Podcast en expo: Hoe is het om intersekse te zijn?

1 op de 90 mensen is geboren met een lichaam dat niet specifiek man of vrouw is. Onder de naam 1 op de 90 is vanaf vandaag een reizende expositie te zien, met een bijbehorend magazine en een podcast. 21 intersekse personen tussen de 2,5 en 81 jaar laten hier zichzelf zien en vertellen over hun onderbelichte ervaringen.

“Eigenlijk weet niemand dat wij bestaan.” Joyce (17) is intersekse. Interwat? Precies, weinig mensen weten dat 1 op de 90 mensen is geboren met een lichaam dat niet specifiek man of vrouw is. Een reizende buitententoonstelling onder de naam 1 op de 90 moet daar verandering in brengen. 21 intersekse personen tussen de 2,5 en 81 jaar laten zichzelf zien en vertellen over hun onderbelichte ervaringen. Vandaag worden de tentoonstelling en bijbehorend magazine om 14:30 uur gelanceerd op het Stationsplein in Alkmaar.

Geheim 

Terwijl we steeds meer gewend raken aan mensen die niet in standaard hokjes passen, leeft een grote groep Nederlanders nog altijd met een geheim. Ze zijn geboren met een lichaam dat anders is dan we gewend zijn bij man of vrouw, ze hebben kenmerken van beide.

Soms is dat meteen bij de geboorte te zien, het is dan niet duidelijk of er een jongen of meisje geboren is. Veel vaker zie je aan de buitenkant niks en groeien de kinderen op als jongen of meisje. De seksevariatie zit dan van binnen en komt pas later aan het licht. Intersekse staat voor de I uit lhbtqia+.

Medisch ingrijpen

Het officiële beleid rondom intersekse was jarenlang: geheimhouden en eventueel chirurgisch en/of hormonaal corrigeren. Inmiddels komt er heel langzaam meer openheid in de maatschappij over intersekse en de medische praktijk verandert mee. Maar het idee dat het beter kan zijn om op te groeien als jongen óf als meisje is nog altijd gangbaar.

Uit recent onderzoek blijkt dat medisch niet noodzakelijke genitale ingrepen bij kinderen onder de 12 jaar nog altijd plaatsvinden in Nederland. Deze ingrepen staan echter onder druk, mensenrechtenorganisaties zoals de Verenigde Naties pleiten voor een verbod. De ministeries van OCW en VWS komen voor de zomer met een beleidsreactie op het onderzoek. De komende tijd zal duidelijk worden of deze ingrepen - net als in verschillende andere landen - verboden zullen worden of juist niet.

Opluchting

Hoe is het om te leven in een wereld die verdeeld is in mannen en vrouwen terwijl jij fysieke kenmerken hebt van beide? Kevin van 23 voelt zich 100% man, terwijl Samantha (39) zowel het mannelijke als vrouwelijke in zichzelf omarmt. En waar Ket (81) intersekse ervaart als een aandoening, noemt Leonne (61) het een geslachtsvariatie.

Als de expositie íets aantoont, dan is het dat iedereen het verschillend ervaart. Toch zijn er ook parallellen tussen de geportretteerden. De geheimhouding drukt zwaar. Net als de medische ingrepen waar mensen niet over konden meebeslissen. Een gemene deler is ook de opluchting als het geheim eenmaal is doorbroken en de omgeving onverwachts positief reageert! Leigh (35): “Het maakte blijkbaar niemand iets uit wat voor hormonen of chromosomen ik heb.”

Verandering nodig

Over één ding zijn alle geportretteerden het eens: er moet meer bekendheid en maatschappelijk bewustzijn komen over intersekse en over het bestaan van seksediversiteit. Biologisch geslacht is namelijk een spectrum met oneindig veel variaties, veel meer dan alleen man en vrouw.

Het is voor intersekse personen pas écht veilig om ermee naar buiten te komen als de maatschappij weet dat zij bestaan. En dat het volstrekt natuurlijk en normaal is om intersekse te zijn. Berthine (41): “Het is geen foutje van de natuur, maar een force of nature.”

1 op de 90 op reis

Daarom reist de (buiten)tentoonstelling Intersekse, 1 op de 90 iedere drie weken naar een andere gemeente in Nederland. De serie portretten worden ook in een magazine naar buiten gebracht. Voor de actuele planning en locaties van de expositie: www.stichtingopenmind.nl/intersekse.

Impact en randprogramma: FYI

Om het gesprek over seksediversiteit op gang te brengen is er ook het randprogramma FYI, For Your Information. Het bestaat uit een artist talk van kunstenaar Sharan Bala, de korte documentaire Meisjesjongensmix en een solotheatervoorstelling van Marleen Hendrickx. Gevolgd door een Q&A en panelgesprek, eventueel met lokale partners en stakeholders. 

Over de makers

Journalist Lara Aerts nam het initiatief voor de expositie. “In de jaren negentig hoorde ik van wetenschapper - toen nog student - Margriet van Heesch over intersekse. Toen ik in 2017 de serie Geslacht! van Raven van Dorst zag, was ik in shock: hoe kon het dat intersekse nog steeds zo’n taboe was?” Sindsdien trekt ze ten strijde tegen het collectieve misverstand dat er alleen mannen en vrouwen op de wereld bestaan.

Ze betrok daarbij naast producent stichting Open mind ook fotograaf Ernst Coppejans, zelf onderdeel van de lhbtqia+ paraplu. Ernst: “Ik wilde de mensen krachtig en esthetisch neerzetten. In tegenstelling tot de luwte en schaduw waarin velen van hen hadden geleefd. De kleur paars verbindt hen, maar onderstreept ook hun verschillen én hun weigering om beperkt te worden door maatschappelijke normen en verwachtingen.”

Over producent stichting Open mind

Stichting Open mind brengt maatschappelijk beladen onderwerpen bij een groot publiek onder de aandacht. Het kan gaan over vluchtelingenthematiek, huiselijk geweld, mensenhandel, depressiviteit en lhbtqia+ gerelateerde onderwerpen. Open mind maakt deze onderwerpen bespreekbaar door het produceren van artistieke en mediagenieken projecten in de publieke ruimte, in combinatie met uitgekiende randprogrammering. 

Podcast en korte documentaire

Over drie geportretteerden is een gelijknamige podcast gemaakt. Marleen, Samantha en Joyce vertellen over opgroeien en je plek vinden in de maatschappij. Te beluisteren bij DOCS (VPRO/NTR en NPO 1) of in je favoriete podcastapp. Over de negenjarige Wen Long is de korte documentaire Meisjesjongensmix gemaakt, te zien bij Videoland en in het randprogramma FYI.

Meer informatie over intersekse en seksediversiteit

Volgens de Nederlandse organisatie voor seksediversiteit NNID is sekse een spectrum met oneindig veel gelijkwaardige variaties, inclusief man en vrouw. Intersekse betekent dat je een lichaam hebt dat anders is dan de maatschappij verwacht bij man of vrouw. Bij ongeveer 50 geboortes per jaar is dat aan de buitenkant zichtbaar, maar veel vaker is het van de buitenkant niet te zien.

Meer informatie: www.seksediversiteit.nl, www.nnid.nl, www.dsdnederland.nl.

Coverbeeld: Ernst Coppejans