(Relatie)therapeut Jeremy Heshof over ‘daddy issues’

Veel queer mannen hebben een matige band met hun vader. Sommigen compenseren dat gebrek met een (veel) oudere partner. Kan dit kwaad? We vroegen het aan therapeut Jeremy Heshof.

Dat queer mannen vaak een moeizame band met hun vader hebben, klinkt als een enorm cliché. Waar komt het vandaan?
“Als ouder moet je er gewoon voor je kind zijn. Kinderen moeten een zorgeloze jeugd hebben, met liefde en waardering. Het is heel jammer als dat niet zo is. Ik spreek in mijn praktijk veel homomannen waarbij dat cliché wel klopt. Kort door de bocht gezegd gaat het met moeders meestal wel goed, maar bij vaders is het geen vanzelfsprekendheid. Je ziet vaak dat de vader afwezig is, of dat hij bijvoorbeeld door een scheiding minder aanwezig is in het leven van zijn zoon.”

En als de vader wél aanwezig is?
“De mannen die ik spreek zeggen: ‘Ik merkte het aan alles. Ik speelde met poppen en had vooral vriendinnetjes, en mijn vader liet blijken dat hij dat apart vond’. Wanneer vaders de seksuele voorkeur van hun zoon helemaal niet accepteren, ook op latere leeftijd niet, kan dat heel verdrietig zijn. Het is voor hun zoons nog een hele zoektocht om daarmee om te leren gaan.”

“Heeft de jongere man wat levenservaring, dan geef ik het een grotere kans van slagen”

Sommige mannen kiezen er, bewust of onbewust, voor dat gat op te vullen door een relatie met een oudere man aan te gaan. Hoe ontstaat dat?
“Alles komt neer op zelfwaardering: in hoeverre ben je in staat van jezelf te houden? Het is belangrijk dat je zelf oké bent met je seksuele voorkeur. Als dat niet het geval is, kan het zijn dat je naar externe validatie gaat zoeken. Als je dan een complexe relatie met je vader had, zoek je die bevestiging misschien bij een ander vaderfiguur. Soms is dat heel onschuldig: sommige mannen vallen nu eenmaal op ouder. Misschien vinden zij de levenservaring of wijsheid van een oudere man aantrekkelijk. Het wordt ingewikkelder als je gaat afdwingen dat een ouder persoon je het gevoel geeft dat je geaccepteerd wordt, omdat je dat in je jeugd niet hebt gehad.”

Is zo’n relatie met een groot leeftijdsverschil, waarbij de jongere partner behoefte heeft aan een vaderfiguur, ongezond?
“Als je uit een liefdevol nest komt, een fijn sociaal netwerk hebt waarbinnen je jezelf kunt zijn, en je voorkeur gaat uit naar een oudere man, dan hoeft daar helemaal niets mis mee te zijn. Maar als je eenzaam bent en moeite hebt met het aangaan van betekenisvolle, gelijkwaardige relaties, en dat probeert te zoeken bij een oudere man, dan kan de relatie die daaruit ontstaat ongelijkwaardig zijn.”

Vaak is de relatie ook seksueel. Is dat niet vreemd, als je bedenkt dat de oudere man een soort vaderrol vervult?
“Ieder kind is in z’n ontwikkeling op zoek naar voorbeelden. Als je met je vader of broertjes doucht, is het als kind heel normaal om naar hun piemel te kijken. Als je dat als kind niet hebt gehad, of seksualiteit werd heel erg afgeschermd binnen het gezin – er werd krampachtig mee omgegaan, er werd alleen gedoucht met de deur op slot, er mocht beslist niet naakt door het huis gelopen worden – dan wordt dat júíst aantrekkelijk. Alles wat wordt verboden, wordt interessanter. Misschien ga je er dan juist naar op zoek, of ga je het zelfs seksualiseren.”

Levert een relatie met een ouder iemand ook iets op voor de persoon die op die manier het gat van de ontbrekende vaderliefde probeert op te vullen?
“Het kan vriezen en het kan dooien. Ik zie regelmatig koppels met grote leeftijdsverschillen. Zo’n relatie kan prima uitpakken. Als echter van tevoren niet goed wordt gekeken waarom ze bij elkaar zijn, wat hun normen en waarden zijn en of die matchen, dan kan dat voor problemen zorgen. Verliefdheid maakt je enigszins ontoerekeningsvatbaar: je hebt een roze bril op en álles is leuk. Als je later van die roze wolk dondert, kan blijken dat er niet veel overblijft. Toch kan een dergelijke relatie ook wat brengen. Daarnaast sprak ik koppels waarbij de jongere partner het wel prima vindt dat de oudere partner voor hem zorgt. Maar dan heb je het meer over een sugardaddy-achtige relatie.”

