“Zichtbaar queer zijn geeft hoop aan de generaties na ons”

Genderdiverse en seksueel diverse personen hebben altijd bestaan, maar dat ontdekte columnist Rocher Koendjbiharie pas na de middelbare school. Daarom kiest hij er nu voor om extra zichtbaar te zijn. “Dit kan een bron van kracht zijn voor de queers die volgen.”

Het vak geschiedenis liet ik na mijn derde middelbare schooljaar met liefde vallen. Het voelde alsof ik vooral belangrijke jaartallen uit mijn hoofd moest leren, om die vervolgens op te kunnen dreunen tijdens toetsen. Daarbij was de geschiedenis die werd behandeld nooit de mijne. Centraal stonden overwinningen en overmeesteringen van witte Nederlandse voorouders. Over de geschiedenis van mensen uit mijn bloedlijn en uit onze kleurrijke gemeenschap leerde ik niets. Hun verhalen leken uitgewist. 

Inmiddels ontstaat er langzaamaan meer ruimte voor deze verhalen, al mag het tempo wat mij betreft wel wat worden opgevoerd. Het ontsluiten van deze geschiedenis toont namelijk aan dat gender- en seksueel diverse personen altijd hebben bestaan. Termen als ‘queer’, ‘trans’, ‘homo’ en ‘lhbtiqa+’, die gender en seksualiteit verbinden aan identiteit, zijn weliswaar (relatief) modern, maar onderzoekers, antropologen en conservatoren komen keer op keer tot dezelfde conclusie: in elke beschaving, tijd en cultuur, leefden mensen wier identiteit en relaties we nu als queer zouden beschouwen.

Neem bijvoorbeeld het oude Egypte. Tijdens mijn onderzoek voor een achtergrondstuk voor Winq over kolonialisme en homofobie sprak ik met Dr. Daniel Soliman, conservator van Egyptische en Nubische collecties in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. We bespraken een afbeelding van twee mannen, Chnoemhotep en Nianchchnoem, gevonden in een tombe gedateerd rond 2400 voor Christus. Dr. Soliman beschreef hoe de intimiteit in die afbeelding uitzonderlijk is voor de Egyptische kunst uit die periode. Hun beeltenissen tonen hen hand in hand, met armen om elkaar heen, en zelfs met hun neuzen tegen elkaar aangedrukt – dit werd gezien als een intieme aanraking in de Egyptische beeldtaal. De geschiedenis kent vele van deze (vaak verborgen) voorbeelden van gender- en seksueel diverse personen. Bewijzen, hoe subtiel ook, die de verhalen van onze community in het heden verbinden met die uit het verleden.

Een gevaarlijk exportproduct: de koloniale wortels van homofobie

Niet iedereen hoeft zichtbaar te zijn, of heeft de luxe om dat in veiligheid te kunnen. Voor mezelf is dit een constante strijd. Ik heb het voorrecht zichtbaar te kunnen zijn zonder al te veel consequenties. Wanneer iemand impliceert dat ik geen ruimte zou mogen innemen, is mijn eerste reactie dan ook dat juist te doen. Toch voel ik in het huidige klimaat van toenemend geweld soms de behoefte mezelf uit te wissen, al is het maar om mijn leven makkelijker te maken. Maar dan bedenk ik dat elke queer persoon die zich nu laat zien en horen, een bron van kracht en hoop kan vormen voor de queers die volgen, en kies ik voor verzet.

In het verleden waren slechts enkelen uit onze gemeenschap zichtbaar, maar door hen weten wij nu dat er altijd mensen zoals wij zijn geweest. Onze verhalen van nu kunnen hetzelfde doen voor toekomstige generaties: ze bevestigen ons bestaan, dragen bij aan een nalatenschap van veerkracht en verbondenheid. Onze zichtbaarheid in het heden vormt onze geschiedenis van de toekomst.

Lionel Jokhoe stond aan de voet van de oprichting van een werkgroep voor Surinaamse homo's