Maak kennis met de dragdiva’s van Taiwan

Sinds de openstelling van het huwelijk in mei 2019 floreert de Taiwanese lhbtq-gemeenschap. Vic Chiang nam voor Winq een kijkje in de dragscene van Taipei.

Het is de laatste vrijdagavond voor het Chinese Nieuwjaar, oftewel de belangrijkste feestdag van het jaar. We zijn backstage in de meest gerenommeerde nachtclub van Taipei, G*Star. Her en der verspreid op tafel liggen pailletten, valse wimpers en andere make-upbenodigdheden. Iemand gilt door de ruimte: “Waar is mijn pruik?!”

Vanavond is de finale van het tweede seizoen van Make A Diva, een Taiwanese variant op RuPaul’s Drag Race. De afvalrace wordt uitgezonden op het YouTube-kanaal FJ234 en acht getalenteerde queens uit de ontluikende dragscene van het eiland strijden om de titel in een competitie die een maand heeft geduurd.

Bij de lipsync-performance van vanavond staan de mensen schouder aan schouder – Taiwan heeft met succes het coronavirus op afstand weten te houden. Buiten staan trendy geklede jongemannen voor de ingang te wachten om binnen te komen, in een rij die zich uitstrekt over twee blokken. Sommigen van hen zullen er nooit in slagen zich naar binnen te wurmen. 

Voor de makers van Make A Diva heeft het enthousiaste onthaal van hun show één ding bewezen: dat de dragscene in Taiwan nog nooit zo groot geweest is. 

Dit is deels toe te schrijven aan de onderscheidende manier waarop het land omgaat met lhbtq’s, ten opzichte van zijn buurlanden. Taiwan is al jaren gastheer van de grootste pride parade in Azië. In 2019 werd het land het eerste op het continent dat het huwelijk openstelde voor mensen van hetzelfde geslacht. In het afgelopen decennium is Taiwan naar voren gekomen als het meest vooruitstrevende land in de regio op het gebied van lhbtq-rechten.

“We hebben mensen nodig die verhalen vertellen over ons hoekje van de samenleving”

Een andere perceptie

“Ik denk dat het progressieve klimaat voor lhbtq’s veel te maken heeft met de steun van de grootste sterren in Taiwan”, vertelt Josh Chung, die Make A Diva produceert samen met Fufu Huang. “Zij helpen onze verhalen onder een steeds breder publiek te verspreiden.” Desondanks loopt de Taiwanese dragqueencultuur achter op die van Thailand, waar de scene levendiger is en vooral commerciëler. Hierdoor kunnen veel Thaise dragqueens fulltime geld verdienen met hun optredens. In Taiwan is dat nu langzaam aan het veranderen.

“Toen ik in 2014 voor het eerst in Taiwan kwam, was er geen enkele plek in Taipei waar regelmatig optredens van dragqueens werden gehouden”, vertelt Elja Heights, een Amerikaanse dragqueen en een van de kandidaten van Make A Diva. “Er waren bijna geen Taiwanese dragqueens, op een paar diva’s uit het westen na die RuPaul kopieerden.” 

Voordat RuPaul’s Drag Race populair werd onder jongeren, hadden de Taiwanezen een andere perceptie van dragqueens. In de jaren negentig produceerde een bekende theatergroep, Redtop Arts genaamd, uitvoeringen in optochtstijl die leken op de transgender cabaretvoorstellingen in Thailand. Aan het eind van elke set verwijderden de artiesten hun make-up en trokken ze hun mannelijke kleding aan, om te benadrukken dat het allemaal ging om het nabootsen van vrouwen. Dat idee is nu veranderd. Tegenwoordig betekent drag niet langer dat ze iemand anders willen zijn, maar juist zichzelf.

Een andere Make A Diva-kandidaat is Alice, die slechts vijf maanden voor haar deelname met drag begon. Haar motivatie om dragqueen te worden luidt simpelweg: “Ik wil er gewoon mooi uitzien.” Nadat de openstelling van het huwelijk zorgde voor een toleranter leefklimaat, zijn er steeds meer jonge queens naar buiten getreden. Ze maken hun debuut zonder enige aarzeling. “Ik heb het gevoel dat er telkens nieuwe drags opduiken, elke keer als ik m’n Instagram ververs”, zegt Elja. “De Taiwanese queens nemen het helemaal over.”

Geen copycat-show

Voor Make A Diva-bedenkers Fufu en Josh was het basisidee voor de show het bieden van een platform waarop mensen zichzelf vertegenwoordigd konden zien, ongeacht waar ze staan in het genderspectrum, ook al wisten ze dat de show niet per se zou kunnen rekenen op een groot publiek. De video’s op het kanaal van Fufu en Josh worden gemiddeld 2,4 miljoen keer bekeken, terwijl de afleveringen van Make A Diva blijven steken op ongeveer 300.000 kijkers, een behoorlijk verschil.

