Waarom gay mannen wraakzuchtige diva's aanbidden

Menig gay man is dol op een wraakzuchtige diva, maar waarom eigenlijk? Voor essaybundel T.S., waarin 13 schrijvers reflecteren op het oeuvre van Taylor Swift, ontleedde Haroon Ali Swifts meest rancuneuze tijdperk.

Er bestaat zoiets als een gay gasp. Het is een hevig ge­ëmotioneerde inhalering van lucht, die qua toon nogal de hoogte in gaat. Hiermee laat de homoseksuele man in kwestie weten dat hij is verrast door wat hij hoort of ziet. Dit kan in positieve zin zijn, bijvoorbeeld bij het ho­ren van een smeuïg verhaal over een date, maar het is vaak ook leedvermaak. In het meest campy geval houdt de toehoorder zijn hand voor de mond, of tegen de borst, grijpend naar een denkbeeldige parelketting. Hoor je een juicy roddel? Gay gasp. Zie je een stevige woordenwisse­ling tussen twee rivalen? Gay gasp.

villain origin story

Ik slaakte ook een homoseksuele zucht toen ik in de zomer van 2017 de videoclip zag van ‘Look What You Made Me Do’. Ik werd overdonderd door de vele stoute ge­daanten van Taylor Swift, die ik daarvoor vooral kende als America’s sweetheart. In de clip zien we Taylor in een bad vol juwelen. Taylor op een troon waar slangen omheen krioelen. Taylor die een glimmende sportauto in de prak rijdt. Taylor schommelend in een gouden kooi. Taylor in een zwart, latex dominatrixpakje, als de leider van een leger fembots. Kortom: Taylor op haar gevaarlijkst. En gay­ mannen in het bijzonder worden wild van deze energie.

Deze single was het begin van Swifts Reputation-tijd­perk, de grote afrekening met haar door mediarelletjes geplaagde imago. Gen Z zou zeggen: dit is haar villain ori­gin story. Maar ‘lwymmd’, zoals fans de single afkorten, is eigenlijk Taylor Swifts toe-eigening van de schurkenrol die haar door zovelen wordt toegeschreven, met name door de roddelpers. De ironie is dat ze dit weer op slinkse en berekende wijze doet, wat dat imago ergens ook weer bevestigt. Maar gays houden van een wraakzuchtige diva. Waarom eigenlijk? Daarvoor moeten we eerst deze git­zwarte, venijnige era van Taylor Swift ontleden.

the old taylor is dead

Ik zou een volledig essay kunnen schrijven over alle ver­wijzingen in de clip van ‘lwymmd’. Want voorafgaand aan de release was er bad blood met meerdere beroemd­heden. De langstlopende en meest bepalende vete was met rapper Kanye West en zijn toenmalige vrouw, re­alityster Kim Kardashian, die zich er ook publiekelijk mee bemoeide. Het ging met name om Wests nummer ‘Famous’, waarin hij rapt: I feel like me and Taylor might still have sex. Why? I made that bitch famous. Hij toonde ook een naakt wassen beeld van Swift in zijn clip. Swift en West hadden toen al jaren mot, nadat hij in 2009 het podium opstormde tijdens de mtv Video Music Awards en riep dat Swift geen award verdiende voor ‘You Belong With Me’, en haar zo te kakken zette tegenover een volle zaal, en miljoenen kijkers.

‘lwymmd’ begint ook met een sneer naar West: I don't like your little games. Don't like your tilted stage. West stond tijdens zijn tour op een zwevend, gekanteld podium. The role you made me play of the fool. No, I don't like you. West en Kardashian claimden dat Swift toestemming gaf voor de vrouwonvriendelijke songtekst in ‘Famous’, wat zij ontkende. Het shot van Swift in een bad met échte juwelen, ter waarde van zo’n 10 miljoen dollar, kun je zien als een verwijzing naar de beroving van Kardashian in Parijs, die vastgebonden in een badkuip werd achterge­laten. De overvallers namen een vergelijkbare buit aan juwelen mee.

Swift refereert in de clip ook aan een akkefietje met dj (en ex) Calvin Harris, haar fling met acteur Tom Hiddleston en een verbroken vriendschap met zangeres Katy Perry – die Swift allemaal zou hebben uitgebuit voor media-aandacht. De fembots zouden een verwijzing zijn naar haar ‘neppe’ vriendinnen met onrealistische licha­men. Swift werd destijds ook een slang genoemd, met de hashtag #TaylorSwiftIsASnake. Ze dook onder en werkte stiekem aan het album dat Reputation zou worden. Toen ze er klaar voor was, kondigde Swift haar comeback aan op sociale media – met een animatie van een bijtende slang.

In ‘lwymmd’ vecht Swift ook tegen haar vroegere zelf. Tijdens de bridge herhaalt ze de zinnen I don’t trust no­body and nobody trusts me. I’ll be the actress starring in your bad dreams, terwijl Taylors van verschillende leef­tijden en eras over elkaar heen buitelen en zich een weg naar de top klauteren. Dit gevecht komt abrupt tot een einde als de telefoon gaat: I’m sorry, but the old Taylor can’t come to the phone right now. Why? Oh, ’cause she’s dead. Vooral die laatste klap deed het goed bij de gays, zie ik in reactievideo’s op YouTube. “Ik ben sprakeloos”, zegt de een. “This bitch is nuts”, zegt de ander.

Sommige critici vonden de insteek van ‘lwymmd’ wat puberaal. Maar dat vind ik een typische reflex van de veelal oudere hetero mannen die haar werk bespreken en daar niet de verschillende lagen en metakritiek in wil­len zien. Anderen prezen juist haar lef om een andere, duistere weg in te slaan, waarbij ze het archetype van de antiheld omarmt. Eén reviewer vond het nummer ook wel passen in het Trump-tijdperk, omdat Swift haar ruzies en slechte reputatie als eretekens claimt, zonder daarin haar eigen aandeel of zelfs schuld te erkennen. In deze era bijt Swift van zich af en zet haar tegenstanders op hun plek.

in haar hakken

Op het album Reputation staan meer tracks die dit ma­nipulatieve karakter inkleuren. Het openingsnummer ‘…Ready For It?’ zet haar neer als de meester van het spel (Baby, let the games begin). In ‘Don’t Blame Me’ flirt ze verder als de femme fatale. I’ve been breakin' hearts a long time, and toyin' with them older guys. Just playthings for me to use. De titel suggereert wederom dat het niet haar schuld is, maar dat die affaires haar overkomen. Zo ook de openingszin van ‘I Did Something Bad’: I never trust a narcissist. But they love me. En dan het refrein: They say I did something bad. Then why’s it feel so good?

Waarom voelt het zo goed om slecht te zijn? En waarom beginnen gays te watertanden bij die gedachte? Omdat we graag diva’s aanbidden. De focus is niet zozeer de diva zelf, stelt Daniel Harris in zijn boek The Rise and Fall of Gay Culture (1997). De aanbidding is volgens hem vooral een afleiding van de universele homoseksuele ervaring, die nog te vaak wordt gekenmerkt door onzekerheid en uitsluiting. Gay mannen staan dikwijls aan de zijlijn. Ze willen zich in de hoge hakken van de diva’s verplaatsen, die wel (seksuele) macht hebben en hetero mannen om hun vinger winden, terwijl hun eigen seksualiteit wordt beschimpt.

Het is dus een vorm van projectie. Homo mannen wor­den afgerekend op ‘vrouwelijke’ trekjes, en hebben vanaf jonge leeftijd geleerd die te onderdrukken. Ze willen mis­schien wel op hakken lopen, spelen met make-up of sier­lijk dansen, maar omdat dit niet kan of mag, projecteren ze die behoeftes op popdiva’s. We hebben een zwak voor vrouwelijke artiesten die hun lippen felrood stiften, die strakke kleding dragen en wulpse dansjes doen. Bitchy oneliners en een vette beat versterken dat effect. Swift was lange tijd de girl next door met een nerdy liefde voor katten, maar in ‘lwymmd’ speelt ze een stoeipoes, of een valse kat.

