Madonna wordt zestig: dit zijn haar zestig beste singles (deel III)

Wat is het ultieme Madonna-lied? Welke verrassingen staan er in de top tien? Hier de nummers 20 tot en met 1 in de lijst van Madonna's beste zestig singles. 

Meer dan tachtig singles heeft Madonna uitgebracht in haar ruim 35-jarige zangcarrière, van 'Everybody' in 1982 tot 'Bitch I'm Madonna' in 2015. Fans wachten met smart op nieuwe muziek, die er naar verwachting aan het einde van dit jaar echt aan zal komen. Tot die tijd doen we het met deze top zestig beste singles.

De nummers 60 tot en met 41 vind je hier.
De nummers 40 tot en met 21 vind je hier.
Vandaag de finale, met de nummers 20 tot en met 1.

20) Lucky Star (1983)

Na ‘Everybody’, ‘Burning Up’ en ‘Holiday’ was dit de vierde single van Madonna’s debuutalbum en er zou er nog eentje volgen: ‘Borderline’. Grappig genoeg staan ze precies in deze volgorde in deze lijst. Misschien omdat Madonna per nummer iets meer prijs gaf van zichzelf? Misschien omdat dit lied letterlijk over haar doorbraak ging, als je erbij bedenkt dat ze met die ‘Lucky Star’ gewoon zichzelf bedoelde? Met een minimalistische video gaf ze voor het eerst haar imago écht prijs: dansend in een zwarte outfit tegen een witte wand. En dan de sound: die is crispy, fris en eigenlijk nog steeds niet gedateerd.

19) Hung Up (2005)

Het schijnt dat de dames en heren van ABBA meteen keihard ja hebben gezegd toen Madonna vroeg of ze een sample uit hun ‘Gimme Gimme Gimme (A Man After Midnight)’ mocht gebruiken voor ‘Hung Up’. Na de bizarre beats van ‘American Life’ en de tamelijk complexe productie van Mirwais keerde Madonna terug naar haar roots: lekker toegankelijke meezingers. Confessions on a Dancefloor bood voor de verandering geen enkele ballad, want dansen was het devies. Madonna had net een paar ribben gebroken, maar dat weerhield haar er niet van om allerlei ingewikkelde capriolen uit te halen in de video, waarin ze krumpende dansers opvoerde om te laten zien dat het toch niet écht helemaal 1979 was.

18) Oh Father (1989)

Rond kerst 1989 moest Nederland het doen met ‘Dear Jessie’, een kinderliedje-on-acid. De Amerikanen werden getrakteerd op ‘Oh Father’, een ballad waarin Madonna lamenteert over haar jeugd zonder moeder en met een vader waar ze weinig aan had. Wat ze ook deed, het was nooit goed. Maar, zo kwam de volwassen Madonna erachter, hij kon er ook niet zoveel aan doen allemaal: "You didn't mean to be cruel, somebody hurt you, too." Dit is Madonna op haar donkerst, eerlijkst en puurst

17) Human Nature (1995)

Het zwartgeverfde haar in cornrows, een latex pakje en een in lakleer gestoken chihuahua die zogenaamd wordt toegetakeld met een zweepje: Madonna keerde na drie brave Bedtime Stories-singles even terug naar haar Erotica-tijd. Ze was nog niet helemaal klaar met die periode, want ze wilde nog één keer laten zien dat ze heus geen spijt had van haar seksuele strapatsen. Nooit eerder (en later ook niet) funkte ze zo gemeen als op ‘Human Nature’. Menig speaker trilde op de bassen en dan luidde de boodschap ook nog eens: “I’m not your bitch, don’t hang your shit on me!” Zo, die zit.

16) Music (2000)

Dit roboteske gevaarte is in wezen een update van Debbie Deb’s ‘When I Hear Music’. Mirwais maakte voor zijn productie net als Debbie Deb gebruik van ingeblikte stemmen, een metaalachtige sound en futuristische synthesizerlijnen. Toekomstmuziek is het, waarin Madonna fantaseert over een wereld waarin iedereen, van Jan met de korte achternaam tot de bourgeoisie het samen gezellig op een dansen zet. Achttien jaar later is het helaas nog steeds niet zover, maar Madonna’s ‘Music’ klinkt nog altijd hoopgevend.

15) La Isla Bonita (1987)

Alleen al het intro met die roffel op de conga’s doet je in de benen springen. In je hoofd waan je je op een tropisch eiland waar een zacht briesje in je oor fluistert. Of is het Madonna? Castagnetten en een Spaanse gitaar doen de rest en duwen je over het randje richting tropenkolder. Wat een ontzettend lekkere muziek is dit nog altijd, na 31 jaar. Knap ook, dat Het Mooie Eiland in de video eigenlijk gewoon Brooklyn is. En dan te bedenken dat de schrijvers dit zomerse verrassinkje eerst aan Michael Jackson hadden gegeven. Maar die hoefde het niet. Het is beter, zo.