“Als ik een low-budgetprogramma zou maken waarbij ik willekeurig lekkere mannen op straat belaag met de vraag of ze hun onderbroek willen laten zien, zou ik meer views krijgen dan met het produceren van een kwalitatief hoogwaardige dragshow. Dat is de realiteit”, zegt Fufu. “Ik was dan ook behoorlijk verrast dat we nog steeds sponsoring krijgen van uiteenlopende merken. Dat laat zien hoezeer mensen bereid zijn om de dragcultuur in Taiwan te steunen.” 

Voor Fufu en Josh heeft het groeiende aantal Taiwanese queens het belang onderstreept om het unieke karakter van het eiland in het programma te benadrukken. “Onze uitdaging voor dit jaar was hoe we allerlei Aziatische kenmerken in de show konden verwerken”, vertelt Fufu. “Hoewel we zijn geïnspireerd door RuPaul’s Drag Race, wil ik niet de zoveelste copycat-show maken. De lhbtq-bewegingen in Azië bestaan in een eigen culturele context. We kijken dus naar de Aziatische mainstream-cultuur in plaats van alleen naar traditionele, Amerikaanse stijlen.”

Taiwan is het meest vooruit­strevende land in de regio op het gebied van lhbtq-rechten.

Ieder aspect moet perfect zijn

Alhoewel nummers van Beyoncé en Lady Gaga ook voor de Taiwanese dragqueens het populairst blijven, zijn de categorieën in elke aflevering van Make A Diva vooral gericht op de Aziatisch popcultuur. Zo kreeg onder meer het Taiwanese lhbtq-icoon Jolin Tsai een eerbetoon en maakten de queens video’s voor de liedjes van BLACKPINK, de wereldberoemde Zuid-Koreaanse meidengroep. 

Nu de show zijn tweede seizoen ingaat, wordt Make A Diva een belangrijk platform voor queens om hun talenten te laten zien. Josh vertelt: “Voor het eerste seizoen vroegen we vooral mensen uit onze eigen omgeving of ze iemand kenden die mee wilde doen. Voor het tweede seizoen ontvingen we veertig aanmeldingen, waaruit we er maar acht konden kiezen.” 

“De dragscene in Taiwan wordt steeds competitiever”, zegt Josh – een observatie die wordt gedeeld door Elja. “Toen ik begon met drag, kon je make-up nog heel rommelig zijn en hoefde je outfit niet bijzonder te zijn. Het was genoeg om op een podium met je billen te schudden. Nu is dat compleet anders. Wie nu mee wil doen, moet in ieder aspect perfect zijn.”

Originaliteit is de sleutel tot succes

De razendsnelle groei van de dragscene in Taipei betekent niet alleen dat aspirant-queens de basis onder de knie moeten zien te krijgen. Als ze echte roem willen bereiken, is originaliteit de sleutel tot succes.

Voor Kunai, dragqueen en lid van de inheemse gemeenschap van Paiwan in Taiwan, vormt haar achtergrond een vruchtbare voedingsbodem voor haar creativiteit. Op de avond van de finale valt ze op met haar unieke presentatie. Het lied dat ze playbackt is ‘Thank You’, gezongen in het Paiwan door de inheemse zanger Abao, wiens album Kinakian (Mother Tongue) vorig jaar won in de categorie Beste Album bij de Golden Melody Awards: het Taiwanese equivalent van de Grammy’s.

Gejubel klinkt op uit de menigte als Kunai het podium betreedt in haar traditionele kostuum, gevolgd door haar dragfamilie die ook haar inheemse erfgoed deelt. Op een gegeven moment knielt Kunai. Haar dragmoeder, Feilibing Ice Queen, kroont haar met een tooi gemaakt van verfijnde haviks- en arendsveren – een symbolisch gebaar waarbij het stokje wordt doorgegeven aan Kunai.

“Veel mensen moesten huilen, wat mij verraste”, zegt Kunai. “Ik was bang dat de menigte niet zou begrijpen wat we aan het doen waren. Het deed me beseffen dat veel mensen in Taiwan de inheemse cultuur waarderen.”

“Toen ik net begon met drag, was het genoeg om op het podium met je billen te schudden”

Dat ze de Paiwan-cultuur onderdeel maakte van haar act, was niet het oorspronkelijke idee van Kunai toen ze begon met drag. “Mijn allereerste lipsync-lied was Beyoncés ‘Crazy in Love’”, giechelt ze. 

Niet lang daarna ontmoette ze Abao, de Paiwan-ster die inheemse cultuur mixt met electrohouse en gospelmuziek, waarmee ze bekendheid heeft gegeven aan een taal die nog maar wordt gesproken door minder dan 100.000 mensen. Afgelopen september nam ze via haar agent contact op met Kunai met de vraag: “Wil je met mij optreden?”

