“Hiv-preventie is niet alleen een individuele verantwoordelijkheid”

In Nederland wordt het eerder lastiger dan gemakkelijker om aan hiv-preventiemiddel PrEP te komen, aldus columnist Bo Hanna. "De recente stijging in hiv-infecties laat zien dat het belang van preventie urgenter is dan ooit.”

Een half jaar geleden vertelde een jongen van begin twintig mij dat hij hiv had opgelopen. Ik vroeg hoe hij zich voelde, hoe zijn omgeving ermee omging, en of hij van hiv-preventiemiddel PrEP afwist. Hij antwoordde dat hij daarvoor op een wachtlijst had gestaan, omdat er geen plek voor hem was binnen het PrEP-programma van de GGD, waarin 3000 mensen uit risicogroepen tegen een gereduceerd tarief gebruik konden maken van het medicijn. Hoewel je tegenwoordig prima oud kan worden met hiv, vond ik het pijnlijk te horen dat deze jongeman nu de rest van zijn leven vastzit aan medicatie om deze chronische aandoening in toom te houden. Het maakte me zelfs boos – zijn infectie had makkelijk voorkomen kunnen worden. Daarnaast kost het behandelen van een hiv-infectie onze samenleving veel meer tijd, zorg en geld dan het voorkomen ervan.

De nieuwste cijfers over hiv-infecties in Nederland laten zien dat na vijftien jaar van daling de epidemie weer groeit, met name onder homojongeren. Je zou denken dat in een rijk land als Nederland PrEP toegankelijk is voor alle mensen die het nodig hebben, maar de realiteit is anders. Op 1 augustus liep het oude programma bij de GGD in Nederland af. De GGD mag nu met het budget dat zij ontvangen zoveel mensen PrEP-zorg bieden als past, maar de groep die tot nu toe via deze instantie het medicijn kreeg, moet dat nu halen bij de apotheek, waar de prijs voor 30 pillen in sommige gevallen vijf keer hoger uitvalt dan de 7,50 euro eigen bijdrage die de GGD rekende. Dit leidt tot een financiële drempel, vooral onder jongeren en andere kwetsbare groepen. Ook mag deze groep zich voortaan slechts twee keer per jaar laten testen bij de GGD, in plaats van vier.

Actiegroep PrEPnu houdt een lijst bij van de prijzen bij de verschillende apotheken, maar sommige gebruikers zullen waarschijnlijk proberen geld te besparen door PrEP alleen voor en na de seks te slikken in plaats van elke dag. Hoewel dat in principe een goede methode is, kan het ook onveiliger zijn, vooral voor nieuwe gebruikers, omdat de bescherming direct in gevaar komt als je een pil vergeet. Bij dagelijks slikken is het minder erg als je een keer een pil vergeet, omdat je in dat geval voldoende bescherming hebt opgebouwd.

Wie nog op de wachtlijst van de GGD staat, krijgt daar soms een plek, maar net als de mensen die hun PrEP-zorg via de huisarts ontvangen, moeten zij met recept naar de apotheek voor pillen. Helaas schrijven niet alle huisartsen PrEP voor, vaak vanwege vooroordelen. Sommige vinden het bijvoorbeeld onzin omdat je ‘gewoon een condoom kunt gebruiken’, terwijl het middel een wetenschappelijk bewezen effectieve beschermingsmethode is. Bovendien zorgt het middel voor minder angst en meer plezier en ontspanning tijdens de seks.

Forse stijging hiv-diagnoses onder jonge mannen die seks hebben met mannen

De recente stijging in hiv-infecties laat zien dat het belang van preventie urgenter is dan ooit. Het is mijns inziens een schande dat in Nederland, waar de middelen en kennis allang voorhanden zijn, mensen zoals de jongeman die ik een half jaar geleden ontmoette, niet de preventie krijgen die zij verdienen. Andere landen laten zien dat een meer inclusieve en toegankelijke benadering mogelijk is. Zo heeft België twee jaar eerder dan Nederland PrEP-zorg beschikbaar gemaakt voor een doelgroep met verhoogd risico op hiv. En wordt het daar, in tegenstelling tot in Nederland, wél vergoed vanuit de basiszorg. Hier wordt het eerder lastiger dan gemakkelijker om het medicijn te verkrijgen, vooral voor kwetsbare jongeren die graag willen experimenteren en juist bij de hand genomen zouden moeten worden. Preventie is namelijk niet alleen een individuele verantwoordelijkheid, maar ook een maatschappelijke.