14) Borderline (1984)

In jarentachtiglijstjes duikt ‘Borderline’ steevast op als een van de beste songs van dat millennium, terwijl Madonna het lied tot 2008 vrijwel links liet liggen als ze op tournee ging. Het liedje komt nog het meest in de buurt van de softe soulrock uit die tijd, denk aan Hall & Oates of Elton John. Met Madonna's heliumstem en magnetische synths is dit ultieme kauwgomballenpop, een term die hier al eerder voorbij kwam. Maar daarmee doe je ‘Borderline’ tekort: de melodielijnen zijn tegelijkertijd complex en harmonieus, Madonna klinkt fris en vitaal en vooral: ze zingt alsof ze ieder woord meent van dit best droevige liedje. In de video zien we voor het eerst de bravoure van een wilde meid die speels van zich afbijt, een ‘Like a Virgin’ in the making.

13) Drowned World / Substitute For Love (1998)

Als single was dit een van Madonna’s gewaagdste keuzes. Met een intro van meer dan een minuut, een introspectief begin en een opbouw die uiteindelijk escaleert in een soort oerschreeuw, begeleid door overstuurde instrumentatie: dit is pittige kost. Ook de informatie die je als luisteraar krijgt toegediend is niet mals. Madonna is nu gelukkig, zo begint het, en alle ellende van vroeger hoeft ze niet meer. Om alle vervelende dingen vervolgens allemaal op te sommen. En dan, na de climax, de berusting: in de liefde heeft Madonna haar nieuwe religie gevonden. De video deed de boodschap bijna teniet omdat die wel heel erg plat verwees naar prinses Diana’s tunnelongeluk, maar verder: alles klopt hier.

12) Like a Virgin (1984)

Tijdens de allereerste uitzending van de MTV Awards zette Madonna zichzelf voor eens en altijd wereldwijd op de kaart. Met een voor die tijd shockerende act met een pikante bruidsjurk waarin ze al rollebollend over het podium kroop, liet Madonna zien: met mij valt niet te sollen. En dan heette het lied dat ze kirde ook nog ‘Like a Virgin’. Schaamteloos jezelf zijn was toen al haar motto. Toen een jaar later naaktfoto’s opdoken uit haar vroege New Yorkse jaren, en Bette Midler haar tijdens Live Aid aankondigde als "die meid die zich aan haar behabandjes heeft opgetrokken om carrière te maken", was het eerste dat ze zei: “Ik hoef me nergens voor te schamen en ik heb nergens spijt van.” De Penthouse met de naaktfoto's werd een collector's item. Keith Haring en Andy Warhol maakten een kunstwerk van de rel en de rest is geschiedenis.

11) Papa Don’t Preach (1986)

Heel even zette Madonna iedereen op het verkeerde been. Hoezo was die vrijgevochten feministe ineens tegen abortus? Nee, legde Madonna uit, in dit lied gaat het over een tienermeisje dat verliefd is en een toekomst ziet voor zichzelf en haar vriend, mét een baby. In de video was te zien hoe ze voor het eerst een heuse metamorfose had ondergaan: de geblondeerde lange lokken waren vervangen door een korte coupe en net als in ‘Live to Tell’ was alle opsmuk verdwenen. Clean en volwassen, zo zag de nieuwe Madonna er voortaan uit. Voorlopig, althans.

10) Rain (1993)

Als de term ‘breedbeeldmuziek’ zou bestaan, was deze absoluut van toepassing op deze ballad van epische proporties. Uren kun je erin verdwalen, zo ruimtelijk is dit lied. Na iedere luisterbeurt ontdek je iets nieuws: Madonna’s gedubde stemmen die door elkaar heen fluisteren, wat zegt ze allemaal? De blauwdruk van dit nummer lijkt ‘Human’ te zijn van Human League, dat in dezelfde waterwereld lijkt te opereren. En dan de video van ‘Rain’: een meesterwerk met componist Ryuichi Sakamoto die Madonna’s regisseur speelt in een hightech interieur. Haar look: minimalistisch zwart, een kortharige pruik en nieuwe, katachtige wenkbrauwen. Een new age goddess, zoals een criticus haar ergens noemde.

