauna van ons land en ver daarbuiten te maken. Alles moest werken en brandschoon zijn."

Privéjet

"Meer dan twintig jaar geleden kwam ik al als gast in de Thermos. De sauna was van een heterokoppel, dat er stinkend rijk van was geworden, maar de boel een beetje liet verslonzen. De eigenaar liet zich amper nog op de zaak zien, omdat het geld toch wel binnenstroomde. Die man had bij wijze van spreken al een privéjet, terwijl ik nog met mijn fiets naar werk ging. Ik deed toch iets verkeerd, was mijn gedachte."

"Toentertijd werkte ik 25 jaar bij de AMRO Bank, waar ik ooit begon als jongste directeur van Nederland. Er gebeurt van alles bij de bank en dat was best spannend, maar toen de eigenaar van de Thermos hem te koop zette rook ik mijn kans. Het geld om het bedrijf te kopen had ik niet. Ik liet een onderzoek doen en op basis van de cijfers bleek al snel dat er jaarlijks 130.000 bezoekers kwamen en dat er voldoende cashflow was. Uiteindelijk kreeg ik een lening van de bank en werd ik de eigenaar van wat later 's werelds bekendste homosauna zou worden."

Twee vestigingen

"Mijn motto is: never change a winning team. Daarom liet ik als kersverse eigenaar alles zoals het was, maar al snel bleek dat er dingen niet gingen zoals het hoorde. De Thermos had toen nog twee locaties, een dagsauna in de Raamstraat en een nachtsauna in de Kerkstraat. Het personeel van de nachtsauna bleek behoorlijk onbetrouwbaar en er werd gehandeld in drugs. Ik ben een fervent tegenstander van drugs. Ik had gemakkelijk poppers kunnen verkopen en daar veel geld aan kunnen verdienen, maar ik heb het altijd geweigerd. Er zijn toen veel mensen ontslagen en vervangen door goede mensen, die gedisciplineerd kunnen werken."

"Waarom er twee vestigingen waren, is me nog steeds niet helemaal duidelijk. Misschien was het vaak te druk voor één locatie of was het technisch moeilijk om een pand vierentwintig uur in bedrijf te laten zijn. Het publiek van de nachtsauna bracht in ieder geval het meeste geld in het laatje, want zij dronken meer en bleven langer hangen. De Thermos mocht geen ordinaire afwerkplek zijn. Er moest kwaliteit geleverd worden en zodoende ging ik op zoek naar manieren om een gast meer aan te kunnen bieden. Al snel kocht ik panden rondom de toenmalige dagsauna in de Raamstraat en opende er een beautysalon, met kapper en masseur. Ook kwam er een restaurant. Nu ik er zo over nadenk, had ik ook een hotel moeten beginnen. Het kwam regelmatig voor dat mensen van Schiphol rechtstreeks naar de Thermos kwamen, zonder dat ze een hotelkamer hadden geboekt. Ze beleefden dan een wilde nacht in de sauna en gingen ’s morgens afgepeigerd en met hun hoofd in de wolken weer met het vliegtuig naar huis terug."

“Mannelijke gasten vonden vrouwenavonden maar een vies idee”

"Iedereen was bij ons welkom en iedereen kwam bij ons over de vloer, behalve vrouwen. Niet dat ik het niet geprobeerd heb hoor. In de Kerkstraat heb ik Mieke van de Vivelavie geruime tijd een vrouwenavond laten organiseren, maar daar viel niks aan te verdienen. Stond er een "stoot" met grote borsten achter de bar, kwamen daar maar twaalf vrouwen op af. Hup, met z’n allen in de whirlpool en alleen maar aandacht voor elkaar. Wat ze daar deden, daar wilde ik niet bij zijn hoor. Een dag later kreeg ik commentaar van de mannelijke gasten. Die weigerden om nog te komen als er vrouwenavonden waren, want dat vonden ze maar een vies idee."

Magneet

"Nadat ik een nachtvergunning kreeg voor de Raamstraat, heb ik beide sauna’s samengevoegd en die aan de Kerkstraat gesloten. In de hoogtijdagen kwamen daar zo’n 130 tot 140 duizend bezoekers per jaar. Iedereen, van oud tot jong, en in alle soorten en kleuren. De jonge mannen werkten als een magneet: oude mannen vallen op jong en jong valt op jong. Zij moesten dus binnengelokt worden. Dat deden we bijvoorbeeld met gratis entree en welkomstdrankjes."

