Interview: wat te doen bij seksueel geweld?

Lhbtq-jongeren zijn wereldwijd vaker slachtoffer van seksueel geweld dan hetero jongeren. In een interview legt Iva Bicanic, landelijk coördinator van het Centrum Seksueel Geweld uit hoe je hulp kunt zoeken of kunt bieden wanneer iemand over de grens is gegaan. “Geef iemand zelf de regie en leg keuzes voor.”

Iva Bicanic is initiatiefnemer en landelijk coördinator van het Centrum Seksueel Geweld. Ze is klinisch psycholoog, gepromoveerd onderzoeker, EMDR-therapeut en hoofd van het Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht. Ze studeerde bewegingswetenschappen en psychologie. In 2014 promoveerde ze op het onderwerp verkrachting. Ze geeft antwoord op vijf belangrijke vragen die spelen op het gebied van seksueel geweld.

Hoe vaak komt seksueel geweld voor onder lhbtq-jongeren?

“Lhbtq-jongeren zijn wereldwijd vaker slachtoffer van seksueel geweld dan heteroseksuele jongeren. Uit onderzoek van Nikkelen et al., (2019) blijkt dat ongeveer de helft van de biseksuele vrouwen seksueel geweld heeft meegemaakt. Bij lesbische vrouwen is dit 27 procent, bij hetero vrouwen 21 procent. Van de hetero mannen zegt 5 procent minimaal een negatieve seksuele ervaring te hebben gehad, van de biseksuele en homoseksuele mannen is dit 25 procent.”

Wat kun je doen als je weet dat een vriend of vriendin slachtoffer is van seksueel geweld?

“Het is vooral belangrijk dat je luistert. Blijf kalm, luister echt en laat weten dat je er voor diegene bent. Niet alleen vandaag, maar ook morgen en overmorgen. Een eerste reactie kan zijn: ‘Wat dapper dat je dit deelt. Bedankt voor je vertrouwen. Wat verdrietig dat dit je is overkomen, wat zal je je eenzaam hebben gevoeld. Dit had nooit mogen gebeuren. Hij moet zich schamen, niet jij’.”

Doe niet aan victim blaming, bijvoorbeeld door beschuldigende opmerkingen te maken

“Ook als je niet weet hoe je moet reageren als een vriend of vriendin jou in vertrouwen neemt, kun je dat aangeven. Durf dan ook te vragen hoe je iemand kunt helpen: ‘Sorry ik weet even niet wat ik moest zeggen, maar ik wil er voor je zijn. Wat kan ik voor je doen of betekenen? Hoe kan ik je helpen? ‘ Dat is beter dan het onderwerp vermijden, omdat je niet weet wat je moet zeggen.

Doe niet aan victim blaming. Bijvoorbeeld door beschuldigende opmerkingen te maken of vragen te stellen, zoals ‘Nou dat had je toch wel moeten weten?’, ‘Waarom ben je dan niet weggegaan?’ of ‘Waarom had je dan ook zoveel gedronken’. Daarmee leg je de schuld (onbewust) bij het slachtoffer neer. En geef je het slachtoffer het gevoel dat hij of zij niet gehoord of geloofd wordt. Terwijl diegene zelf vaak al met veel schuld- en schaamtegevoelens kampt.”

Waarom is het van belang om zo snel mogelijk hulp te zoeken na seksueel geweld?

“In de eerste zeven dagen zijn er op medisch, psychologisch en forensisch gebied belangrijke mogelijkheden. Je kunt biologische sporen van de verdachte veilig stellen, een zwangerschap voorkomen, een soa of HIV-besmetting uitsluiten of behandelen. Ook verklein je de kans op een posttraumatische stressstoornis als je snel psychische hulp krijgt. Maar weet dat het nooit te laat is om hulp te zoeken. Dus ook al was het misbruik 10 jaar geleden, zoek dan nog steeds hulp.”

Ook al was het misbruik 10 jaar geleden, zoek dan nog steeds hulp

Op welke verschillende manieren kan hulp worden aangeboden?

“Professionele hulp is er in verschillende vormen. Je kunt bijvoorbeeld medische hulp krijgen van een arts, omdat je pijn hebt of spanning in je lichaam. Het kan ook dat je ernstige psychische klachten hebt ontwikkeld door het misbruik. Bijvoorbeeld een depressie, verslaving, eetstoornis of dat je jezelf pijn doet. Dan is traumabehandeling mogelijk.

Misschien heb je problemen in je relatie, waardoor je hulp van een seksuoloog nodig hebt.  Of heb je hulp nodig met je zelfbeeld, omdat je zo negatief over jezelf denkt en steeds weer in de problemen komt. Je kunt ook ondersteuning krijgen bij het doen van aangifte of een schadevergoeding. Kijk op watkanmijhelpen.nl om te lezen wat anderen heeft geholpen en de hulp te vinden die bij jou past.”

Je hoort nogal eens dat er lange wachtlijsten zijn, voordat het tot concrete hulp komt, of dat het geen zin heeft om aangifte te doen (jouw woord tegen het zijne). Dan is er nog de schaamte-kwestie. Hoe overtuig je iemand dan toch om hulp te zoeken?

“Als jij het gevoel hebt dat iemand bij jou over de grens is gegaan – ook als het juridisch niet strafbaar is – dan nog heb jij het recht om hulp te vragen. En te krijgen. Benadruk dat iemand het verdient om zich beter te voelen of een fijn seksleven te hebben. En dat hulp hierbij kan helpen.”

Er zijn zoveel verschillende varianten van hulp

“Maar geef iemand zelf de regie en leg keuzes voor. Er zijn zoveel verschillende varianten van hulp. Psycho-educatie kan bijvoorbeeld ook al helpend zijn. Sommige mensen reageren tijdens het misbruik met een genitale respons, bijvoorbeeld een erectie of vochtig worden. Dat zegt niks over toestemming of opwinding.

Maar het kan wel dat je daarvan in de war raakt of gaat twijfelen over je geaardheid. Dan is het fijn dat je meer over dit onderwerp te weten komt. En dat je kunt lezen dat je niet de enige bent, dat het een normale reactie is van je lichaam en dat er iets aan te doen is. Dat kan al een interventie zijn die kan helpen.”

Lees ook: Het Centrum Seksueel Geweld is er ook voor jou

Coverbeeld: Unsplash