09) Erotica (1992)

'Rain' is de cleane uitzondering op het verder vrij gruizige album dat Erotica is, met als hoogtepunt de gelijknamige eerste single. Madonna ademde altijd al seks, maar ineens spoot het uit al haar poriën. Al snel bleek dat niet iedereen daarvan gediend was, ook al omdat ze tegelijkertijd én een boek vol seksueel expliciete foto’s had uitgebracht én vrij veel naaktscènes had in een slechte variant op Basic Instinct, Body of Evidence genaamd. Gelukkig herpakte Madonna zich met een weergaloos optreden bij David Letterman in 1994 (althans: dat was de bedoeling. In het echt zei ze tientallen keren ‘fuck’, maakte ze David Letterman belachelijk, begon het publiek haar uit te jouwen en toen had helemaal niemand meer zin in Mad Donna. Maar dit wisten we allemaal nog niet bij de release van ‘Erotica’, dat al een ouder zusje had in de vorm van de ‘Beast Within’-remix van ‘Justify My Love’).

08) Justify My Love

Van ‘Express Yourself’ loopt een recht lijntje naar ‘Erotica’ via ‘Justify My Love’. Je zou het een minimalistisch hijglied kunnen noemen, waarop Madonna spreekt in plaats van zingt. Madonna had destijds Lenny Kravitz in het vizier, die dit lied eigenlijk had geschreven voor en met Ingrid Chavez. Als je haar album May 19,1992 toevallig ergens weet te op te snorren, hoor je meteen dat de combinatie spoken word en atmosferische muziekscores door háár zijn uitgevonden. Chavez eiste credits voor 'Justify My Love' en kreeg die uiteindelijk. Maar dat terzijde, want Madonna scoorde er in 1990 een controversiële hit mee en legde hier de basis voor dat Erotica-album. MTV deed de video vol sapphische scènes in de ban en deze mocht alleen na 0.00 uur worden uitgezonden. Heel slim vonden Madonna en haar zakelijke team toen de videosingle uit: de VHS-band was in no-time uitverkocht.

07) Express Yourself (1989)

Een moderne hymne voor iedereen die zich op wat voor manier dan ook onderdrukt voelt en een stukje empowerment naar de mensen toe kan gebruiken, dat is de huidige status van Madonna’s ‘Express Yourself’. In de video, een moderne versie van de Fritz Lang-film Metropolis, laat ze zich ketenen en slurpt ze melk uit een drinkbakje voor katten, maar die onderdanigheid is schijn: Madonna is de baas en alleen het allerbeste telt voor haar. Leuk detail: ten tijde van de opnames had ze een kortstondige relatie met womanizer Warren Beatty, haar tegenspeler in Dick Tracy. Ze vroeg hem slaaf te spelen in de video, maar hij weigerde zich te laten kleineren. MTV had de exclusieve première van de video en draaide ‘Express Yourself’ drie weken lang ieder uur. Later grapte Madonna over de kattenmetafoor in de video tijdens een interview: “It means that pussy rules the world.”

06) Into the Groove (1985)

Moet je eens nagaan dat dit in de VS niet eens een officiële single was, maar de b-kant van ‘Angel’. Dat is best een leuk liedje verder, maar het fladdert meteen weg terwijl ‘Into the Groove’ BAM bij je binnen knalt. Om je eigenlijk de rest van je leven niet meer te verlaten. Dit is perfecte dancepop die je meteen vanaf de eerste noten bij de kladden grijpt. “You can dance, for inspiration.” Tekstueel gezien is dit gewoon weer het zoveelste lied van Madonna over dansen, je vrij voelen en blij zijn, maar het is wel de allerbeste. Met ‘Into the Groove’ was Madonna plots de One and Only Dancing Queen of Pop.

05) Live to Tell (1986)

Soms kan het zo simpel zijn. Zet een spot op iemands gezicht, een windmachine aan en cirkel er met een camera omheen. De video van ‘Live to Tell’ plaatste Madonna letterlijk in een ander daglicht. Ze was de kersverse bruid van Sean Penn, had net een film met hem opgenomen en ging nu weer verder met haar zangcarrière. Voor haar nieuwe album True Blue koos ze ‘Live to Tell’ als eerste single, een gewaagde keuze aangezien Madonna haar grootste hits scoorde met uptempo poptracks. ‘Live to Tell’ gaat over de geheimen die iemand meedraagt. Die worden verder niet toegelicht, maar daar zijn het dan ook geheimen voor. De mystieke video, de raadselachtige tekst en het bijna ambient-achtige instrumentale intermezzo maken dit een van de spannendste singles die Madonna heeft uitgebracht.

