Waar blijft de oorlogsfilm met een roze verzetsheld?
Een overzicht van films die zich afspelen aan het front of in de kazerne
Afgelopen decennia zijn er veel oorlogsfilms gemaakt en heeft het zich tot een eigen filmgenre ontwikkeld. De Koreaanse oorlog, de Eerste- en Tweede Wereldoorlog, de Vietnamoorlog, maar ook de oorlog in Zuid-Afrika, bieden tal van te verfilmen spannende verhalen. Mediadeskundige Ad van Dam bekeek een aantal oorlogsfilms en vroeg zich af of er ook homo’s te zien zijn in dit filmgenre.
In klassieke oorlogsfilms gaat het uitsluitend om heldenverhalen van stoere heteromannen in een homofobe omgeving. Denk aan de films Full Metal Jacket, Platoon, The Longest Day, A Bridge Too Far, Apocalypse Now en Saving Private Ryan.
eismayer
Toch blijken er wel degelijk films te zijn, die zich afspelen op een kazerne of op een slagveld, waarin homo’s de hoofdrol vervullen. Zo’n film is Eismayer, die zich afspeelt in 2014 op een Oostenrijkse kazerne en het waargebeurde verhaal vertelt van een soldaat en zijn meerdere. Sergeant-majoor Eismayer, die nog in de kast zit, gaat een relatie aan met soldaat Mario Falak, die wel openlijk homo is.
Charles Eismayer verandert van een keiharde, schreeuwende en homofobe sergeant-majoor in een aandoenlijke en kwetsbare partner. De film begint met de traditionele keuring, daarna zien we veel exercities op het kazerneterrein, jeeps, plunjezakken en soldaten die op bivak gaan. “In ’t leger is geen plaats voor homo’s’, wordt er in de film gezegd, maar als kijker weten we dan al beter.
moffie
In de film Moffie, volgen we rekruut Nicholas in het jaar 1981, in het Zuid-Afrikaanse leger. Nicholaas is een buitenstaander, die warme gevoelens ontwikkelt voor een medesoldaat. Ook hier een schreeuwende en homofobe meerdere, keuring in onderbroek, ondergaan van vernederingen, lopen van patrouilles, bivak en scenes in de gemeenschappelijk doucheruimte.
Nicholaas overleeft alles en probeert niet op te vallen. “Nu ben je een man”, zegt zijn vader tegen hem, wanneer hij na twee jaar weer thuiskomt.
kanarie
Ook de film Kanarie speelt zich af in Zuid-Afrika en volgen we Johan Niemand gedurende zijn diensttijd in 1985. De openingsscène waarin we Johan in een trouwjurk door de straat zien lopen, doet denken aan het personage Klinger in de populaire tv-serie en film M*A*S*H uit de zeventiger jaren.
Ook in deze film weer de militaire keuring van jongens, een schreeuwende kolonel en een scene in een gemeenschappelijk doucheruimte, toch is de kazerne hier meer de arena voor een love story, dan van een groot oorlogsdrama. Johan en mede-Kanarie Wolfgang vinden elkaar zowel achter de piano, als in bed.
bent
Van een geheel andere orde zijn enkele films die zich afspelen rondom de Tweede Wereldoorlog. Daarbij valt meteen de film Bent op, die het verhaal vertelt van de vervolging van homo’s gedurende de Nazi-periode. Hoofdpersoon Max, verliest eerst zijn vriend Rudi en wordt tijdens zijn gevangenschap in een concentratiekamp verliefd op medegevangene Horst.
Ook deze wordt in zijn aanwezigheid door de Duitsers vermoord, waarop Max in de laatste scene zijn jas met davidster verruilt voor de jas met een roze driehoek, van de net vermoorde Horst. Zo laat Max zien geen willoos slachtoffer te zijn en zijn leven, maar ook zijn dood, in eigen hand te willen nemen.
the imitation game
Wiskundige Alan Turing staat centraal in The Imitation Game, de film die zich afspeelt in Engeland, waar hij gedurende de oorlog de Enigma-code kraakte. De homoseksuele Turing wordt na de oorlog beschuldigd en veroordeeld voor obsceniteiten en wordt daardoor niet gewaardeerd als de oorlogsheld, die hij was. Na twee jaar verplichte hormoontherapie en chemische castratie, maakt Turing een eind aan zijn leven.
voor een verloren soldaat
Ook in Nederlandse oorlogsfilms staat vooral de Tweede Wereldoorlog centraal, maar gay personages zijn hier niet te vinden. De film Voor een verloren soldaat uit 1992 is daar een uitzondering op, waarin een Canadese bevrijder, een intieme vriendschap sluit met een 12-jarige Nederlandse jongen.
Dit verhaal is gebaseerd op het leven van choreograaf Rudi van Danzig. Een film, waarin de oorlog in Nederland achter de rug is en het vieren van de bevrijding voorop staat, maar deze belangrijke gebeurtenis blijkt voor Jeroen anders uit te pakken, dan voor de meeste Nederlanders.
roze verzetsheld
Tachtig jaar na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog zou er ook in films meer aandacht voor de rol van homoseksuele soldaten, intieme vriendschappen en verzetshelden moeten zijn. In Amsterdam leefde de homoseksuele verzetsheld Willem Arondéus. Hij was lid van een verzetsgroep, waar ook Frieda Belinfante deel van uitmaakte, die onder andere de bomaanslag op het bevolkingsregister aan de Plantage Middenlaan organiseerde.
Na een week werden de leden van deze groep gearresteerd en overgebracht naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans. Niet veel later werd Arondéus geëxecuteerd. Tegen zijn advocate zei hij: “Zeg de mensen dat homoseksuelen niet per definitie zwakkelingen zijn." Don’t tell, but show, zou nog beter zijn. Het wachten is dan ook op een spannende Nederlandse oorlogsfilm met een roze verzetsheld.
Lees ook:
