“Voor zoveel homomannen was het de eerste zoen die ze zagen op het grote scherm”

Hoe is het eigenlijk afgelopen met de zeven mannelijke dansers uit Madonna’s beroemde muziekdocu In Bed with Madonna? Reijer Zwaan (adjunct-hoofdredacteur Nieuwsuur) en Ester Gould (film- en documentairemaker) vroegen het zich af en maakten Strike a Pose, een indrukwekkende docu die laat zien hoe het gaat met de dansers, tientallen jaren nadat zij tourden met een van de grootste supersterren ter wereld.

Wat maakt In Bed with Madonna zo’n iconische documentaire?
Ester: “Madonna was op het hoogtepunt van haar carrière: ze was al wereldberoemd, provocerend, grensverleggend en politiek, maar nog niet helemaal arrivé. Ze zette zich heel erg in voor homorechten en aids awareness, wat in die tijd natuurlijk héél erg speelde. De aids-epidemie was op z’n hoogtepunt en het was een tijd waarin er ook een soort terugslag kwam door een sterke associatie tussen homoseksualiteit en aids. Er waaide eigenlijk een soort hernieuwde homofobe wind door Amerika. En toen kwam Madonna met deze tour en film. In de tour zelf verkondigt ze eigenlijk dezelfde boodschap als in de film.”
Reijer: “En het was ook gewoon de eerste keer dat het in een film, met zes homo’s die zichzelf waren, eigenlijk niet ging over hoe problematisch dat wel niet was. Het waren zes homo’s die blij en trots waren en ook nog eens op tour gingen met een van de grootste popsterren ter wereld. Ze behandelde hen als familie, als haar kinderen. Dus in tegenstelling tot de jaren daarvoor, zag je nu ineens beelden van een blije familie op het hoogtepunt van haar kunnen. Wie wil zo’n tour nou niet meemaken, het luxe leven ervaren en iedere avond voor 50.000 fans spelen? Dat was anderhalf jaar hun leven. En het was ook nog eens de omgekeerde wereld, want de ene danser die gepest werd, was juist de hetero. Het was ongekend! Toen gingen er ook nog eens twee jongens intens zoenen, wat nog nooit in een grote bioscoopfilm te zien was geweest. Er waren weleens homo’s en ook weleens een zoen, maar dat was óf heel arthouse, óf heel donker en naar. Gewoon een vrolijke, blije, spannende homozoen had niemand nog gezien op het grote scherm. Madonna werd in die tijd, dankzij haar positie, nogal gehoord, wist alles op scherp te zetten en iedereen had het over haar. De tour en documentaire waren gewoon een schop tegen de schenen van een groot deel van Amerika en de rest van de wereld.”
Ester: “Het was indrukwekkend hoeveel zij liet zien van zichzelf. Sommige mensen vonden dat misschien vulgair, terwijl dat nu standaard is geworden, met Instagram en Facebook bijvoorbeeld. Madonna heeft aan de regisseur echt de vrijheid gegeven om te laten zien wat hij wilde, en hij liet dus ook dingen zien die niet zo flatteus zijn. Het is eigenlijk een heel mooie karakterstudie van haar. Supersterren waren heel ver weg, onaanraakbare iconen, maar zij liet alles zien.”
Reijer: “En ze liet die dansers ook écht dichtbij komen. Ze stonden vooraan op het podium, ze hadden echt een rol in die show, waren herkenbaar voor het publiek en zitten prominent in die film. Dat heb ik daarna nooit meer gezien. Katy Perry, Beyoncé en Justin Bieber hebben ook dat soort films gemaakt, maar ik kan me geen enkele danser meer herinneren. Ik denk niet dat er over 25 jaar een documentaire wordt gemaakt over hun dansers.”
Ester: “Die films zijn ook platter. Deze is rijker omdat Madonna dat aandurfde.”
Reijer: “Een van de jongens, Luis, zei dat ook: 'Madonna stond op een soort omslagpunt van popprinses naar iconische popster.' Ze had misschien al wel 100 miljoen albums verkocht, dus het was niet alsof ze net begon, maar dat politieke en invloedrijke was op dat moment aan het omslaan naar iets volwasseners en iets groters. Er stond iets voor haar op het spel. Daarom was ze spannender dan ooit. Madonna voelde zelf ook aan dat de Blond Ambition Tour spannender was dan een gewone poptournee.”

