De overname van LHBTQ’s in mainstreamfilms

Na de onverwachtse successen van Oscar-winnaars Moonlight en Call Me By Your Name lanceert Hollywood dit jaar meer dan ooit tevoren mainstreamfilms met LHBTQ-personages in de hoofdrol. Toeval of trend?

Repetities voor de schoolmusical. Vluchtige romances en liefdesverdriet op het schoolplein. Een Halloween-verkleedfeest met rode bekers en bierpong. Een homecoming-wedstrijd met footballjocks en cheerleaders. Een hoofdpersoon met een uitmuntende muzieksmaak en een beste vriendin die stiekem verliefd is. Kerstmis met kalkoen en mistletoe. En natuurlijk het klunzige maar goedhartige schoolhoofd en de nerd die nodig aan een date geholpen moet worden. Love, Simon is een archetypische Amerikaanse tienerfilm, gemaakt door een grote Hollywoodstudio, volgens een beproefde formule, in de rijke traditie van Grease, The Breakfast Club en Clueless. Met één verschil: de hoofdpersoon is gay.

Ook in Alex Strangelove is de hoofdpersoon zeventien jaar en laatstejaars op een Amerikaanse highschool. Hij heeft een vriendin aan wie hij zijn maagdelijkheid wil schenken – totdat hij de knappe Elliot ontmoet. Boy Erased en The Miseducation of Cameron Post gaan over respectievelijk een jongen en een meisje die naar genezingstherapie worden gestuurd. In A Kid Like Jake ontdekt een stel dat hun zoontje minder interesse heeft in speelgoedautootjes dan in sprookjesprinsessen, en zich daar ook graag naar kleedt. En dan komen er dit jaar ook nog een legio biopics en documentaires uit, onder meer over dichter Oscar Wilde, schrijfster Virginia Woolf, acteur Ian McKellen en modeontwerper Alexander McQueen.

Ineens zijn ze overal: LHBTQ-personages op het witte doek. En dan niet in onbeduidende bijrollen, in marginale doelgroepfilms of in deprimerende drama’s, maar in hoofdrollen, veelal in feelgood-films, gemaakt met een riant budget en bestemd voor het grote publiek. Opmerkelijk, zo blijkt uit de jubelende recensies van Love, Simon: ‘Coming-out-komedie is monumentale tienerklassieker’ (The Guardian), ‘Baanbrekende film komt misschien te laat’ (Time), ‘Charmante gay studiofilm smaakt naar meer’ (Vanity Fair) en ‘Baanbrekend gewone tienerfilm’ (The Atlantic). Vooral die laatste kop is treffend: Love, Simon is zo bijzonder, omdat-ie zo gewoon is. De hoofdpersoon is gay, maar het is géén gay film.

Karikaturen en schurken
Halverwege de vorige eeuw waren er überhaupt geen gays op het witte doek te zien. Althans, zo werden ze niet benoemd, want dat stond de censuur niet toe, maar de goede verstaander wist het wel. De zeldzame LHBTQ-personages van weleer waren nou niet echt rolmodellen, zoals de doodenge Mrs. Danvers in Rebecca (1940), het zweterige onderkruipsel Joel Cairo in The Maltese Falcon (1941) of het moordlustige koppel Brandon en Philip in Rope (1948). In de jaren zestig en zeventig dienden LHBTQ’s vooral in bijrollen als karikaturen, probleemgevallen of schurken, en ze belandden meestal in het gevang, in een gesticht of onder de grond.
De jaren tachtig en negentig waren een bloeiperiode voor onafhankelijk geproduceerde gay films, bestemd voor consumptie door de eigen doelgroep. Philadelphia (1993), over een man met hiv en zijn homofobe advocaat, was de eerste Hollywood-film met een gay hoofdpersoon, een sterrencast (Tom Hanks, Denzel Washington) en een miljoenenbudget. Met Oscars bekroond en baanbrekend, maar bepaald geen vrolijke kost. De eerste feelgood-films die een groter publiek bereikten, zoals My Beautiful Laundrette (1985) en The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert (1994), kwamen dan weer niet uit Hollywood. Een grote publieksfilm waarin een gay niet werd afgeschilderd als schurk, gestoord of schadelijk, dat wilde maar niet lukken.

En toen waren daar Call Me By Your Name, over de romance tussen de zeventienjarige Elio en de oudere Oliver, en Moonlight, over de kleine Chiron die opgroeit in een probleemwijk van Miami. Een verschil van dag en nacht, die twee films, en toch zijn er overeenkomsten. De geaardheid van de hoofdpersonen is geen issue, beide films werden onafhankelijk geproduceerd maar groots gedistribueerd, en ze vielen in de prijzen: Call Me By Your Name kreeg één Oscar, Moonlight kreeg er drie, waaronder voor Beste Film. Het is ook de studiobazen in Hollywood niet ontgaan dat films met LHBTQ-karakters in de hoofdrol kaskrakers kunnen worden.

Diversiteitsindex
De jaarlijkse Studio Responsibility Index van de Amerikaanse organisatie GLAAD analyseert de diversiteit in Hollywoodfilms. Van de 125 films die in 2016 uitkwamen bij de grote studio’s waren er 23 waarin LHBTQ-personages voorkwamen – al was dat in tien films niet langer dan een minuut. In één film kwam een transgenderpersonage in beeld. Niet genoeg, vindt GLAAD, al zit er wel verbetering in; sinds 2012 steeg het inclusiviteitspercentage van 13,9 naar 18,4 procent. Love, Simon zal het gemiddelde van het volgende rapport flink optrekken: behalve de gay titelheld zijn er ook lesbische, bi en queer bijrollen.

Simon is net als jij, zo vertelt hij aan het begin van de film tegen de kijker. “Voor het grootste deel is mijn leven doodnormaal. Ik ben dol op mijn familie en op mijn vrienden. We doen alles wat vrienden doen; we drinken veel te veel ijskoffie en proppen ons vol met koolhydraten.” De zon schijnt, de toon is optimistisch als een tandpastareclame en Simon is een populaire jongen met een goed gemoed en knap gelaat. “Dus, zoals ik zei, ik ben net als jij. Ik leid een doodnormaal leven. Op één ding na dan: ik heb een vet groot geheim. Niemand weet dat ik gay ben.”
Love, Simon is bestemd voor het grote publiek en dat is te merken: vanaf de eerste minuut wordt Simon geportretteerd als de doorsnee buurjongen, zodat iedereen zich met hem kan identificeren. Dat valt niet overal in goede aarde. De Canadese filmjournalist Peter Knegt waarschuwt voor die doorgeslagen normalisering: “Simon is zo verstoken van queer trekjes dat hij de belichaming is van hoe hetero’s gays graag zien: net als zij. Maar wij zijn niet net als zij.” Eindelijk een normale gay op het witte doek, is het weer niet goed. Toch zullen veel LHBTQ-tieners die nog in de kast zitten, in Simon het positieve rolmodel zien dat oudere generaties nooit hebben gehad.

Benieuwd welke queer films er binnenkort allemaal te zien zijn? Kijk hier voor een compleet overzicht. 

Tekst: Sander Groen