Madonna’s Like A Prayer-album bestaat 30 jaar

Precies dertig jaar geleden bracht Madonna haar vierde album Like A Prayer uit. Met een controversiële video voor de gelijknamige single sloeg de release in maart 1989 in als een bom die nog altijd resoneert. Wat is de kracht van Like A Prayer?

Aanzwellende elektrische gitaren. Een zware kerkdeur die dichtvalt. Stilte. Dan Madonna’s engelachtige stem: “Life is a mystery, everyone must stand alone. I hear you call my name, and it feels like home.” Zo begint Like A Prayer.

Het is het eerste dat we van Madonna hoorden na een dik jaar stilte. Heel 1988 had ze niets op plaat uitgebracht, terwijl ze de vier jaar daarvoor onafgebroken in de hitlijsten had gestaan. Na de wilde toyboy-jaren van ‘Holiday’ en ‘Like A Virgin’ verrastte Madonna vriend en vijand in 1986 met ‘Live To Tell’, waarmee ze haar eerste echte kameleon-achtige transformatie inluidde.

Een tijdperk van platinablond brak aan, haar video’s werden steeds meer op zichzelf staande korte films (‘Papa Don’t Preach’, ‘Open Your Heart’ en ‘La Isla Bonita’) en in 1987 was het tijd voor een eerste greatest hits-album: een remixcompilatie met de titel You Can Dance.

Stilte voor de storm
En toen werd het stil. Er gingen geruchten over een vechtscheiding met acteur Sean Penn, Madonna stond in een kleine Broadway-productie Speed the Plow en ze speelde een nachtclubzangeres in de film Bloodhounds of Broadway. Fans vreesden dat Madonna’s acteerambities haar zangcarrière de das om zouden doen.

Maar toen werd het februari 1989. Madonna had zojuist een lucratieve deal gesloten met Pepsi Cola, die als sponsor voor een toekomstige tournee zou fungeren. Maar zover kwam het niet. Toen Madonna haar video voor leadsingle ‘Like A Prayer’ lanceerde, trok Pepsi zich allengs terug. Te controversieel. Het leverde nog wel deze commercial op, die slechts een paar keer op tv is vertoond en de laatste jaren opduikt op YouTube.

Wat was er aan de hand? Madonna had vaker geflirt met religie in het algemeen en het Rooms-katholieke geloof in het bijzonder, maar met de video voor ‘Like A Prayer’ gingen alle remmen los. Nog altijd wordt deze gezien als een van de meest controversiële in de muziekgeschiedenis.

We zien twee verhaallijnen door elkaar heen lopen. In grauwe, bijna zwart/wit beelden zien we hoe Madonna getuige is van een verkrachting, waarna een toevallige – zwarte – voorbijganger wordt gearresteerd. In een andere verhaallijn zien we hoe Madonna een kerk betreedt, waar een beeld van de heilige Martinus van Porres tot leven komt om Madonna te kussen. Op haar handen verschijnen de stigmata, oftewel de wonden van Jezus.

Later danst Madonna wulps voor het altaar en als in de andere verhaallijn duidelijk wordt dat de zwarte man de misdaad niet heeft begaan, is Madonna te zien terwijl ze danst voor brandende kruizen (een verwijzing naar de Ku Klux Klan?). In 2004 werd ‘Like A Prayer’ door MTV uitgeroepen tot meest taboedoorbrekende video aller tijden.

Het Vaticaan sprak schande van de video. Pepsi trok zich terug en Madonna was verzekerd van een vracht aan free publicity. Met het album Like A Prayer keerde ze terug in de spotlights met een volwassener imago.

Weg waren de blonde lokken (voor even, althans) en voor het eerst was niet haar gezicht op de albumhoes te zien, maar haar middenrif en hippiekleren. De hoes was gedrenkt in patchouly en in het binnenwerk zat een folder waarin Madonna wees op de gevaren van hiv en aids, iets wat zeker voor die tijd zeer controversieel was. Met al deze statements leek Madonna te willen zeggen: this is serious business.

Serieus en persoonlijk
Serieus en persoonlijk zijn de kernwoorden die Like A Prayer het best samenvatten. Op ‘Oh Father’ komt de moeizame relatie met haar vader ter sprake, op ‘Promise To Try’ verwerkt ze het verlies van haar moeder, die aan kanker overleed toen Madonna amper vijf jaar was.

