Tom of Finland ontroert niet, maar het verhaal is de moeite waard

Het gevaar van een biopic kan zijn dat de regisseur veel moet laten zien, waardoor de karakters niet goed uitgewerkt worden en je er geen band mee krijgt. Dat is ook het geval bij Tom of Finland, al blijft dit waargebeurde verhaal de gang naar de buis waard. Het doet beseffen dat de strijd om lgbt-emancipatie niet over rozen ging, én nog lang niet gestreden is.

‘Wat wil je doen als de oorlog voorbij is?’ Touko Laaksonen, die later bekend zal worden als Tom of Finland, antwoordt dat hij piano wil spelen of tekenen. Hij dient het Finse leger dat hevige gevechten voert tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar Laaksonen is ook verwikkeld in een eigen strijd. Het begin daarvan wordt zichtbaar in een van de eerste scènes van de film over Tom of Finland. Het is hartje winter als een groep jongens naakt op een deels bevroren rivier afrent en met elkaar begint te dollen. De jonge soldaat Touko doet niet mee met de stoeipartij, hij kijkt van een afstandje liever naar de man op de kant. De officier die later naar zijn toekomstplannen vraagt, intrigeert de kunstenaar in spé, omdat hij een man is én een uniform draagt. Hier wordt het zaadje geplant van de karakteristieke Tom of Finland-mannen.

Een echte strijder
Gaybars, cruising area’s, internet, porno en dating-apps: er is anno 2018 op ieder moment van de dag wel een manier om in contact te komen met anderen en je behoeften te bevredigen, welke dat ook zijn. Wereldwijd zijn er een aantal mensen geweest die aan het begin hebben gestaan van de homo-emancipatie en ieder deed dat op zijn eigen manier. Eén daarvan is Tom of Finland die zijn potlood als zwaard gebruikte, eerst onbewust en vooral om aan zijn eigen gerief te komen en later bewust, zoals bijvoorbeeld in de strijd tegen aids.

Regisseur Dome Karukosi heeft het zichzelf met de biopic over Tom of Finland niet gemakkelijk gemaakt. Wil je duidelijk maken wie deze wereldberoemde tekenaar was, dan ontkom je niet aan een retrospectief en moet je in dit geval heel veel informatie, feiten, weetjes en anekdotes in 115 minuten stoppen. In de film worden een paar verhalen tegelijk verteld, namelijk: de ontdekking van Laaksonen dat hij op mannen valt en specifiek op mannen in uniformen en motorpakken, in een tijd waarin homoseksualiteit verboden was en gezien werd als een mentale stoornis. De ontwikkeling van Touko Laaksonen, die bijna in de cel belandt als hij zijn tekeningen van masculiene mannen met enorme pikken in Duitsland aan de man probeert te brengen, tot Tom of Finland een gelauwerde tekenaar die wereldwijd tal van jongeren de moed gaf om zichzelf te zijn.

Weinig emotie
Mooie, soms poëtische beelden worden begeleid door indrukwekkend muziek, maar dat is niet altijd voldoende om geboeid te blijven. Het gevaar van een biopic kan zijn dat je zoveel moet laten zien dat karakters niet helemaal goed uitgewerkt kunnen worden en je er geen band mee krijgt. Als Toms vriend ziek wordt, keelkanker blijkt te hebben en daar later aan overlijdt, wordt dat bijna emotieloos gebracht, waardoor er geen traan in je ogen opwelt of een brok in je keel voelt. Alleen de lach wordt regelmatig opgewekt, zoals op het moment dat Tom in Amerika een boekje met zijn tekeningen wil laten drukken. Iedere drukker heeft geweigerd, ze hebben het hele alfabet al gehad en belanden ten einde raad bij een Joodse drukker wiens achternaam begint met de letter Z. De man zegt dat hij alleen heilige geschriften drukt, waarop de tekenaar antwoordt dat zijn werk voor hemzelf ook heilig is.

Toch is de film de gang naar de bioscoop waard. Tom of Finland is voor een breed publiek interessant, ook als je niks met de leer- of fetish-scene en het werk van Tom of Finland hebt. Deze biopic doet je beseffen dat de strijd om lgbt-emancipatie niet over rozen ging en nog niet gestreden is. Misschien is er in deze tijd een moderne Tom of Finland nodig, iemand dat de kunst als wapen gebruikt.