recensie
‘Miséricorde’ is benauwend, homo-erotisch en volstrekt onvoorspelbaar
“Bijna elke scène bevat een erotisch getinte spanning”
Miséricorde, de nieuwste film van Alain Guiraudie (van queer arthousehit L'Inconnu du lac), balanceert op het zinderende snijvlak van verlangen, schuld en onuitgesproken dreiging binnen een kleine gesloten gemeenschap. Een film die niet wil pleasen, je stevig vastgrijpt en niet meer loslaat.
De Franse queer filmmaker Alain Guiraudie maakte twaalf jaar geleden wereldwijd indruk met zijn homo-erotische thriller L'Inconnu du lac (Stranger by the Lake). De film over een gruwelijke moord op een gay cruisingplek won een Queer Palm op het filmfestival van Cannes, en maakte korte metten met het cliché dat gayfilms enkel gaan over moeizame coming-outs of romkom-achtige relatieperikelen. L'Inconnu du lac was seksueel expliciet, en opwindend en afstotelijk tegelijk.
“hoewel de personages nauwelijks uit de kleren gaan, bevat bijna elke scène erotisch getinte spanning”
Guiraudies nieuwste film, Miséricorde, is een stuk ingetogener. Hier geen zweterige mannenlijven, maar een eindeloos psychologisch kat-en-muisspel. Toch sluit de film naadloos aan bij het werk van Guiraudie. Opnieuw draait het om heimelijke verlangens, om dubbellevens die zorgvuldig weggestopt worden, en om de mystieke, erotische kracht van de natuur.
benauwend moralisme
In Miséricorde keert Jérémy (een mooie ingetogen rol van Félix Kysyl) na jaren afwezigheid terug naar zijn geboortedorp in Frankrijk voor de begrafenis van de dorpsbakker, waar hij ooit een tijd lang voor werkte. Bij zijn terugkomst is Jérémy geïnteresseerd in meer dan zijn bakkersverleden. Het lijkt voor hem vooral een aanleiding om oude herinneringen en onopgeloste spanningen naar boven te halen. Centraal hierbij staat de relatie met zijn jeugdvriend Vincent (sterk passief-agressief neergezet door Jean-Baptiste Durand). Als ze elkaar weer ontmoeten, bloeit de vriendschap weer op, maar begint ook een korte, maar intense periode van aantrekken en afstoten, waarbij onderhuidse verlangens en geheimen steeds meer aan de oppervlakte komen. Terwijl Jérémy probeert te navigeren langs alle schuldgevoelens en verborgen emoties die hij zelf oprakelt, wordt hij geconfronteerd met de hypocrisie en het benauwende moralisme van de gesloten dorpsgemeenschap, doorspekt van roddels en (voor)oordelen die als een onzichtbare dreiging boven de huizen hangen.
Seksuele en existentiële thema’s zijn vaste prik in het werk van Alain Guiraudie. Alhoewel Miséricorde op het eerste gezicht een kalmere film is, waarin de personages nauwelijks uit de kleren gaan, voel je in bijna elke scène een vaak erotisch getinte spanning. Vooral de vriendschap tussen Jérémie en Vincent is geladen met een homo-erotische spanning die nooit expliciet wordt benoemd, maar des te krachtiger voelbaar is. Hun fysieke interacties, zoals een ogenschijnlijk onschuldige worstelpartij in een verlaten en verwilderd bos, zijn doordrenkt van opgekropte verlangens en onuitgesproken emoties en het voortdurend verkennen van de grenzen tussen deze emoties.
ontsnappen is onmogelijk
Guiraudie is een meester in het laten zien hoe mensen worden geremd door sociale en seksuele normen. Vaak ook op het platteland, met het dorp als microkosmos waarin normen en taboes het leven van de mensen beheersen, en waar het verlangen naar vrijheid soms hard kan botsen met de beperkingen van sociale controle. Het prachtige camerawerk van Claire Mathon (bekend van de queerfilm Portrait de la jeune fille en feu) versterkt dit claustrofobische gevoel met gedempte kleuren en lange, statische shots waaruit je als kijker niet kunt ontsnappen.
“miséricorde is een kijkervaring die aandacht kost, maar lang na blijft ijlen”
“Het is een schemerfilm. Een man keert terug naar de plek van zijn adolescentie, zijn vroege jeugd, en raakt daar geleidelijk gevangen. De herfst past bij de thematiek van de film, vanwege de melancholie, het prachtige licht en de mooie kleuren. Maar de herfst brengt ook slecht weer, mist en wind.” Zo omschreef Guiraudie zijn film in een recent interview. De titel Miséricorde, die ‘barmhartigheid’ betekent, koos hij niet toevallig. “Het heeft te maken met empathie, met het begrijpen van anderen voorbij elke moraal”, aldus Guiraudie. Al is de keerzijde hiervan dat je als kijker het gedrag van de personages soms totaal niet begrijpt, of je eenvoudigweg ergert aan Jérémies gedrag. Gelukkig bevat de daardoor soms wat zware film genoeg momenten van wrange humor en absurdisme die voor de nodige lucht zorgen. Vooral Catherine Frot laat in haar vertolking van Martine, de weduwe van de overleden bakker, zien dat zij over een geweldige komische timing beschikt.
Miséricorde is een film die je niet gemakkelijk loslaat. Een kijkervaring die aandacht kost, maar lang na blijft ijlen. Alain Guiraudie bevestigt zo zijn status als een van de meest intrigerende queer filmmakers van dit moment.
