Mpox (apenpokken): de stand van zaken

Vorig jaar zomer werd vooral de lhbtq-gemeenschap getroffen door een uitbraak van mpox (voorheen bekend als ‘apenpokken’ en ‘monkeypox’). Een vaccinatiecampagne kwam langzaam maar zeker op gang, en mede daardoor liep het met een sisser af. Toch zijn we nog niet helemaal van mpox af.

“Toen ik voor het eerst over mpox hoorde, dacht ik dat je bij een mpoxinfectie alleen wat jeukende blaasjes zou krijgen. Al snel zag ik op Instagram en TikTok filmpjes van jongens die vertelden dat ze ontzettend veel pijn hadden geleden, soms zelfs niet konden slapen van de pijn. Daar schrok ik wel van.” We spreken met Jason (34), die na berichten over de potentiële ernst van een mpoxinfectie besloot om preventieve maatregelen te nemen. “Van elk puistje of ingegroeid haartje dacht ik ineens: het zal toch geen pokje zijn? Toen ik op social media het verhaal hoorde van een man met mpox, die zei dat het voelde alsof er met stukken glas in zijn endeldarm werd gestoken, wist ik dat ik het zekere voor het onzekere wilde nemen. Even helemaal geen dates meer, tot ik gevaccineerd kon worden.” 

Richard Keldoulis is mede-eigenaar van Club Church en Sauna Nieuwezijds, allebei in Amsterdam. Hij zag deze zomer bezoekersaantallen met 35% teruglopen, als gevolg van bezorgde klanten die besloten even thuis te blijven totdat de mpoxuitbraak weer was overgewaaid. “Ik kijk met frustratie terug op die periode. Als een virus zoals mpox zich aandient, zou de overheid álles uit hun handen moeten laten vallen om het voorkomen van een uitbraak de hoogste prioriteit te kunnen geven. In plaats daarvan startte het vaccineren naar mijn mening veel te laat en verliep dat bovendien traag” vertelt Keldoulis. “Ik maak me nu al zorgen over een volgende epidemie. Dat die er komt, is zeker. Hopelijk maken we dan niet dezelfde fouten als met aids, corona en mpox.”

Jason beaamt dat: ook hij moest even op zijn vaccinatie wachten. “Ik slik dagelijks PrEP en ben daarom bekend bij de GGD. Uiteindelijk kreeg ik een paar dagen voordat Pride Amsterdam van start ging m’n eerste prik. Veel te laat om goed beschermd te zijn, dus ik ben niet naar Pride-feestjes gegaan en heb dit jaar ook niet met toeristen gescharreld.” Toch is Jason blij met z’n vaccinatie, al heeft die niet al z’n zorgen weggenomen. “In de uitnodiging voor mijn mpoxvaccinatie stonden allerlei linkjes naar informatie van het RIVM, waaronder een zinnetje dat je na vaccinatie voor 85% beschermd bent. Ik kan dus nog steeds mpox krijgen, al is het risico wel verminderd. Dus ik zal m’n lichaam regelmatig moeten blijven controleren op gekke plekjes. Vervelend om, naast de bekende soa’s, wéér ergens rekening mee te moeten houden als je seks hebt.”

Johan (40) kreeg in juni mpox. Dit was nog vrij vroeg in de epidemie, toen het nog niet duidelijk was dat het virus vrijwel alleen wordt doorgegeven via intensief huidcontact. Het bezoek dat hij bracht aan zijn huisarts verliep dan ook niet zonder slag of stoot. “Van tevoren was ik al door de assistente verzocht om een foto van het plekje te maken en die op te sturen. Het laatste wat ik wilde was er een foto van maken, laat staan die uploaden en online versturen.” Toen Johan op zijn afspraak kwam gaf de huisarts hem direct een mondkapje. “De hele wachtkamer keek naar me. Eenmaal binnen wilde ik mijn verhaal gaan doen, maar de huisarts onderbrak me: 'Niet gaan zitten!'.” De huisarts wist al snel dat het om mpox ging.

