column
Waarom gaan zoveel queer verhalen nog altijd over trauma?
Rocher Koendjbiharie over schadelijke zichtbaarheid
Waarom zien en lezen we nog altijd vooral verhalen over queer en trans personen met pijnlijke en traumatische levens, vraagt columnist Rocher Koendjbiharie zich af. “Kan vreugde niet net zo goed empathie opwekken?”
Let op: deze column bevat spoilers over het boek Young Mungo van Douglas Stuart en de film Weekend van Andrew Haigh.
Recent las ik het boek Young Mungo van Douglas Stuart. Het verhaal volgt de jonge Mungo, die in armoede opgroeit in het Glasgow van de jaren negentig bij ouders die hem verwaarlozen. Hij wordt verliefd op James, een jongen uit de buurt, maar die liefde wordt niet geaccepteerd door zijn omgeving, niet in de laatste plaats omdat Mungo zelf protestants is en James katholiek. Zijn alcoholistische moeder stuurt hem eropuit om een weekend te gaan vissen met twee oudere mannen die ze zegt te kennen via haar AA-meetings, in de hoop dat deze mannen een échte man van hem zullen maken.
In dat weekend verandert zijn leven voorgoed. Afzonderlijk van elkaar verkrachten beide mannen de jonge Mungo. Na een aantal traumatiserende dagen keert hij terug in de bewoonde wereld, waar hij uiteindelijk wordt herenigd met zijn geliefde James en ze samen besluiten weg te lopen. Het boek suggereert een gelukkig einde, maar Mungo’s verhaal is gevuld met trauma op trauma. Helaas is Young Mungo hierin geen unicum.
Dezelfde wrange nasmaak had ik bij Weekend van Andrew Haigh, over een intense affaire die eindigt in hartzeer. Ik keek die film enkele jaren na mijn coming-out. Met slechts pijnlijke ervaringen in de liefde had ik geen idee hoe het voelde of eruitzag om als queer man gelukkig te zijn, om liefde te kennen. Ik zocht ernaar in films en boeken, maar ook daar kon ik dat happy end niet vinden.
“hoogleraar nicholas christakis ontdekte dat geluk een collectief en – belangrijker nog – besmettelijk fenomeen is”
Deze disbalans heeft een invloed op zowel queer, trans als heteroseksuele personen. Hetero’s krijgen een vertekend beeld van wat het betekent om queer te zijn, en vormen op basis daarvan vaak hun meningen of oordelen over onze community. Voor queer en trans personen is deze eendimensionaliteit schadelijk omdat zij zich vaak tot verhalen wenden voor herkenning, om zich minder alleen te voelen. Als zij vervolgens enkel in aanraking komen met boeken en films waarin queer en trans personages het zwaar te verduren krijgen, ontstaat de indruk dat een lijdensweg onvermijdelijk is, dat voor hen geen gelukkig einde is weggelegd.
De verhouding tussen pijnlijke en plezierige verhalen over onze gemeenschap is wat mij betreft niet in balans. Toegegeven, het aanschouwen van verhalen over leed kan empathie opwekken voor de pijn van gemarginaliseerde mensen. Maar kan vreugde dat niet net zo goed? Het antwoord op die vraag is een volmondig ja. Nicholas Christakis, hoogleraar sociale en natuurwetenschappen aan de Yale-universiteit, deed onderzoek naar emoties en ontdekte dat geluk een collectief en – belangrijker nog – besmettelijk fenomeen is. Vrolijkheid waarnemen bij een ander, vergroot de kans dat je die zelf ervaart. Het echte leven kent al genoeg pijn voor velen uit onze community, zowel in het verleden als in het heden, terwijl het dus letterlijk helend kan werken om te zien wat het betekent om gelukkig te zijn, om liefde te kennen. Verdienen we dat niet allemaal?