Maar het gaat dieper dan uiterlijkheden of een perfor­mance. Gay mannen gaan helemaal op in de getroebleerde levens van vrouwelijke popsterren, denk ook aan Britney Spears. Die moeten zich immers staande houden in een schadelijke, door foute mannen gedomineerde muziek­industrie. Vrouwelijke artiesten worden nog te vaak be­speeld en onder druk gezet. Ze zijn al snel te oud, te dik, te dun, te sexy of niet sexy genoeg. Gay mannen lijden ook onder het patriarchaat, dus ik denk dat we daarom meele­ven met vrouwelijke artiesten die daar tegen in proberen te gaan of na schandalen weer uit de put klimmen.

Het gesproken refrein van ‘lwymmd’ – Ooh, look what you made me do – werd destijds vergeleken met Right Said Freds ‘I’m Too Sexy’. Maar dan “zonder de zelfspot”, aldus een criticus. Ik ben het daar niet mee eens en zie veel meer raakvlakken met ‘Piece of Me’, een nummer dat Britney Spears tien jaar voor ‘lwymmd’ uitbracht, toen ze nog dieper in de put zat dan Swift ooit heeft gezeten. De mantra’s “You want a piece of me” en “Look what you made me do” hebben allebei iets uitdagend naar the industry en de roddelpers – juist omdat ze zo kil, onpersoonlijk en bijna robotachtig worden uitgesproken.

kwaad bloed

De persoon Taylor Swift heeft het volk altijd verdeeld en gepolariseerd. Je hebt de fans, die worden meegesleept in haar duistere sprookjes en bitterzoete liefdesverhalen, en je hebt de haters, die haar een aansteller vinden. Een tussenweg lijkt haast niet mogelijk. Het is ook zeker niet zo dat alle gays Swift unaniem hebben omarmd na haar prikkelende Reputation-era. Zo vindt een queer kennis dat Swift haar eigen slachtofferschap ‘bestendigt’, zon­der verantwoordelijkheid te nemen voor haar daden. “Ze geeft haar ex-vriendjes ervanlangs in songteksten, maar is vervolgens geïrriteerd als daarnaar wordt gevraagd in interviews.”

Hij vindt ook dat Swift haar onenigheid met Katy Perry heeft uitgebuit. En als je de tijdlijn terugleest, heeft Swift inderdaad het vuur aangewakkerd door te vertellen dat het nummer ‘Bad Blood’, van het album 1989, over een andere vrouw in de muziekindustrie gaat die haar “iets verschrikkelijks had aangedaan”. In interviews noemt Swift de naam van Perry niet, maar zegt wel dat de vrouw in kwestie “haar hele tour had gesaboteerd” door mede­werkers van haar af te pakken. Om vervolgens daaraan toe te voegen dat ze niet van confrontatie en conflicten houdt. De befaamde easter eggs van Swift zijn dus lang niet altijd onschuldig.

Deze kennis ziet zelfs een raciale component in haar vete met Kanye West. “Swift heeft met dat incident inge­speeld op het narratief van de boze, zwarte man die een onschuldig, wit meisje aanvalt.” West is altijd al maniakaal geweest, en ging zich in de jaren daarna nog veel vreem­der en extremer uiten. Je kunt je dus afvragen wie er meer te verliezen had bij dit moddergevecht: een machtige, rijke en vooral witte vrouw of een zwarte, controversiële man in een raciaal beladen Amerika. Swift was deze deuk in haar imago sowieso wel weer te boven gekomen, ook zon­der uit te halen naar haar tegenstanders.

