Gaan roze films corona overleven?

Wat is de impact van corona op het roze bioscoopaanbod, vraagt filmjournalist Nico van den Berg zich af. Verdringen makkelijke Nederlandse romkoms en Hollywood-blockbusters alle ‘gayfilms’ post-corona van het witte doek?

Het lijkt inmiddels een eeuwigheid geleden dat we bij het woord ‘corona’ nog dachten aan een fris Mexicaans biertje op een zonnig terras. Het moment dat bioscopen dichtgingen en filmfestivals als de Roze Filmdagen 2020 lastminute werden afgelast, ligt nog vers in het geheugen (goed nieuws! Er komt dit jaar wel een editie). Premier Rutte heeft het over “het nieuwe normaal”. Maar hoe zit het met de ‘niet-normale’ cinema? Films die afwijken van de romkom- en actieheldennorm die de coronacrisis vast weten te overleven. Hoe groot zijn de risico’s voor de toch wat fragielere LHBT-cinema, die zich vaak buiten de mainstream begeeft en het voor een groot deel van festivals en evenementen moet hebben?

“Het festivalgevoel verplaatst zich lastig naar een digitale omgeving”

In de roze prullenbak

Het was 12 maart een grote klap voor de organisatoren van de Roze Filmdagen. Een paar uur voor hun openingsfeestje hoorden ze dat festivallocatie het Ketelhuis per direct de deuren dicht moest gooien. Er volgde nog een klein tijdelijk online festivalinitiatief rond korte LHBT-films, maar dat was het dan wel. In de e-mail die de Roze Filmdagen op 12 maart rondstuurde, werd nog gesproken van ‘uitstel’, maar dat is inmiddels een annulering geworden. Dikke pech, hopelijk in 2021 meer geluk. Niet alleen verdween een hele stapel interessante gayfilms in de roze prullenbak, maar ook een aantal symposia en Q&A’s rond relevante thema’s en bijzondere makers zijn niet verder gekomen dan wat prikkelende beschrijvingen in het programmaboekje. Discussies over ‘queer’-filmmaken en de ontwikkeling van LHBTQ karakters in film en televisie: ze hadden vast een geïnteresseerd publiek gevonden.

Online festivalgevoel

En het is niet het enige LHBT-filmfestival dat vanwege de coronacrisis de handdoek in de ring heeft moeten gooien. Ook het prestigieuze Britse BFI Flare filmfestival, dat eind maart in Londen zou worden gehouden, ging niet door. Ook daar werd in snel tempo een online variant opgetuigd, maar het festivalgevoel verplaatst zich nu eenmaal lastig naar een digitale omgeving, ook al zet je je site vol met interviewvideo’s en festivalfilms. Want dat is het vooral. Filmfestivals, ook die met een LHBT aanbod, zijn ontmoetingsplekken voor iedereen die zich met de regenbooggemeenschap verwant voelt. Waar je elkaar ontmoet en wordt geprikkeld door mensen en meningen, op welke manier dan ook.

Zichtbare LHBT-filmcultuur

De laatste weken worden de filmpagina’s van de grote kranten gevuld met talloze stukken over wat er nu in deze bioscooploze tijd allemaal online op diverse streaming platforms wordt aangeboden. En ook de ‘LHBT-hoekjes’ van aanbieders als CineMember of Netflix worden breed uitgemeten. En natuurlijk, het aanbod aan films met een gay-thema is online groot. Maar tegelijk verdwijnt het ook in het enorme totale aanbod. Waar je met vrienden pre-corona nog kon afspreken op Pathé’s Pride Night (voorheen Gay Night), om daar met z’n allen te kijken naar een klassieker of juist een bijzondere voorpremière, daar val het alleen voor de tv zitten toch bij in het niet. Een gezamenlijke ervaring zorgt niet alleen voor een leuke tijd, maar ook voor nieuwe sociale verbindingen in de diverse LHBT-gemeenschap, voor media-aandacht en voor ander rumoer. Niet alleen de sociale maar ook de maatschappelijke functie van een zichtbare en openlijke LHBT-filmcultuur is enorm groot.

Veiliger programmeren

Het leven staat wereldwijd op zijn kop. En film en cultuur is niet het belangrijkste als je het afzet tegen het verlies van mensenlevens door het coronavirus. Maar het feit dat door de verlamming van het openbare leven ook bioscopen, filmmakers en producenten enorm worden geraakt, is wel iets om bij stil te staan. En zoals bij elke crisis zijn de zwakkeren de eerste die de tegenwind merken. Filmtheaters die alternatieve films, en dus ook LHBT-cinema, op een voetstuk plaatsen, moeten als het nog even doorgaat straks de deuren sluiten, of moeten commerciëler en dus veiliger gaan programmeren om te overleven. Filmmakers zien hun financiering van hun ‘gayfilms’ wegvallen omdat geldschieters zelf ook in de problemen komen. En kleine studio’s en distributeurs kunnen met hun al aangekochte LHBT-films nauwelijks een kant op, omdat alle films nu doorgeschoven moeten worden naar dit najaar en zelfs naar 2021. Dat betekent dat de grote Hollywood-blockbusters of de makkelijke Nederlandse romkoms straks in een korte tijd zo’n beetje alle zalen in beslag gaan nemen. En ook de filmtheaters die wat onafhankelijker programmeren, moeten kiezen uit een enorme bak arthousefilms die deze maanden blijven liggen en allemaal een nieuwe plek moeten krijgen. En ook voor deze filmhuizen telt de box office mee.

Roemloos ten onder

De prachtige nieuwe film van Xavier Dolan, Matthias & Maxime, is zo’n gayfilm die met een paar voorpremières en speciale vertoningen deze maand een mooi groot publiek had kunnen krijgen. Nu gaat de film waarschijnlijk ten onder in de volgepropte releasekalender in het najaar. Hetzelfde geldt voor de gayfilms die de Nederlandse distributeur Arti Film de komende maanden zou uitbrengen. Typisch films die het in het voorjaar met een aantal uitgekiende vertoningen altijd goed doen. Nu houd ik mijn hart vast. En veel zal er de komende tijd ook meteen online worden uitgebracht en vaak daar ook verdrinken in het streaming-aanbod.

In een tijd dat gay-thema’s in films nog altijd niet vanzelfsprekend zijn, is een sterke LHBT-cinema nodig. En juist die kan wel eens de komende tijd op flinke achterstand raken. De nieuwe James Bond of de zoveelste Marvelfilm redden het wel, al zullen ook de grote studio’s nu bakken met geld verliezen. Tijd voor wat nieuwe solidariteit!

Omslagbeeld: Shayne Laverdiere