Zo queer is Rebel Without a Cause, de film met James Dean 

Rebel Without a Cause is een film uit 1955 die gaat over de rebellerende tiener Jim en zijn verstandhouding met Plato en Judy. Op het eerste gezicht geeft de film gay vibes vanwege de broeierige scènes tussen Plato en Jim, maar entertainmentdeskundige Matt Baume ziet een queer narratief dat veel dieper reikt: Rebel Without a Cause spreekt tot de verbeelding omdat die gaat over outcasts die samen een gekozen familie vormen. Bekijk hier zijn analyse.

Rebel Without a Cause is een van de eerste films die is gemaakt vanuit het standpunt van tieners. Daarvoor bestond de teenager eigenlijk niet: pas na de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende babyboom ontstond een grote groep jongeren die zo welvarend was dat marketeers zich juist op hen begonnen te richten. Voor de jaren veertig waren er eigenlijk maar twee smaken, ook op het gebied van entertainment: voor kinderen of voor volwassenen.

morele paniek

In de jaren vijftig kwam er meer aandacht voor teenagers, die daardoor ook hun plek in de maatschappij begonnen op te eisen. De oudere generaties vonden dat maar lastig en probeerden die vervelende lawaaischoppers weer in het gareel te krijgen. Tegelijkertijd ontstond er morele paniek omdat die teenagers ook werden geconfronteerd met nieuwe vormen van vermaak. Comics bijvoorbeeld, waarvan die met Batman en Robin in de hoofdrol werd gezien als een gevaar: kinderen zouden homoseksuele neigingen krijgen van dit dubieuze mannenkoppel.

Deze analyse maakt de Amerikaanse entertainmentdeskundige Matt Baume in zijn nieuwe video. Hij ziet Rebel Without a Cause als een van de eerste films waarin teenagers prominent te zien zijn. Het draait om de rebelse en knappe Jim, Judy die het juk van haar agressieve, conservatieve vader van zich af probeert te schudden en Plato, die zich geen raad weet met zichzelf.

queer context

Voorafgaand aan de film kregen de producenten het script te zien en ze waren meteen bang dat Rebel Without a Cause veel te ver zou gaan. Jim en Plato waren wel heel close met elkaar, en ook in de screentests die later opdoken is te zien hoe de twee tegen elkaar aankruipen en aan elkaar zitten en hoe Jim Plato steels op zijn wang zoent. 

Maar dat is niet de hele queer context van Rebel Without a Cause, ziet Baume. Meer nog is de film een verhaal dat gaat over outcasts die zich afzetten tegen de oudere generatie en samen zoeken naar een vorm om bijeen te komen. Ze kiezen voor elkaar en zonderen zich af, en pakken het leven bovendien anders aan dan hun ouders. Zo is Jim een gevoelige jongen die zijn mannelijkheid toont door naar Judy te luisteren en Plato laat zien dat hij er voor hem is, in plaats van agressief zijn zin door te drijven – zoals hij van huis uit van zijn vader is gewend.

eerste gay teenager

Helaas voor Plato loopt de film niet goed af. Hij bekoopt een situatie met de politie met de dood. Jim heeft intussen al gezoend met Judy en stelt haar na de dood van Plato voor aan zijn vader, die zegt dat hij een betere vader voor hem probeert te zijn. 

Dat het ook anders had kunnen aflopen, onthulde Sal Mineo in 1972. De acteur die de rol van Plato speelde, zei in een interview: “Eigenlijk was Plato de eerste gay teenager in een film. Als je de film nu bekijkt, zie je dat hij smoor was op Jim. En dat Jimmy biseksueel was en niet alleen verliefd was op Judy maar ook op mij. Dat kon natuurlijk niet, in die tijd, en daarom werd mijn personage gedood. Hij moest uit de weg worden geruimd.”

auto-ongeluk

Over James Deans seksuele voorkeuren is veel gezegd en geschreven, maar zelf liet hij zich daar in zijn korte leven weinig over uit. De première van Rebel Without a Cause heeft hij niet meer meegemaakt: niet lang daarvoor kwam hij om het leven bij een auto-ongeluk.

Welke impact de film heeft gemaakt, toen en nu nog steeds, is voor hem dus ook altijd ongewis gebleven. In de video van Baume is te zien dat de makers op het hoogtepunt duizenden brieven per week ontvingen van tieners die schreven hoe belangrijk de film voor hen was. Daar bleef het niet bij: Dean veroorzaakte een modetrend met zijn simpele witte T-shirt en zijn spijkerbroek, die tot op de dag van vandaag terugkeert in het straatbeeld.

genderrollen

Baume vertelt nog veel meer in zijn video, onder meer over de gedateerde, seksistische genderrollen van de ouders in de film. Dat en meer zie je hieronder!