04) Ray of Light (1998)

Over spannend gesproken: ‘Ray of Light’ is net zo’n powerhouse als ‘Live to Tell’, zij het op een totaal andere manier. Hier lijkt het alsof Madonna in haar eentje een enorme rave organiseert, niet in een fabriekshal vol pillenslikkende feestgangers maar voor de mensen thuis, die na afloop eens rustig willen overdenken waar ze zojuist naar hebben geluisterd. De basis van ‘Ray of Light’ is een liedje uit de sixties, ‘Sepheryn’ van Curtiss Maldoon. Samen met William Orbit maakte Madonna er een elektronisch spektakel van met techno, trance, Eurodance en disco-invloeden, dat je het gevoel geeft op te stijgen en op een andere planeet te landen. In de video staat juist onze eigen planeet centraal: te zien is de rat race van het leven, terwijl Madonna daar in een korenblauw jeanspak heel Rafaëlitisch doorheen schemert.

03) Vogue (1990)

‘Vogue’ is niets minder dan muziekgeschiedenis. De merendeels zwarte ballroom scene in New York City krijgt voor het eerst de aandacht van een echt grote mainstream artiest. De Hollywood-glamour waar deze veelal arme mensen van dromen, komt even heel dichtbij. Voor de video liet Madonna zich door David Fincher regisseren als filmdiva uit de jaren twintig of dertig, geïnspireerd door het werk van fotograaf Horst P. Horst. Om haar heen dansen de queens uit de ballroom scene, zij het niet in drag. Op een voortpompende, diepe house groove roept Madonna iedereen op te poseren als een ster. In het rapgedeelte komen de grootste Hollywood-sterren voorbij in een natuurlijke flow: ‘Greta Garbo and Monroe, Dietrich and DiMaggio, Marlon Brando Jimmy Dean, On the cover of a magazine’. Je kunt je gewoon niet voorstellen dat dit lied, misschien wel the most stylish song ever, in twee weken even in elkaar is geflanst omdat Madonna een b-kantje nodig had voor ‘Keep it Together’…

02) Frozen (1998)

Dit is de ultieme comeback-single van de kameleon die Madonna was en nog altijd is. Na enkele postnatale optredens ter promotie van de Evita-film verdween Madonna-met-kind uit de schijnwerpers, om met ‘Frozen’ als een feniks te herrijzen: niet uit de as, maar in een desolate woestijn die het decor vormde voor de video. IJzige wolken scheren langs duistere luchten als daar ineens een pikzwart, vormloos figuur opdoemt. Het flapperende wezen blijkt een in Jean-Paul Gaultier-couture gehulde Madonna, die dramatisch voor zich uitstaart. Dan zijn er woeste honden, zwermen vlerkende vogels en ineens niet één, maar drie Madonna’s die in een trosje bijeen zitten. Het zou bijna gotisch zijn, hadden ze hun handen niet beschilderd met henna-tekeningen. De beelden van ‘Frozen’ voelen als een koortsdroom in de kou. De muziek, al even ijzig, snijdt met zijn ijle strijkers door je ziel. Maar dan is er een sprankje hoop en lijkt Madonna’s wens uit te komen, die laatste keer wanneer ze zingt: ‘If I could melt your heart…’

01) Like a Prayer (1989)

Als kind had Madonna een fascinatie voor Jezus omdat die naakt aan een kruis hing. In haar Like a Virgin-tijd omhing ze haar lichaam letterlijk met religieuze symbolen: in ieder oor een kruis en om haar hals een setje crucifixen. Haar haat-liefdeverhouding met het katholieke geloof heeft ze nooit onder stoelen of banken geschoven. In ‘Like a Prayer’ grijpt ze opnieuw naar die symboliek, en wederom koppelt ze er expliciet seksuele spanning aan. De stigmata zijn wellicht wat pathetisch en de tekst: "I'm down on my knees, I wanna take you there" is meerdere malen dubbelzinnig uitgelegd, al heeft Madonna daar zelf nooit iets over gezegd. In de video is te zien hoe een heiligenbeeld tot leven komt. Het blijkt de zwarte man te zijn die ze in een andere scène onterecht gevangen genomen zag worden. Hier bevrijdt Madonna het beeld uit zijn nis, waarna ze zoenen en de liefde bedrijven. Grimmige beelden van brandende kruisen worden afgewisseld met een uitzinnig dansend gospelkoor. Een koorlid soleert, maar het is Madonna’s stem die kalm en nadrukkelijk indruk maakt. Alles wat Madonna is, komt hier bij elkaar.

De hele lijst op Spotify beluisteren?

Dat kan, en als je wilt ook in de juiste volgorde. Klik hier voor 'Celebration', 'Who's That Girl', 'Bedtime Story' en de rest van de lijst.