"Het is geen geheim dat ik op jongere mannen val en daar heb ik ook best gebruik van gemaakt. Tijdens Koninginnenacht of de Gay Pride stond er vaak een rij tot om de hoek. De leuke jongens pikte ik eruit; die mochten via de wasserij naar binnen en het gebeurde weleens dat ik daar dan zelf mee aan de slag ging. Dat maakte de oudere vaste klanten soms zo jaloers dat ze boos werden. Ik antwoordde hen dan altijd dat ik er zelf ook plezier aan moest beleven. Als ik dat niet meer had, zou ik ermee stoppen. Ach, weet je, een tikkeltje hoerig zijn die jongens allemaal, zeker als ze weten waar je geldknop zit. En ik kan best wat missen."

“Dagelijks ontvingen we mannen in een heterorelatie die tijdens de kantoorpauze hun lust kwamen bevredigen”

"Zelf kan ik me niet goed voorstellen dat je zo lang de schijn kunt ophouden en jezelf en je vrouw bedriegt, maar het gebeurde dagelijks. Mannen die een heterorelatie hadden of getrouwd waren en tijdens hun kantoorpauzes of snel na het werk even de sauna binnenwipten om hun lust te bevredigen. Zo kwam er ook regelmatig een man waarvan ik wist dat hij getrouwd was. Ik vroeg aan hem hoe lang hij al toneelspeelde en of hij dat tot zijn dood ging volhouden, want dan moest er een masker op zijn grafsteen komen. Hij kwam al jaren in de Thermos en op een dag zei ik dat ik het hem gemakkelijk zou maken. Indertijd had ik een strandtent in Zandvoort en hij moest daar met zijn echtgenote naartoe komen. Zo gezegd, zo gedaan. Die vrouw had al snel genoeg in de gaten dat het een homotent was en toen viel het kwartje bij haar. Ze snapte ineens waarom hij zo vaak weg was en waarom ze amper seks hadden. Het huwelijk is ondanks deze openbaring niet gestrand."

BN'ers

"In die twintig jaar dat ik de Thermos bezat hebben er veel vips en Bekende Nederlanders de sauna bezocht. Ook mensen die op televisie hetero waren. Die mensen konden betrekkelijk anoniem zijn en hun eigen gang gaan. BN’ers werden natuurlijk wel herkend, maar werden met rust gelaten. De mobiele telefoon heeft er eigenlijk voor gezorgd dat ze steeds minder kwamen. Ze durfden niet meer, omdat er snel en stiekem foto’s gemaakt konden worden met de mobieltjes. Daar begrijp ik trouwens weinig van hoor, zelf heb ik nog nooit een berichtje gestuurd met een gsm."

"Mensen zeiden dat het op een oude-van-dagenhuis begon te lijken"

De jongeren bleven weg

"Het is jarenlang goed gegaan met de Thermos. De sauna heeft veel winst gemaakt, maar het werd steeds minder en uiteindelijk moest ik er privé geld op toe leggen. Jongeren bleven weg en volgens mij komt dat hoofdzakelijk door het internet. Als je nu een date wil scoren, dan kun je dat gemakkelijk vanuit huis regelen. Gewoon achter je computer of met je telefoon en binnen vijf minuten heb je een afspraak. Daar heb je de sauna helemaal niet meer voor nodig. Je kunt gewoon op straat op je mobieltje kijken welke leuke gozer in de buurt is en je hoeft alleen nog maar te vragen naar welk huis jullie zullen gaan."

"Homo zijn is eigenlijk normaal geworden, gelukkig. Maar in de sauna kwamen daardoor minder jongens en het aantal oudere mannen bleef hetzelfde. Dat zorgde voor onrust en teleurstellingen. Er waren mensen die zeiden dat het op een oude-van-dagenhuis begon te lijken en iemand vroeg zelfs of ik hem niet kon bellen als er een paar leuke jongens waren, want dan wilde hij wel komen. Dat maakte me boos, want ik discrimineer niet en vertelde hem dat hij dan maar weg moest blijven."

"Alles hebben we uit de kast gehaald om meer bezoekers te trekken. Paginagrote advertenties stonden er wekelijks in binnen- en buitenlandse bladen en we organiseerden schuimparty’s. Dat was een groot succes en trok veel publiek, voor die ene avond. Daarna was het weer net zo rustig als altijd. Ik heb vaak tegen het personeel gezegd dat het bergafwaarts ging en dat ze hun best moesten doen om de sauna te redden. Ze konden het zelf zien, want ik hield alles bij op spreadsheets die aan de muur hingen. Moest de Thermos inkrimpen? De sauna kleiner maken was technisch onmogelijk, maar ik heb alle mogelijkheden om door te kunnen gaan overwogen."