“Gelukkig had ik weinig last: in totaal drie plekjes en een paar dagen koorts. Het was qua mildheid eigenlijk een beetje vergelijkbaar met toen ik corona had.” Het verschil was vooral de periode die Johan in quarantaine moest. “Drie weken was een stuk langer dan bij corona. Ik moest echt even dealen met de opkomende schaamte.” Het voelde voor Johan als een soa. “Ik moest vol ongemak een lijstje met contacten afbellen. Alleen zaten daar nu niet alleen scharrels tussen, maar ook bijvoorbeeld familieleden met wie ik simpelweg een uur in de kroeg had gezeten.” Inmiddels is dit beleid flink versoepeld, en hoeven mpox-patiënten niet in isolatie als ze geen koorts hebben en de pokken kunnen afdekken met kleding of pleisters. Alleen mensen met wie intensief huid-op-huid contact (zoals seks) is geweest moeten op de hoogte worden gebracht. 

Hoe het nu gaat met nieuwe mpoxinfecties weet Dr. Eline Op de Coul, senior epidemioloog bij het RIVM. “Op dit moment is het aantal nieuwe infecties erg laag: in de afgelopen twee weken was er slechts één nieuwe case. Hoewel de mpoxepidemie in andere delen van de wereld – waaronder Zuid-Amerika – nog voortduurt, is-ie ook daar op z'n retour.” Waar het exact door komt dat de mpoxinfecties in Nederland zijn teruggelopen, durft Op de Coul niet met zekerheid te zeggen. “We weten niet precies wat daar de belangrijkste bijdrage aan heeft geleverd, maar het komt waarschijnlijk door een combinatie van meerdere factoren. De groep met het hoogste risico op mpox – mannen die seks hebben met mannen en veel wisselende partners hebben – bouwden vanwege doorgemaakte infecties en vaccinaties immuniteit voor mpox op. We denken ook dat het heeft geholpen dat mannen in deze groep ervoor kozen om tijdelijk minder sekspartners te hebben en minder vaak clubs en feestjes te bezoeken.” 

We zijn ook volgens Op de Coul nog niet helemaal van het virus af. “We kunnen de komende tijd nieuwe cases blijven zien, waarvan ik verwacht dat een groot deel uit het buitenland zal komen. De alertheid op mpox blijft – net als bij de andere soa – dus erg belangrijk.”

Wat kun je zelf doen?
Hoewel een grootschalige mpoxuitbraak gelukkig niet heeft plaatsgevonden, is het virus niet van de aardbodem verdwenen. Blijf daarom alert, ook als je al gevaccineerd bent. Mpox komt nog steeds het meeste voor bij mannen die seks hebben met mannen en veel wisselende partners hebben. Heb je een plekje gevonden dat je niet vertrouwt? Neem meteen contact op met de GGD of je huisarts om je te laten testen. 

Hoe herken je mpox?
Je kunt mpox oplopen door seks en intiem huid-op-huid contact. Uitslag kan over je hele lichaam zitten, maar ontstaat bij mannen vaak vooral rond hun kont en penis. Je krijgt eerst vlekken, vervolgens veranderen die in blaasjes. Die blaasjes lijken aanvankelijk op gewone puistjes. Nadat de blaasjes indrogen blijven er korstjes over, die na een tijdje van de huid vallen. Dat kan voor littekens zorgen. Pas nadat de korstjes van de huid zijn gevallen ben je niet meer besmettelijk.

Als je mpox hebt opgelopen, kun je 5 tot 21 dagen hierna voor het eerst te maken krijgen met symptomen als koorts, hoofdpijn, spierpijn, opgezwollen lymfeklieren en vermoeidheid. Een ander mogelijk – en erg pijnlijk – symptoom: endeldarmontsteking. Het lijkt erop dat het vermijden van passieve anale seks, of alleen nog anale seks hebben met een condoom, die endeldarmontsteking in veel gevallen kan voorkomen. Het is belangrijk dat je gedurende een periode van drie weken alleen naar buiten gaat als je de plekjes goed af kunt dekken en geen koorts hebt. Ook is het belangrijk dat je in die periode geen seks of intensief huid-op-huid contact hebt, tot alle korstjes eraf gevallen zijn en je geen klachten meer hebt. Zo voorkom je dat je anderen infecteert.

Ben je nog niet gevaccineerd? Als iemand waarmee je seks of intiem huid-op-huid contact had, je informeert dat er bij hem/haar/hen mpox is geconstateerd, kom je alsnog in aanmerking voor een vaccinatie. Deskundigen hebben de overheid geadviseerd om te blijven vaccineren, in het voorjaar wordt gekeken of er een nieuwe vaccinatiecampagne gestart zal worden.

Meer info vind je op mantotman.nl/mpox.