“De tour was een schop tegen de schenen van de wereld”

Hoe zag jullie eigen leven er in de zomer van 1990 uit, toen de Blond Ambition Tour gaande was?
Ester: “Leuke vraag! Ik woonde in Arnhem, en ik zat op de middelbare school. Als mijn zus en ik thuiskwamen, knalden we MTV aan, en in mijn herinnering ging de helft van de MTV News Reports over Madonna. Of Michael Jackson of Prince. Ik heb wel een grote liefde voor de bekende popsterren van die tijd. Hoe zij speelden met mannelijkheid en vrouwelijkheid en de manier waarop ze hokjes omver bliezen. Dus dat is wat ik me heel goed herinner: hoe groot zij toen was, en hoe MTV erbovenop zat. En dat mijn ouders Madonna ordinair vonden. Ik zag In Bed With Madonna voor het eerst toen ik zestien was.”
Reijer: “Ik zag In Bed With Madonna voor het eerst toen mijn stiefmoeder me meenam naar de bioscoop. Ik dacht: wat stom dat ik hierheen moet! Waarom zou ik naar een film over Madonna willen? Toen ik naar buiten kwam, dacht ik: mag ik weer? Ik had de mazzel dat diezelfde stiefmoeder de film ook nog op VHS kocht, dus als we in het weekend bij m’n vader waren, keek ik altijd wel een keer In Bed With Madonna. Er zat natuurlijk iets in dat me fascineerde. Niet alleen die zeven dansers die ik heel spannend vond, maar ook een beetje eng, maar die grote wereld, de tournee, het spektakel, het brutale en het grensverleggende wat je op die leeftijd natuurlijk heel anders uitlegt. Het was echt iets dat bij me bleef.”

Wat was voor jullie de aanleiding om deze documentaire te maken?
Reijer: “Ik keek In Bed With Madonna een jaar of tien geleden met mijn toenmalige vriend, die hem ook goed kende. Een van ons vroeg zich toen hardop af: wat zou er met die jongens gebeurd zijn?. Toen zei ik: 'Dat is eigenlijk een heel interessante documentaire'. Ik werkte destijds voor Nova en ben gaan googelen om te kijken wat ik over ze kon vinden. Ik ontdekte al snel dat een van de jongens, Gabriel, al snel na de tour is overleden aan aids. En ook dat hij een rechtszaak had aangespannen, omdat hij zoenend te zien was in de film en daardoor ongewenst geout was. Dat was meteen een interessant gegeven, want met die zoen was hij natuurlijk een voorbeeld geweest voor ontzettend veel kijkers. Het was voor zóveel homomannen de eerste homozoen die ze zagen, en was voor hen was het juist heel bevrijdend. Maar Gabriel heeft dat niet zo ervaren. Facebook was er nog niet, maar ik zag wel flitsen van wat er van de andere dansers was geworden. Ik was wel echt benieuwd wat er met je gebeurt, nadat je zoiets hebt meegemaakt als je begin twintig bent, en een enorm publiek naar je heeft gekeken. Het idee heeft altijd achter in m’n hoofd gezeten, maar ik had een andere baan en was er niet mee bezig. Tot ik Ester leerde kennen via een gezamenlijke vriend, zij vond het idee waanzinnig. Ze kende de film ook, en was meteen benieuwd. Toen zijn we ze op gaan zoeken en hebben we ze een lange brief gestuurd – ik ben zelden zo lang met één brief bezig geweest. Pas toen we ze in het echt ontmoetten, wisten we heel zeker dat dit een documentaire móest worden.”

Was het moeilijk om de dansers zover te krijgen om mee te doen?
Ester: “Het verschilde per danser, zoals alles bij hen per danser verschilt. De twijfel zit hem, denk ik, in het feit dat zij al een paar jaar probeerden afscheid te nemen van Madonna. Werken met Madonna heeft ze heel veel gegeven, maar het achtervolgt ze ook een beetje. Ze zijn ook een beetje moe van vragen als 'Hoe is ze in het echt?' en 'Is ze echt een bitch?'. Ze zijn natuurlijk heel vaak gevraagd om mee te doen aan tv-reportages, profielen, noem maar op. Ze zijn klaar met het oppervlakkige geroddel. Maar op een dieper niveau willen ze ook zichzelf zijn. Het was een onvergetelijke ervaring om met Madonna te touren, maar ze moeten er ook afscheid van nemen om door te leven. Daar lag volgens mij de twijfel.”
Reijer: “Voor veel van hen is er een paradox tussen de boodschap van 'Express yourself' en hun eigen levens. Niemand heeft spijt van die ervaring en die tour, maar voor iedereen heeft het ook een pijnlijke kant. Na de tour is de groep uit elkaar gevallen, en dat speelde misschien ook mee. Het was belangrijk dat we ze wisten te overtuigen dat de documentaire echt over hén ging, niet stiekem toch over Madonna. Dat duurde bij de een langer dan de ander.”
Ester: “Mensen hebben ook weleens gevraagd waarom ze niet eerder bij elkaar zijn gekomen. Volgens mij ligt dezelfde pijn daaraan ten grondslag. De ervaring was zó mooi, maar ze kunnen er niet meer in blijven hangen. Er zit een hoop verdriet, melancholie en ook een soort nostalgie. Dan is het makkelijker om maar door te leven. Net zoals je een pijnlijke ex kunt hebben die je maar laat voor wat hij is. Je gaat er toch maar geen koffie mee drinken, want waarom eigenlijk? Zo’n soort emotie zit er ook onder. Het is ook niet zo dat ze van nature een vriendengroep zijn. Ze noemen elkaar broers, maar ze zijn net te anders om per se elkaars beste vrienden te zijn.”
Reijer: “Er is iets heel groots en sterks tussen hen, dat zie je ook in de film. Maar dat wil niet zeggen dat ze regelmatig een koffietje met elkaar gaan drinken of gezellige dingen gaan doen. Het is net als een familie waarbij je met de een meer hebt dan met de ander.”

Tijdens het filmen hebben jullie geprobeerd om het project een beetje onder de radar te houden. Waarom was dat?
Reijer: “Omdat het ons om de dansers te doen was, wilden we ook zorgen dat zij in de opnames die ze met ons hebben gemaakt volledig vrij konden zijn. Dus in het begin zijn we wel bang geweest dat Madonna of de mensen om haar heen hierover zouden horen, en er iets van zouden vinden. Al is het maar één telefoontje om te vragen wat er aan de hand was. We wilden juist dat de dansers zich daar niet mee bezig hoefden te houden. We wilden de film maken zoals wij hem voor ogen hadden, en dat moest beschermd worden. Omdat Madonna een rol speelt in de film, hebben mensen al snel verwachtingen. Er zijn Madonnafans die nu al roepen dat ze denken dat onze docu Madonna in een negatief daglicht stelt. Vlak voor de première zagen we al berichten dat onze film een tell-all movie zou zijn, 'Madonna exposed'. Dat is niet onze film. En de dansers weten nu ook dat dat niet zo is, maar als dat soort berichten tijdens het filmen waren opgedoken, had dat het vertrouwen van de dansers ook weer kunnen schaden.”

Zijn er deleted scenes?
Ester: “Op het einde van de film zit een stuk waarin we de mannen dansend laten zien, en daar tipt de film even aan hoe die mannen hun kracht hebben hervonden en wat ze nu doen. Maar dat wat ze nu doen is natuurlijk veel rijker dan we hebben kunnen laten zien. We zouden zó nog een featurette van 20 minuten kunnen maken over wat ze nu allemaal doen. En we wilden eigenlijk iets dieper ingaan op de betekenis van vogue.”
Reijer: “José en Luis zijn de mannen die destijds helemaal in de East Side ballroom scene zaten, en zij hebben Madonna letterlijk leren voguen. Het was een underground gay ding in New York, en dat was Madonna opgevallen. Voguen zit ook dicht bij de thematiek van de film: imponeren, trots zijn, het is eigenlijk een beetje een arrogante dans die over zelfvertrouwen gaat. Het is poseren, maar het is juist ook jezelf níet laten zien en je verschuilen achter een houding, en dat is precies waar onze film over gaat: trots en schaamte, jezelf laten zien, maar ook jezelf verbergen. Dat komt in het voguen allemaal samen. Luis legt ook uit hoe voguen nu voor hem is; vroeger ging het er juist om de ander buiten te sluiten en op een afstand te houden, nu is het juist meer inclusief. Dus daar zouden we bijna een mini-docu over kunnen maken.”
Ester: “Vind ik een héél goed idee!”

“Voor zoveel homomannen was het de eerste zoen die ze zagen op het grote scherm”

<p">Welke reacties hebben jullie tot nu toe gehad?
Reijer: “We wisten dat veel mensen destijds geraakt waren door In Bed With Madonna. Dat veel homo’s het hebben gezien en dachten: wow, dit kan dus gewoon – dan kan ik het ook. Maar pas tijdens de première in Berlijn, waar de dansers ook bij waren, zagen we wat er nog steeds – 25 jaar na dato – met mensen gebeurt als zij daar ineens samen staan. Dat is echt waanzinnig. Ze appelleren zo aan iets dat staat voor vrijheid en durf. We waren al drie jaar bezig met deze docu, de heren hadden ons brieven en e-mails laten zien die ze door de jaren heen hebben ontvangen, en toch was die reactie tijdens de première groter dan ik had verwacht.”

Strike a Pose is nu te zien op Cinemember.

Hoofdfoto: Lisa Guarnieri