raciaal stereotype

Het is ook saillant dat gay mannen vooral rijke, witte diva’s aanbidden – en niet alleen in de popmuziek. Denk ook aan de gewiekste grandes dames in Hollywoodfilms, van Bette Davis tot Joan Collins. In modernere tijden zijn gays geobsedeerd door de real housewives in de gelijkna­mige realityseries. We smullen als deze valse frenemies weer eens bonje hebben en een glas chardonnay in elkaars gezicht gooien. Daar zit ook een raciaal stereotype in ver­scholen. Witte vrouwen ‘horen’ zich chic te gedragen, wat de gay gasp groter maakt. Terwijl vrouwen van kleur al worden bestempeld als luidruchtig en agressief.

Je kunt daarnaast een misogyne ondertoon zien in onze liefde voor catfights. Waarom gaan we zo lekker op vrouwen die ruzie met elkaar hebben, die wraak op elkaar nemen en zich op andere manieren van hun slechtste kant laten zien? Waarom aanbidden we de femme fatale, maar veel minder de sterke, zelfverzekerde vrouw die niet wild om zich heen slaat maar juist kracht put uit sisterhood? Het is denk ik een symptoom van hoe gay mannen vaak met elkaar omgaan. Ik zie in de homogemeenschap ook jaloezie, concurrentie en achterbaks gedrag. De term ‘valse nicht’ is niet uit de lucht komen vallen.

Maar als we teruggaan naar Taylor Swift, vind ik het ook wat vrouwonvriendelijk om te zeggen dat ze niet moet reageren op relletjes en altijd maar de verstandigste moet zijn. Ze is een kunstenaar, en kunstenaars verwerken pijn, verdriet en ook woede in hun werk. Mannelijke arties­ten rekenen in hun werk ook geregeld af met rivalen, met name in de hiphop. En als de invloedrijkste popster van haar generatie krijgt Swift ook de meeste hoon. Het is dus haar goed recht om gebeurtenissen te dramatiseren, emoties aan te zetten en daarmee een statement te willen maken. We moeten dat alleen niet te letterlijk nemen.

point of no return

In 2017 waren de meningen nog verdeeld, maar in retrospectief wordt ‘lwymmd’ een van de beste, meest gedurfde comebacks in de moderne popgeschiedenis ge­noemd. Het was een carrièrebepalend moment, en een point of no return. Swift was meisje-af, en voortaan een vrouw met wie je niet moest sollen. En Reputation was gewoon een heel goed album, zegt ook queer muziekjour­nalist Tim van Erp. “Het had een edge die ik nog nooit eerder bij haar had gehoord. Het was rauwer, donkerder, een beetje zoals Rated R van Rihanna. Het is nog steeds radiovriendelijk en catchy, maar die combinatie maakt het juist zo goed.”

Reputation was een fase waar Swift doorheen moest, om vervolgens weer zachtheid en kwetsbaarheid toe te laten op de latere albums Lover, folklore en evermore. Midnights voelt qua sound als een vervolg op Reputation. Maar waar ze eerst klappen uitdeelde en niet zo goed in­casseerde, horen we in haar recentere hit ‘Anti-Hero’ een andere soort antiheld dan in ‘lwymmd’. Je kunt haar niet langer betichten van Mean Girls-gedrag of white fragility. Swift erkent eindelijk haar aandeel: dat zij vaak de aan­stichter is en al dat drama misschien over zichzelf afroept. It’s me, hi, I’m the problem, it’s me.

taylor onder de loep

In de essaybundel T.S. onderzoeken dertien schrijvers wat Taylor Swift betekent voor henzelf, voor haar fans en voor de tijd waarin we leven, want in de wereld van Swift heeft alles een diepere laag. Met bijdragen van o.a. Tatjana Almuli, Hanna Bervoets en Sophia Blyden.

200 pagina’s, € 19,89, bestel nu via bol.com.

Winq kan commissie verdienen met links op deze pagina, uiteraard selecteren wij alleen producten die wij zelf ook fantastisch vinden. Lees hier hoe dat werkt.