Op het Beatle-esque ‘Dear Jessie’ bezingt ze juist het nieuwe leven: het lied is opgedragen aan het pasgeboren baby’tje van producent Patrick Leonard. ‘Till Death Do Us Part’ is het venijnige relaas van haar scheiding van Sean Penn (al houdt ze in het midden dat het direct om hem gaat) en in ‘Keep It Togheter’ bezingt Madonna de waarde die familie voor haar heeft. Dit was nog eens andere koek dan de tongue-in-cheek benadering van ‘Material Girl’ of ‘Like A Virgin’.

Niet dat Madonna ineens haar imago van onverzadigbare femme fatale in de steek liet, zoals ze liet zien in het empowerment-vehikel ‘Express Yourself’.  

Express Yourself was in 1989 de duurste muziekvideo aller tijden. De clip werd geregisseerd door David Fincher, die later ook de video’s voor ‘Oh Father’ en ‘Vogue’ zou maken.

De video is gebaseerd op de film Metropolis van Fritz Lang uit 1927. Te zien is een futuristische wereld die bestaat uit twee onderdelen: mensen die in luxe boven de grond leven en werkers die ondergronds zwoegen voor hun bestaan. Madonna – hier weer blond vanwege de opnames van haar bijdrage aan de film Dick Tracy – ligt naakt vastgeketend op een bed, sluipt rond als een kat en doet suggestieve dingen met melk, danst als Betty Boop in lingerie achter een kamerscherm en flirt voor het eerst met bdsm, iets waar ze na de Like A Prayer-periode nog uitgebreid op terug zou komen met bijvoorbeeld ‘Justify My Love’ en ‘Hanky Panky’.

Maar het was niet alleen maar controverse wat de klok sloeg op Like A Prayer. Enter 'Cherish'...

Net wanneer je denkt: hoe zou Madonna de vorige twee video’s ooit proberen te overtreffen, komt ze met dit heerlijk zomerse sixties girlgroup Motown niemendalletje dat in de verte aan het vrolijke ‘True Blue’ doet denken. De video is spot on, met zeemeermannen en Madonna in de branding. Herb Ritts schoot de clip in fraai zwart/wit. Tony Ward speelde een van de zeemeermannen. Van hem zouden we later nog veel meer terugzien in de – wederom controversiële - video van ‘Justify My Love’. 

Inmiddels zijn we van februari 1989 opgeschoven naar het najaar. Nederland kreeg het huppelige 'Dear Jessie' in de schoot geworpen als vierde single, andere delen van de wereld werden getrakteerd op het stemmige 'Oh Father'.

Destijds was er nog geen YouTube, dus bijna niemand in Nederland kende de video van ‘Oh Father’. Pas toen Madonna's eerste echte greatest hits-collectie The Immaculate Collection op video verscheen, kregen we de beelden voor ogen. Te zien is hoe een klein meisje wordt gevolgd wanneer haar moeder komt te overlijden. De dichtgenaaide lippen van de vrouw in haar kist zijn nog altijd een van de meest gruwelijke beelden die voor de geest komen als je denkt aan deze video. Later staat Madonna nog uitgebreid stil bij de dood van haar moeder, als ze in de film Truth Or Dare dier graf bezoekt. In de video ligt de focus op haar vader, die ervoor zorgt dat het meisje wegloopt – iets wat in het echt nooit is gebeurd.

Intussen bereidde Madonna haar tweede grote wereldtournee voor: de Blond Ambition Tour. Iconisch zijn de outfits van Jean-Paul Gaultier, zoals bijvoorbeeld de punt-bh, en Madonna's blonde ponytail. De laatste single van het Like A Prayer-album is 'Keep It Together'. Een video kwam er niet, maar de beelden uit de Blond Ambition Tour beklijven nog steeds.

Wat maakt Like A Prayer na dertig jaar nog altijd briljant? De mix tussen seks en religie, persoonlijke en autobiografische teksten, muziek die staat als een huis (en slechts hier en daar gedateerd jaren tachtig aandoet). De iconisch geworden video’s van ‘Like A Prayer’, ‘Express Yourself’, ‘Cherish’ en ‘Oh Father’.

Het idee dat de toy boy en de glamourpoes van weleer een enorme stap hebben gezet, waarmee Madonna liet zien dat ze uit nog veel meer lagen bestond.

Madonna Top 60
Ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van Madonna rangschikten we vorig jaar augustus haar zestig beste singles. De singles van het Like A Prayer-album eindigden als volgt:

57) ‘Keep It Together’

40) ‘Cherish’

18) ‘Oh Father’

07) ‘Express Yourself’

01) ‘Like A Prayer’

De complete lijst vind je hier.