Kunai merkt op dat Abao een aanzienlijke invloed op haar heeft gehad. Ze herinnert zich dat Abao haar ooit adviseerde: “Zorg ervoor dat de reguliere dragscene je niet in een gewoon persoon verandert.” Het zette Kunai aan het denken over wat de term ‘inheemse dragqueen’ voor haar betekende. Ze besloot te onderzoeken hoe ze drag kon inzetten om een ondervertegenwoordigde groepering een stem te geven. Dit kwam tot uiting in het dragen van traditionele Paiwan-klederdracht en juwelen die ze van haar moeder leende.

Nog niet uit de kast

Kunai groeide op bij de Laiyi-stam, in de bergachtige, zuidelijkste provincie van Taiwan, Pingtung. Ze is deels opgevoed door haar grootouders, spreekt vloeiend Paiwan en verliet de stam pas toen ze ballet en moderne dans ging studeren aan de universiteit van Taipei. 

“Hoewel mijn ouders weten dat ik aan drag doe, ben ik nog niet bij ze uit de kast gekomen”, onthult Kunai. “Omdat ik podiumkunsten heb gestudeerd, zijn ze in de veronderstelling dat drag een van de kunstvormen is die ik beheers.” 

Tussen Kunai en haar ouders werd over veel zaken gezwegen: wat niet weet, wat niet deert. Ze was dan ook nerveus toen ze naar huis ging om haar moeders traditionele Paiwan-accessoires op te halen. “Ga je deze dragen?”, vroeg Kunais moeder. Kunai liet het antwoord in het midden. “Wie weet”, zei ze.

Wat Kunai niet had kunnen bevroeden, was dat ze binnen een week na de finale van Make A Diva voor het eerst in drag voor haar ouders – en de hele stam – zou verschijnen. “Het was op de bruiloft van mijn neef, die me had uitgenodigd om op te treden. Mijn moeder was er ook.” 

Het lijkt aannemelijk dat een optreden in drag voor een relatief conservatieve inheemse stam een behoorlijk verontrustende ervaring kan zijn, zeker als je ouders voor je neus zitten. Integendeel, ervoer Kunai. Ze vond het onverwacht gemakkelijk. “Het was alsof ik onder de douche stond te zingen. Alsof ik thuis was, en me thuis voelde. De mensen van hier hebben domweg geen idee wat een dragqueen is, en daarmee ook niet van de stereotypen die daarbij horen. Het gaf een ander gevoel dan optreden in grote steden. Daar krijg je meteen het stempel ‘alternatief’ of ‘apart’ als je iets anders doet.” 

Wat de ouders van Kunai betreft: die hadden niet veel op te merken over haar optreden. “Probeer de volgende keer iets dat minder ingewikkeld is”, reageerden ze. Toch zei haar moeder ook iets wat Kunai verraste. “Het bleek dat mijn moeder de foto had bekeken waarop ik te zien was in haar bruidskleding”, vertelt Kunai. “Ze vertelde het gevoel te hebben dat ze haar jongere zelf in mij kon zien. Dat voelde voor mij als een erkenning dat ik de juiste keuze had gemaakt om mijn identiteit als dragqueen aan haar te onthullen.”

Een reis vol hindernissen

Kunai heeft geluk gehad. Dragqueen zijn in het moderne Taiwan is nog steeds een reis vol hindernissen. Afgezien van familiekwesties zijn voor veel drags de kostuums te duur, er zijn beperkte mogelijkheden om op te treden, wat weer leidt tot een instabiel inkomen. Tot slot is er binnen de samenleving nog altijd een gebrek aan begrip voor de problemen waarmee dragqueens elke dag te maken hebben.

“Juist daarom hebben we een show nodig als Make A Diva”, besluit Fufu. “We hebben mensen nodig die verhalen vertellen over ons hoekje van de samenleving. Keer op keer nieuwe verhalen die massaal worden gedeeld en waarnaar steeds meer mensen zullen luisteren.”

Het is Nymphia Wind die er uiteindelijk met de winst vandoor gaat. Deze Make A Diva-kandidaat viel op in de competitie vanwege haar originaliteit, die terugkwam in haar creatieve kleermakerskunsten. Ze wordt gekroond door de kampioen van het eerste seizoen.

Twintig jaar geleden zou nu het moment zijn aangebroken dat de dragartiesten het podium zouden verlaten, hun make-up verwijderen en terugkeren in hun mannelijke kleding. Tegenwoordig hoeven de queens dat niet meer. Ze kunnen nu overal en altijd zichzelf zijn en de kleding dragen waar ze gelukkig van worden. Nymphia spreekt haar dankwoord uit. “Wees een queen, net als wij”, zegt ze. “Heb de moed om jezelf te zijn.” En daarmee begint een nieuw tijdperk voor Taiwanese dragqueens vaste vorm te krijgen.

Tekst: Vic Chiang
Beeld: Naomi Goddard