“Alle mannen zijn slachtoffer van het patriarchaat, ook degenen die zich eraan conformeren”

Internationale Mannendag staat dit jaar in het teken van de hoge zelfdodingscijfers onder mannen. Columnist Rocher Koendjbiharie begrijpt best hoe die zijn ontstaan. “Maar hoe verenig ik mijn eigen pijn met het inzicht dat degenen die daarvoor verantwoordelijk zijn, zelf in zekere zin ook slachtoffer zijn?”

Het is vandaag Internationale Mannendag, in 1991 in het leven geroepen door mannenrechtenactivist Thomas Oaster. Onder meer om stil te staan bij de problemen waar mannen mee worstelen, zoals thuisloosheid, geweld, ouderverstoting en suïcide, maar ook omdat veel mannen een behoefte hadden aan een dag waar hún prestaties – en zijzelf – gevierd worden. Een opmerkelijke behoefte, als we kijken naar de machtsverhouding tussen mannen en vrouwen in de wereld.

Door de vele sociale rechtvaardigheidsstrijden en de roep tot meer gelijkwaardigheid in de samenleving, is de identiteit van de man onder druk komen te staan. Mensen worden er vooral op gewezen dat mannen vaak een bevoorrechte positie hebben ten opzichte van vrouwen en andere groepen mensen. Hierdoor is een gat ontstaan: mannen voelen verwarring over wat het anno nu betekent om man te zijn. Types als Andrew Tate en Jordan Peterson, mannen die zich op een giftige manier beroepen op ‘traditionele mannelijkheid’, vullen dit gat op en voeden daarmee de zogeheten manosphere. Dit is een (online) ruimte waar mannen zich verenigen en waar zij mannelijkheid maar ook misogynie promoten, en waar feminisme beschouwd wordt als de oorzaak van al het kwaad. Het patriarchaat, een samenleving waarin mannen en het behoud van hun macht vooropstaan, is er springlevend.

Verschillende (groepen) mannen vullen dit ontstane gat op uiteenlopende manieren op. Naast de mannen uit de manopshere, die zich verzetten tegen gendergelijkheid, zijn er de vele mannen die zich simpelweg blijven conformeren aan de ongeschreven regels die bepalen hoe zij zich als man moeten gedragen. Mannen mogen zogenaamd niet praten over hun gevoelens, niet zachtaardig zijn, moeten hard optreden, dominant zijn, en ze dienen vrouwen en vrouwelijkheid als minder te beschouwen.

En dan zijn er nog mannen zoals ik, die zich nooit thuis hebben gevoeld in het hokje ‘man’, die niet voldoen aan de door het patriarchaat in het leven geroepen stereotiepe kenmerken van die categorie – en die daardoor zelfs zijn gaan twijfelen aan hun eigen genderidentiteit. Mannen wier leed in het leven vooral toe te schrijven is aan andere mannen. Ruim acht jaar ben ik gepest door andere jongens, omdat ik zachter was dan zij. Ook op straat zijn het altijd mannen die mij onveilig doen voelen; ik heb mezelf aangeleerd om altijd, in elke situatie, binnen enkele seconden een vluchtroute te bepalen. Ook mannen die dichter bij me stonden, dragen een deel van de verantwoordelijkheid voor de pijn die ik met me meedraag, zoals de mannen aan wie ik mijn hart gaf, maar die het keer op keer braken en mij achterlieten met littekens van emotioneel misbruik.

Gideon spreekt met andere baarddragers over identiteit en (giftige) mannelijkheid

Er is wel een gemene deler in al deze mannen. Ieder van hen lijdt onder de regels van het patriarchaat. Geen van hen floreert daadwerkelijk bij de door het patriarchaat voorgeschreven regels die bepaalden hoe je als man zou moeten zijn. Ook niet de mannen die zich hieraan conformeren. Zij praten daardoor vaak niet tot nauwelijks over hun mentale en emotionele welzijn, wat je terugziet in de dood-door-suïcidecijfers onder mannen: twee keer zo hoog als onder vrouwen. Daarom is het thema van Internationale Mannendag 2023 ‘zero male suicide’. De man die zich conformeert aan de regels van het patriarchaat, brengt – direct of indirect – ook schade toe aan de man die zich niet wil conformeren, waardoor ook die een lijdensweg bewandelt.

Wat we hieraan kunnen doen? Ik weet het niet zo goed. Ik zie in dat de man die zich conformeert aan impliciet opgelegde regels over mannelijkheid, daar ook onder lijdt, dat ook hij gebaat is bij bevrijding. Maar dat besef staat haaks op mijn eigen gevoel. Want hoe verenig ik mijn eigen pijn met het inzicht dat degenen die daarvoor verantwoordelijk zijn, zelf in zekere zin ook slachtoffer zijn? Daarmee lijk ik te ontkennen dat hij autonome keuzes heeft gemaakt, keuzes die mij pijn hebben gebracht.

Deze man roept daarom op tot de bevrijding van mannen die gebukt gaan onder het patriarchaat, maar ook tot de bevrijding van iedereen die lijdt door patriarchale mannen.

Beeld: Isabell Janssen - Outsider.i

“Komen we als gay mannen ooit af van onze obsessie met spiermassa?”