Coming-of-agefilm Potato Dreams of America is prima nazomeravondvermaak

In de deels autobiografische coming-of-agefilm Potato Dreams of America toont regisseur Wes Hurley hoe hij als homoseksuele zoon van een Russische postorderbruid in de VS belandde. “Een absurdistisch relaas over het ontdekken van je identiteit in een omgeving die daar vaak geen begrip voor heeft.”

Terwijl de oorlog in Oekraïne met de dag intenser wordt en alle ogen van de media op dat land gericht zijn, is er steeds minder aandacht voor de situatie in het land van de agressor zelf, Rusland. En dat terwijl daar alle reden voor is, zeker op lhbtq-gebied. De anti-homopropagandawet uit 2013, die het ‘promoten van niet-traditionele seksuele relaties’ strafbaar maakte, wordt binnenkort nóg strenger en uitgebreider. Steeds meer lhbtq activisten worden door de Russische politie opgepakt en talloze lhbtq-groepen vrezen voor vervolging. Hierdoor voelt de film Potato Dreams of America als een mindfuck. We volgen een jongen die eind jaren tachtig opgroeit in het Rusland van Gorbatsjov, waar met perestrojka de vrijheid juist in de lucht hangt en waar de dreiging uit een andere hoek lijkt te komen.

Filmmaker Wes Hurley, die tijdens zijn jeugd in het Russische Vladivostok nog als Vasili Naumenko door het leven ging, vertelt in zijn deels autobiografische film Potato Dreams of America over zijn eigen jeugd in een uithoek van de toenmalige Sovjet-Unie. In de film volgen we hoofdpersoon Vasili – bijnaam Potato – een tiener die uit de kast wil komen en zich staande moet houden in de politieke en sociale wervelwind van die tijd. Hij woont met zijn liefdevolle moeder en zijn conservatieve, zeurderige oma in een klein, eenvoudig appartement in een grauwe Sovjetflat. In scènes die qua absurditeit doen denken aan films van Wes Anderson zien we hoe Vasili een denkbeeldige hippe Jezus om zich heen heeft en hoe hij verslaafd is aan Amerikaanse speelfilms (“Ons leven is net een Russische film; ook daarin gebeurt nooit wat goeds”).

Ook al komt er door de toenemende vrijheid een kleuren-tv in huis en ontdooit langzaam het starre leven om hen heen, toch lonkt de vrijheid in het beloofde land: de Verenigde Staten van Amerika. Om aan de troosteloosheid van het leven in Vladivostok te ontsnappen, biedt Vasili’s moeder zich als potentiële Russische bruid aan op de Amerikaanse markt. De strenggelovige John haalt haar samen met Vasili naar de VS, maar uiteraard blijkt het beloofde land talloze keerzijdes te hebben. In the land of the free regeert God en de bijbehorende bekrompen moraal. Vasili’s nieuwe vader is nog conservatiever en homofober dan Rusland, en de leus ‘de rijken beslissen over de armen’ wordt ineens pijnlijk concreet. Maar aan het eind is er een twist die je met recht ook een mindfuck kunt noemen, een happy end waar Vasili met zijn liefde voor Amerikaanse films zo gek op is.

Je zou Potato Dreams of America camp kunnen noemen, met een absurdistische en soms wat dik aangezette stijl. Tegelijkertijd is het een serieus verhaal over identiteit, seksualiteit en queer-zijn ontdekken in een omgeving die daar vaak geen begrip voor heeft – en soms ronduit vijandig is. De personages blijven echter wat eendimensionaal, waardoor je je als kijker moeilijk met hen kunt identificeren. De maker zwalkt ook te veel tussen verschillende stijlen zonder duidelijke keuzes te maken. De boodschap dat het beloofde land vaak niet brengt wat je ervan verwacht, is anno 2022 een groot cliché.

“De twist aan het eind voelt als een warm bad waar je lang in wil blijven liggen”

Toch is Potato Dreams of America een vermakelijke en bij vlagen ontroerende film. Vooral de hartverwarmende twist op het einde voelt als een warm bad waar je lang in wil blijven liggen. En voor fans van de New Queer Cinema uit de jaren negentig heeft regisseur Hurley een prachtig monumentje voor de Amerikaanse queer cultregisseur Gregg Araki in de film ondergebracht. Zijn klassieker The Living End uit 1992, over vrijgevochten queer tieners in de VS die open en vol lef vertellen over hun seksualiteit en identiteit, vervult in de film een sleutelrol. Vasili huurt deze film tientallen keren in de videotheek om de hoek van zijn nieuwe Amerikaanse huis, om de videoband stiekem thuis af te spelen. Hij raakt opgewonden van de mooie jongenslijven en de geilheid die van het tv-scherm afspat en durft zo steeds meer voor zijn eigen gevoelens uit te komen.

Aan de brutaliteit en creativiteit van Araki kan Hurley nog lang niet tippen, maar als nazomeravondbesteding volstaat Potato Dreams of America prima. Een avondje ontsnappen aan de dagelijkse sleur en grimmigheid, net als Vasili en zijn moeder in de film doen. Alleen niet te lang in deze bubbel blijven zitten, daar is de anti-lhbtq realiteit om ons heen te intens voor. Een happy end bewaren we wel voor de slaapkamer.

Potato Dreams of America draait nu in de bioscoop.

Beeld: Cinemien