“Verliefdheid maakt je enigszins ontoerekenings­vatbaar”

En de oudere persoon? Heeft die er nog iets aan? Je zoekt immers een partner, niet een zoon.
“Het kan statusverhogend werken, hoor ik van sommige oudere mannen. Die zijn blij met hun jongere vriend, omdat ze hem aantrekkelijk vinden. Het geeft ze bovendien een gevoel van jeugdigheid, dat ze ‘er nog toe doen’. Als dat door beide mannen duidelijk uitgesproken wordt, kan dat zeker werken. Natuurlijk kan het ook zo zijn dat de oudere partner het simpelweg leuk vindt voor iemand te zorgen. Niet als een kind, maar wel op emotioneel en soms ook financieel vlak. Ook in seksueel opzicht kan het ze iets opleveren.”

Wat zijn de valkuilen?
“Het is belangrijk dat de jongere man oprecht is over zijn intenties naar de oudere man. Misschien heeft-ie alleen even een periode nodig waarin hij z’n ouderlijk huis ontvlucht, en zoekt hij iemand bij wie hij tijdelijk kan wonen, iemand die voor hem zorgt, zodat hij tijd heeft aan zichzelf te werken. Later wil hij zich mogelijk weer losmaken van z’n oudere partner. Dat gebeurt natuurlijk ook.”

Komt de oudere partner er dan bekaaid vanaf?
“Soms wordt gaandeweg aan de behoefte van erkenning, acceptatie en bevestiging voldaan. Dan komt het voor dat de oudere partner min of meer aan de kant wordt gezet, bijvoorbeeld omdat de jongere partner meer vrijheid wil of weer wil ervaren hoe het is om met leeftijdsgenoten te daten.”

Hebben dit soort relaties, als we echt kijken naar situaties waarbij de jongere partner een soort vervanging zoekt voor een ontbrekende vaderfiguur, dus een houdbaarheidsdatum?
“Het ligt aan de leeftijdsfase waarin de jongere partner zich bevindt. Let wel, ik doel hiermee niet op de letterlijke leeftijd, maar op persoonlijke ontwikkeling. De ene twintiger is al jaren uit de kast en heeft al veel ervaring met andere mannen, de ander komt misschien pas net kijken. Als jongeren nog geen of weinig levenservaring hebben, is het in het algemeen wat spannender, vind ik. Dan is het nog maar de vraag of de relatie op lange termijn gaat werken. Als de jongere man al wat tijd heeft gehad zich te ontwikkelen, wat speelruimte heeft gehad en wat seksuele escapades achter de rug heeft, geef ik het een grotere kans van slagen.”

“Een koppel in mijn praktijk kreeg tijdens een etentje de vraag: ‘en wat wil uw zoon drinken?’”

Kan zo’n relatie er ook voor zorgen dat het contact met de vader verbetert?
“Zeker, vooral als de jongere man op een gegeven moment inziet dat hij er zelf óók toe doet en begrijpt dat hij bevestiging en acceptatie beter bij zichzelf kan zoeken dan bij een oudere partner of z’n vader. Dat kan ervoor zorgen dat zo’n jongen contact legt met z’n vader, het gesprek aangaat en closure krijgt. Zoiets kan enorm opluchten. Een van mijn cliënten schreef een brief aan zijn vader, die hij hem tijdens een therapiesessie hardop voorlas, om duidelijk te maken hoe hij zijn vaderschap heeft ervaren. Zijn vader brak toen, zei dat hij het zich niet had gerealiseerd. Hij was vooral bang geweest wat de omgeving ervan zou vinden dat zijn zoon gay was.”

Uiteraard zijn er genoeg voorbeelden van relaties met een groot leeftijdsverschil die op rolletjes lopen (zie p. 055). Zijn er gouden tips?
“In wat voor relatie je ook zit: doe wat werkt voor jullie, of er nu dertig jaar leeftijdsverschil is, of helemaal geen. Zelfreflectie is ook belangrijk: kunnen koppels ook om zichzelf en hun verschillen lachen? Een bepaalde luchtigheid in je relatie doet wonderen. Eén koppel in m’n praktijk was uit eten, toen de ober aan een van de mannen vroeg: ‘En wat wil uw zoon drinken?’. Op zo’n moment kun je boos worden, maar als je erom kunt láchen, is dat vaak gezonder voor je relatie. Verder vind ik het in elke relatie goed een stukje autonomie te behouden. Hang niet heel je leven op aan je partner, maar zorg dat je naast je relatie ook kunt terugvallen op je eigen vrienden en interesses.”

Jeremy Heshof is een (relatie)-therapeut die werkt vanuit positieve psychologie. Een afspraak maken? Neem contact met hem op via praktijkvoormannen.nl.

Beeld: Sioejeng Tsao