Mounir Samuel: “Transgender personen zijn momenteel een soort dartbord”

In Nederland voor de Nederlanders behandelt politicoloog Mounir Samuel de ruk naar (extreem)rechts en ontleedt hij onder meer de invloed die deze heeft op de lhbtiqa+-gemeenschap. “We moeten de meest kwetsbaren binnen onze community meer rugsteun geven.”

In hoeverre worden lhbtiqa+ personen gezien als volwaardig Nederlander?

“Zolang onze kleur, etniciteit of religieuze overtuiging niet te onwelgevallig is, worden wij als Nederlander beschouwd. De vraag is of we in Nederland wel altijd als volwaardig mens worden gezien, met recht op gelijke behandeling. Neem de discussie over de Transgenderwet, waarbij in een soort nationaal volksberaad werd bepaald of transgender personen over hun eigen identiteit mogen beslissen. Ook als het aankomt op ouderschapsrechten worden lhbtiqa+ personen nog vaak als tweederangsburgers behandeld.”

Het bestrijden van homohaat lijkt wel te behoren tot de prioriteiten van ons huidige kabinet.

“Dat heeft alles te maken met het vermeende-daderprofiel. Extreemrechts grijpt alles aan wat het beeld kan versterken dat islamitische Nederlanders of personen met een migratie- of vluchtverleden een gevaar zijn voor de samenleving, ook al blijkt uit de cijfers dat de grootste groep die zich schuldig maakt aan deze vorm van geweld bestaat uit witte hooligans. Een intrinsieke motivatie om zich in te zetten voor de lhbtiqa+-gemeenschap zie ik bij de meeste van deze politici niet. Momenteel worden minderheden tegen elkaar uitgespeeld, wat extra pijnlijk is als je tot meerdere minderheidsgroepen behoort, zoals bijvoorbeeld geldt voor een Syrische, homoseksuele moslim met een verblijfsvergunning.”

De ondertitel van je boek is ‘Mijn antwoord op (extreem)rechts’. Welke lagen van onze community ondervinden momenteel het hardst de gevolgen van deze politiek?

“Transgender personen. Er wordt propaganda gevoerd over de ruggen van genderdiverse personen, omdat daarmee aan een onderbuik wordt geraakt. ‘We mogen van deze mensen niet meer gewoon man of vrouw zijn’, stellen extreemrechtse politici. Onzin natuurlijk, maar wel een heerlijke motor voor woede en frustratie. Zo wordt de aandacht afgeleid van andere kwesties, zoals de woningcrisis of de klimaatramp. Wat trans personen extra kwetsbaar maakt, is dat hun eigen omgeving regelmatig al moeite heeft hen te accepteren. In veel gevallen zijn trans personen een eenling binnen hun gezin en sociale kring.”

Trans personen zijn dus voor extreemrechts een ideale bliksemafleider, zeg je?

“Een dartbord haast. Angsten over onze veranderende samenleving worden als pijltjes afgevuurd op ‘wokisten’ en trans personen. Veel Nederlanders ervaren een verlies van identiteit en daarbij klampen ze zich vast aan twee zaken: taal en traditie. Daarom worden velen al woedend van een setje voornaamwoorden als ‘hen/hun’ of ‘die/diens’. Zogenaamd wil men niets te maken hebben met ‘al die homo’s en transgenders’, maar tegelijkertijd vinden ze niets interessanter dan gender en seks. Als ik ergens een presentatie kom geven over, zeg, racisme, dan hoef ik het woord ‘gender’ maar te laten vallen en ik ben een uur bezig om mensen weer terug te krijgen naar het hoofdonderwerp.”

Hoe verklaar je dat?

“Omdat het raakt aan de kernidentiteit van ieder mens. Nog voordat een kind geboren is, begint de labeling al. We vullen voor kinderen een heel bestaan in op basis van hun veronderstelde gender. Van het speelgoed waar ze mee mogen spelen, tot hun beroepsmogelijkheden en de verwachte partnerkeuze. Zo’n beetje het eerste wat een kind leert zeggen, is of die een jongen of een meisje is. En als hun zelfidentificatie niet overeenkomt met wat de verwachting van hun omgeving, dan is er een probleem. Het is een intrinsiek gegeven waar een groot taboe op rust en daar kan de politiek op kapitaliseren, zodat het niet hoeft te gaan over werkelijke crises.”

Welke gevolgen heeft dat?

“Voor trans personen leidt dat naast verbaal en fysiek geweld tot slechte toegang tot passende zorg. Tot medische voorzieningen en de middelen om daarvoor te betalen. Maar vaak ook tot gebrekkige bescherming van de politie. Dat laatste gaat ook op voor homo- en biseksuele mensen.”

Waar baseer je dat op?

“Uit onderzoek voor mijn boek blijkt dat slechts 6 procent van alle meldingen en aangiftes van discriminatie op basis van seksuele oriëntatie door de politie naar het OM wordt doorgezet en door hen wordt opgepakt. Bij meldingen en aangiftes van discriminatie op basis van genderidentiteit gebeurt dat in minder dan 3 procent van de gevallen. En dan hebben we het nog niet eens over het aantal daadwerkelijke vervolgingen; maar 43 procent van alle zaken wordt uiteindelijk vervolgd en het aantal veroordelingen is nihil. Als transgender of non-binair persoon kun je dus nauwelijks rekenen op politie of justitie, laat staan op de regering. Drie van de vier coalitiepartijen zijn radicaal anti-trans. Transgender Netwerk Nederland waarschuwde recent voor de enorme wildgroei aan desinformatie en complottheorieën over transgender personen. Ondertussen daalt de acceptatie voor transgender en non-binaire personen onder alle leeftijden en bevolkingsgroepen in Nederland. Het zijn echt zorgwekkende tijden.”

Waar maak jij je de grootste zorgen over met betrekking tot de lhbtiqa+-gemeenschap?

“Dat de ongelijkheid tussen de verschillende letters groeit omdat we tegen elkaar uit worden gespeeld. Ik kan me voorstellen dat sommige homoseksuele mannen blij zijn dat zij beschermd lijken te worden, dat hun veiligheid eindelijk een onderwerp is waar de politiek zich om bekommert. Maar in sommige gevallen knijpen zij hiervoor een oogje dicht wanneer dit ten koste gaat van de rechten van andere minderheden. Zo verdwijnt een gevoel van eenheid, en daarmee de onderlinge compassie, het begrip voor elkaar. Je ziet deze beweging ook op andere vlakken. Vrouwen die geen vriendschappen meer sluiten met mannen, zwarte personen die geen relaties meer aangaan met witte personen, transgender personen die cisgender personen mijden. En dat allemaal vice versa.”

Wat kunnen wij als community doen om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden?

“We moeten de meest kwetsbaren binnen onze community meer rugsteun geven. Sommigen van ons ervaren een glazen plafond, anderen een van gewapend beton. In bijna elke raad van bestuur of directie zit wel een homoseksuele man. Die wordt misschien weleens geplaagd om zijn seksualiteit, maar hij heeft wel toegang tot het systeem, en daarmee de macht om de deur te openen voor anderen. Om ons niet tegen elkaar uit te laten spelen, moeten we ons verenigen, met elkaar blijven praten, van elkaar willen leren, en voorbij onze comfortabele bubbel leren kijken.”

Nederland voor de Nederlanders (208 pagina’s, Nieuw Amsterdam) is nu verkrijgbaar voor € 18,99 via de lokale boekhandel of via Bol.com.