“Het personeel van de Thermos was geschoold door de GGD, dat wilde ik zo”

Nieuwe concurrent

"Er waren 410 lockers en schone douches. Hygiëne was erg belangrijk en de Thermos voldeed aan alle eisen. Het personeel was geschoold door de GGD en kon de gasten voorlichten over safe sex. Dat kostte veel geld, maar ik wilde dat zo. Jarenlang heb ik een monopoliepositie gehad in Amsterdam, maar in 2013 kreeg ik er een concurrent bij. Sauna Nieuwezijds opende zijn deuren. Die sauna is men gestart met een soort crowdfundingconstructie. 25 particulieren zijn de eigenaar van dat bedrijf. Zij dachten waarschijnlijk allemaal een graantje mee te kunnen pikken van het succes van de Thermos."

Alles uit eigen zak

"Zeven ton van mijn eigen vermogen heb ik in de sauna gepompt om hem te redden, maar het ging niet meer. Er stond zesentwintig man op de loonlijst en alleen al aan salaris en sociale lasten was ik jaarlijks een miljoen kwijt. Op een dag dacht ik bij mezelf dat ik aan de goden overgeleverd zou zijn als ik zo door zou gaan en op 15 april 2015 besloot ik de Thermos voorlopig te sluiten. In eerste instantie altijd met de bedoeling een doorstart te maken."

"Het lot van mijn personeel ging me aan het hart. Sommigen waren al meer dan twintig jaar bij me in dienst en altijd heb ik goed voor ze gezorgd. Bijna iedereen heeft een pensioen, terwijl ik dat helemaal niet verplicht was en na het faillissement heb ik nog 680.000 euro uit eigen zak betaald voor salarissen en andere sociale lasten. Mijn imperium bestond uit vier bv’s waarvan de sauna er één was en die laatste is uiteindelijk op 30 april 2015 failliet verklaard. Volgens de rechter was het appeltje-eitje, want ik stond aan de nette kant van de bank. Er waren geen schulden en ik had alles uit eigen zak betaald; de andere bv’s waren gezond."

"Op zo'n punt zie je pas de ware aard van mensen. Het personeel waarvoor ik tot het uiterste ben gegaan, komt je bestelen op de dag dat de curator aan de slag gaat. Een van de werknemers kwam met een weekendtas naar de beautysalon om daar sportkleding mee te nemen à 200 euro per stuk! Dat doet pijn, maar het zijn nichten uit de eerste categorie hè. Eerst zeiken en later als je ze tegenkomt in het Vondelpark zeggen ze dat ze zo’n mooie tijd in de Thermos hebben gehad. Er zijn er bij die het ook gewoon niet begrijpen. Ze zien alleen een rijke man die in een groot huis woont, maar hebben er geen idee van hoe goed ik voor ze gezorgd heb. De meesten werkten maar dertig uur in de week, hadden een riant salaris en bouwden pensioen op. Het was fijn geweest als ik wat meer waardering had gekregen van mijn personeel."

"Er hebben zich verschillende geïnteresseerde kopers aangediend: Zwitsers, Amerikanen, de eigenaars van Sauna Nieuwezijds en een rijke Rus, die de sauna wel wilde kopen voor zijn vriendje. Het was mijn hoop dat de sauna voortgezet zou worden door een nieuwe eigenaar, maar dat mislukte. Na een moeilijk en lange weg heb ik de panden, op één na, verkocht."

“Na de sluiting van Thermos ben ik in het beruchte zwart gat gevallen”

Erkenning

"In de afgelopen jaren heb ik veel betekend voor de homogemeenschap en daar had ik best meer erkenning voor willen krijgen. Ik heb ook altijd mijn steentje bijgedragen aan goede doelen en initiatieven ondersteund. Het nieuwe Aidsmonument achter het station, met die kralen, daar heb ik ook nog geld voor gegeven. Er is een Jan voor en achter de schermen en ik sta liever niet in de schijnwerpers."

"Het beruchte zwarte gat, daar ben ik wel ingevallen na de sluiting van de Thermos in april 2015. Dubbel en dwars, want op mijn verjaardag diezelfde maand kreeg ik te horen dat ik darmkanker had. Inmiddels ben ik daaraan geopereerd, maar het is nog iedere dag zwaar. Mentaal en fysiek. Verleden jaar ben ik getrouwd met de man waarmee ik al 38 jaar samen ben. We laten elkaar vrij en zijn elkaars bezit niet. Voordat we gingen trouwen hadden we al een samenlevingscontract, maar een huwelijk is juridisch gezien toch beter."

"Nu alles achter de rug is, kan ik mezelf recht in de spiegel aankijken. Ik heb altijd naar eer en geweten gehandeld, mijn personeel heeft twintig jaar lang een goede baas gehad. Mijn huis is hypotheekvrij en ik heb voldoende geld om nog een goed leven te hebben. En het allerbelangrijkste: ik heb nergens spijt van."

Jan Kuipers overleed op 21 mei 2021.