Laurens werd slachtoffer van seksueel geweld én victim blaming

Wie te maken krijgt met seksueel geweld en daarover iemand in vertrouwen neemt, krijgt meestal te maken met een hoop vragen en negatieve reacties. Sunny Bergman maakte een korte documentaire over victim blaming en de impact daarvan.

In de korte documentaire Victim Blaming, die regisseur Sunny Bergman maakte in opdracht van de Rijksoverheid, vertellen verschillende slachtoffers van seksueel geweld over de vele vragen en negatieve reacties waar zij mee in aanraking kwamen nadat ze hun omgeving vertelden over wat ze overkomen was. Onder hen bevindt zich de homoseksuele Laurens. “Ik kreeg dingen te horen als: 'Jullie homo’s zijn altijd zo oversekst bezig, jullie roepen het wel een beetje over jezelf af'", zo vertelt hij in de documentaire.

Zulke reacties gaven Laurens het gevoel dat het zijn eigen schuld was. “Het voelde alsof ik een beetje naïef en dom was geweest, niet goed naar mezelf had geluisterd.” Dat gevoel zit heel diep, geeft Laurens aan in de documentaire. “Nog altijd vind ik het lastig om te zeggen dat het niet helemaal mijn schuld is geweest, ondanks dat ik nu meedoe aan deze documentaire om anderen een hart onder de riem te steken.”

Second rape

Beschuldigende reacties zijn vaak net zo traumatisch als het seksuele geweld zelf, vertelt klinisch psycholoog Iva Bicanic in de documentaire. “Victim blaming wordt dan ook wel ‘second rape’ genoemd. Bijna iedereen die seksueel geweld meemaakt, veroordeelt zichzelf. Vragen over hoe en waarom bevestigen deze schuld- en schaamtegevoelens. Dat maakt het nog moeilijker om hulp te zoeken.”

De oorzaak

De documentaire behandelt hoe veel mensen deze onbedoeld beschuldigende opmerkingen maken om hun eigen gevoel van veiligheid te bewaken. Bicanic: “Als iemand in je omgeving een heftig verhaal over seksueel geweld met jou deelt, schrik je daarvan. Dat zoiets kan gebeuren met iemand die je kent, geeft jou een gevoel van onveiligheid en machteloosheid. Het is een menselijke reactie dat je dat nare gevoel onder controle wilt krijgen. Door onbewust of onbedoeld de schuld bij de persoon zelf neer te leggen, lijk je weer ‘grip’ te hebben op de situatie.”

“Hoe eerder slachtoffers zich melden, hoe beter we hen kunnen helpen. De eerste week is cruciaal”

Het gevolg

Victim blaming vergroot de drempel om professionele hulp te zoeken. Zonder professionele hulp of door pas veel later hulp te zoeken, hebben slachtoffers meer kans op psychische klachten, zoals een posttraumatische stressstoornis (PTSS). De cijfers liegen er niet om: bijna de helft van de slachtoffers krijgt drie maanden na de ervaring met seksueel geweld de diagnose posttraumatische stressstoornis. Bicanic: “De omvang van seksueel geweld is groot. Net als de schade die het bij mensen kan aanrichten. 1 op de 5 vrouwen en 1 op de 16 mannen in Nederland hebben seks tegen hun wil meegemaakt. Het maakt relaties stuk en beïnvloedt de kwaliteit van iemands leven. Hoe eerder slachtoffers zich melden, hoe beter we hen kunnen helpen. De eerste week is cruciaal. Hulp in de eerste dagen kan bijvoorbeeld de kans op medische problemen en een posttraumatische stressstoornis verkleinen. Ook kunnen we dan sporen veiligstellen.”

Maak het verschil

Met deze documentaire proberen Bergman en de Rijksoverheid mensen ervan bewust te maken dat iedereen aan victim blaming zou kunnen doen. Bicanic: “Jouw reactie kan het verschil maken voor jouw vriend of vriendin die seksueel geweld meemaakte en kan ervoor zorgen dat ik als psycholoog helemaal niet nodig ben.”

Laurens geeft in de documentaire aan dat het belangrijk is niet te oordelen, maar te vragen wat je kunt doen wanneer iemand uit je omgeving vertelt slachtoffer te zijn geworden van seksueel geweld. “Wees er voor die persoon, zorg voor die persoon, maar zeg niet: je bent zelf ook schuldig. Daardoor gaat iemand zich nog eenzamer voelen.”

De korte documentaire Victim Blaming is gratis te bekijken via www.watkanmijhelpen.nl.